Ξέρουμε πως λειτουργεί το αεικίνητο. Δίνεις ώθηση στην μπίλια κι αυτή τραμπαλίζει συνεχώς, στο ίδιο επίπεδο, χωρίς άλλη επέμβαση. Ομοίως, αν βάλεις μια μπίλια σε μια ράγα και την κινείς, έστω επεμβαίνοντας με το χέρι, στο ίδιο επίπεδο, η μπίλια θα κάνει όσο την κινείς την ίδια κίνηση. Από τη μια κατεύθυνση στην άλλη. Η μόνη ποικιλία που μπορείς να επιλέξεις, είναι να κάνεις τις διαδρομές της άλλοτε πιο μικρές και άλλοτε μεγαλύτερες.
Πόσο μονότονο ακούγεται!
Αν όμως δώσεις βάθος στην κίνηση, μπορείς δηλ. να κινείς την μπίλια ή μπρος ή πίσω, τότε δεν προσθέτεις απλώς μια δυνατότητα εναλλαγής, αλλά μια δυνατότητα άπειρων κινήσεων. Μια «απλή» αλλαγή μετατρέπει το μονότονο σε πολύπλοκο. Πόσο αλλάζει έτσι!
Ακούγεται αυτονόητο. Αλλά δεν είναι στη ζωή μας. Στο θέατρο σκιών, στον Καραγκιόζη, οι φιγούρες μπορούν να κάνουν κινήσεις πάνω στο πανί, προς την μια ή την άλλη κατεύθυνση. Μπρος ή πίσω δεν μπορούν να πάνε. Η οθόνη της τηλεόρασης έχει την ικανότητα να δημιουργεί την ψευδαίσθηση της κίνησης. Αλλά αν μια σέντρα ή μια στραβοκλωτσιά στείλει την μπάλα προς τον καναπέ σου δεν μπορείς να αντιληφθείς πως έρχεται κατεπάνω σου. Άρα η εικόνα παραμένει επίπεδη. Συνεπώς δεν μπορεί να γίνει αυτό που δεν είναι. Πραγματικότητα, πραγματική κίνηση.
Τώρα γιατί στη ζωή μας η μικρή αυτή οθόνη έχει περάσει για πραγματικότητα είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Αλλά στην ουσία η επιδίωξή μου μ’ αυτή την εισαγωγή είναι να επιστήσω την προσοχή στην επίπεδη κίνηση και αντίληψη. Την οποία μεταδίδει (και) η μικρή οθόνη – και ως εικόνα αλλά κυρίως ως περιεχόμενο.
Οπότε συμβαίνει πλέον η ζωή μας να κινείται στο επίπεδο. Να στερείται βάθους όλο και περισσότερο.
Να γίνω πιο σαφής. Παρατηρείται κάποιο κοινωνικό φαινόμενο. Εν προκειμένω η βία στα σχολεία ή η χρήση των κινητών τηλεφώνων. Το κοινωνικό φαινόμενο μεταφέρεται στην επίπεδη επιφάνεια της σκέψης. Τα μέτρα που παίρνονται από τους αρμόδιους είναι μονοσήμαντα, ανάλογα με αυτή τη σκέψη. Να απαγορευθεί η χρήση των κινητών στο σχολείο ή να επιβάλλονται αυστηρές ποινές σε παραβάτες και γονείς. Και ξοφλήσαμε.
Πιο πίσω είναι το βάθος των προβλημάτων, αλλά στους εθισμένους στο επίπεδο της οθόνης, της ζωής και της σκέψης το βάθος φαίνεται βάραθρο. Και που να
μπλέξεις!…
Είναι μια διαδικασία εκπαίδευσης, ή καλύτερα αδρανοποίησης, της σκέψης των ανθρώπων. Έτσι που η κυρία γονέας να μαζεύει υπογραφές για την επαναφορά της ποδιάς στις μαθήτριες, ή έστω της ομοιόμορφης εμφάνισης, να επιχειρηματολογεί από τηλεοράσεως πως αυτό θα κάνει λιγότερο έκδηλες τις εισοδηματικές ανισότητες στο σχολείο, θα διαμορφώσει μια άλλη λογική και συμπεριφορά, και ο λαλίστατος και ευφάνταστος, κατά τα άλλα συνομιλητής της, δεν ξέρει τι να πει, το αποδέχεται ως λογικό. Και μαζί με αυτόν πολλοί τηλεθεατές.
Εδώ συντελούνται δυο πράγματα ταυτόχρονα. Το πρώτο είναι ότι αφαιρείται από το μυαλό το πραγματικό περιβάλλον, οι κοινωνικές συνθήκες, που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά (ακόμη περισσότερο, απορρίπτονται ως υπεκφυγές, ως «ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι», ως φιλοσοφίες μη πρακτικές, ενώ το πρόβλημα είναι άμεσο, τώρα τι λές, ναι ή όχι; – όπως κάνουν οι δημοσιογράφοι όταν ρωτούν πολιτικούς στα σχετικά σώου).
Το δεύτερο είναι η ανάκληση με εντελώς συντηρητικό τρόπο του παρελθόντος. Τότε τα πράγματα ήταν καλύτερα. Άρα αρκεί να μεταφέρουμε στο παρόν ένα μέτρο από το …επιτυχημένο παρελθόν μας για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα και σήμερα.
Το ότι έχουν αλλάξει όλα, ακόμη και οι ίδιοι που προτείνουν τα μέτρα δεν μπαίνουν στο κόπο να το σκεφτούν. Είναι έξω από το επίπεδο στο οποίο κινείται η σκέψη.
Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι αστεία και είναι αστεία όσο κι αν γίνονται πολύ σοβαρά. Γιατί ο επίπεδος τρόπος σκέψης διαδίδεται και γιατί η απλουστευτική λογική του βρίσκει πρόθυμους διακινητές εκεί όπου εδράζεται σήμερα η παραγωγή της μαζικής κοινωνικής σκέψης, στην τηλεόραση και στα πολιτικά, πρωτίστως τα κυβερνητικά, επιτελεία.
Ως φαίνεται όμως η απλούστευση αυτού είδους δεν είναι προνόμιο μιας πολιτικής παράταξης. Όσο πιο δύσκολη γίνεται η ζωή που ζούμε τόσο πιο συχνά αναζητούμε την βεβαιότητα μερικών σαφών απαντήσεων, ακόμη και απλουστευμένων, τόσο πιο πολύ αλιεύουμε στα ρηχά και μας αρκεί το ελάχιστο.
Κυρίως όμως αυτή είναι η βάση και η ιδεολογία της ακροδεξιάς. Εκεί βασίζονται οι απλουστευτικές συνθηματολογικές προτάσεις της – ο ξένος είναι εχθρός, περιφρουρείστε τα σύνορα, αποκλείστε τους διαφορετικούς…
Οπότε το τέρας δεν φαίνεται ως τέρας, η ανοησία παρουσιάζεται ως σοφή και η πραγματικότητα γίνεται πιο γκρίζα!..
