Πηγή: Εφημερίδα Documento
Κάθε τραγωδία, όπως το έγκλημα των Τεμπών, μας δίνει την ευκαιρία να αναστοχαστούμε επί πολλών σημαντικών ζητημάτων.
Ο σιδηρόδρομος και γενικότερα ο δημόσιος τομέας χαρακτηρίζονταν από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους από την υποβάθμιση, την υποχρηματοδότηση, τις πελατειακές σχέσεις. Οι κυβερνήσεις αξιοποίησαν τα προβλήματα που οι ίδιες δημιούργησαν. Προσπάθησαν να απαξιώσουν κάθε έννοια δημόσιου τομέα. Τις τελευταίες δεκαετίες πρότειναν το “φάρμακο” των ιδιωτικοποιήσεων. Αλλά το “φάρμακο” αποδείχθηκε πιο επιβλαβές από την ασθένεια. Οι ιδιωτικοποιήσεις επέφεραν ένα κυριολεκτικό πλιάτσικο, λεηλασία σε όφελος της ολιγαρχίας (εγχώριας και ξένης), μεγαλύτερη υποβάθμιση, ακριβότερες υπηρεσίες, χειρότερο επίπεδο ασφάλειας. Ανάλογη είναι η πανευρωπαϊκή και διεθνής εμπειρία.
Είναι καιρός να αναστοχαστούμε και να απαλλαγούμε από τα μυωπικά γυαλιά που μας φόρεσαν οι κυβερνήσεις. Χρειαζόμαστε ένα δημόσιο φορέα για το σιδηρόδρομο αλλά και για τους άλλους στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. Η ανάγκη γίνεται ακόμη πιο επείγουσα στους ταραγμένους καιρούς των εμπορικών και των θερμών πολέμων που διανύουμε.
Νέου τύπου δημόσιο
Χρειαζόμαστε όμως ένα νέου τύπου δημόσιο τομέα, που θα είναι απαλλαγμένος από τις παθογένειες του παρελθόντος και θα έχει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά. Υπάρχει διεθνής εμπειρία με θετικά και αρνητικά στοιχεία, την οποία οφείλουμε να μελετήσουμε όχι για να μιμηθούμε άκριτα αλλά για να αντλήσουμε διδάγματα. Ο νέου τύπου δημόσιος τομέας θα πρέπει να έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά.
Πρώτο, ο δημόσιος τομέας δεν θα είναι ιμάντας μεταβίβασης κερδών, μηχανισμός διευκόλυνσης της κερδοφορίας των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων και δίκτυο πελατειακών σχέσεων, όπως ήταν παλαιότερα. Αντίθετα θα πρέπει να προωθεί την άνοδο της κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας του λαού, πρωτίστως των ασθενέστερων τάξεων, να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες, να προσφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Ο σιδηρόδρομος για παράδειγμα θα πρέπει να παρέχει στο λαό γρήγορη, ασφαλή μεταφορά προσώπων και εμπορευμάτων.
Δεύτερο, ο νέου τύπου δημόσιος τομέας θα πρέπει να εντάσσεται σε ένα δημοκρατικό αναπτυξιακό σχέδιο. Στη σύνταξή του θα συμμετέχουν η Βουλή, τα συνδικάτα, οι επιστημονικές ενώσεις, οι φορείς των μικρομεσαίων επαγγελματιών. Οι επιλογές του θα αποτελούν καρπό παλλαϊκής συζήτησης και όχι αυθαίρετες αποφάσεις της κυβέρνησης ή της γραφειοκρατίας.
Τρίτο, οι δημόσιες επιχειρήσεις θα βρίσκονται κάτω από συνεχή δημοκρατικό, πολυεπίπεδο έλεγχο, ώστε να αποφεύγονται στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα φαινόμενα κακοδιαχείρισης και διαθφοράς. Τούτο σημαίνει ουσιαστικό κοινοβουλευτικό έλεγχο αλλά ιδίως έλεγχο από την πλευρά των εργαζομένων.
Οι αντιπρόσωποι των εργαζομένων θα πρέπει να εκλέγονται από αυτούς, να λογοδοτούν για κάθε τους ενέργεια και να μπορούν να ανακληθούν ανά πάσα στιγμή. Το έργο τους θα είναι να συμμετέχουν στα διοικητικά όργανα των δημόσιων επιχειρήσεων ώστε να ελέγχουν τη λειτουργία, το αναπτυξιακό σχέδιο, την πολιτική τεχνολογικού εκσυγχρονισμού, την πολιτική ασφάλειας, την πολιτική μισθών, τόσο των εργαζομένων όσο κυρίως των στελεχών της επιχείρησης. Θα πρέπει να έχουν απόλυτη δυνατότητα πρόσβασης στα λογιστικά βιβλία, στις συμβάσεις κλπ χωρίς εμπόδια από το επιχειρηματικό ή εμπορικό απόρρητο, με πλήρη διαφάνεια δηλαδή.
Μόνο έτσι ο δημόσιος τομέας θα απαλλαγεί από τις παθογένειες του παρελθόντος, θα μπορέσει να αποτελέσει την ατμομηχανή της οικονομικής ανάπτυξης και θα συμβάλλει στην αναδιανομή του πλούτου σε όφελος των λαϊκών τάξεων.
Η εφαρμογή των παραπάνω απαιτεί βέβαια ριζική αλλαγή του συσχετισμού κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων και μια νέου τύπου δημοκρατία. Αλλά τούτο εκφεύγει του αντικειμένου του παρόντος άρθρου.
Ο Δημήτρης Καλτσώνης είναι καθηγητής θεωρίας κράτους και δικαίου, Πάντειο Πανεπιστήμιο
