Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται «να μάθουμε όλοι να σκεφτόμαστε» διαλεκτικά, ζωντανά και χωρίς δογματισμούς. Είτε αφορά τη Βενεζουέλα, είτε τον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό, είτε το διχασμό της αστικής πολιτικής ανάμεσα στο νεοφιλελεύθερο και το εθνικιστικό ρεύμα
Αναδημοσιεύουμε παρακάτω εκτεταμένα αποσπάσματα από ένα πολύ ενδιαφέρον και εξαιρετικά διδακτικό, για το σήμερα, άρθρο του Λέον Τρότσκι, με τίτλο «Μάθετε να σκέφτεστε» και υπότιτλο «Μια φιλική υπόδειξη προς ορισμένους ακροαριστερούς».
Το άρθρο γράφτηκε στις 22 Μαΐου του 1938, στο Κογιοακάν του Μεξικού, όπου ζούσε εξόριστος, λίγους μήνες πριν τη δολοφονία του και μόλις ένα χρόνο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Αφορά τη στάση των επαναστατών στον επερχόμενο πόλεμο και ασκεί κριτική «προς ορισμένους ακροαριστερούς» του ρεύματός του.
Αφορμή της αναδημοσίευσης είναι μια έντονη αντιπαράθεση ανάμεσα σε «τροτσκιστές» και «μαρξιστές – λενινιστές» γύρω από τη στάση του αριστερού και κομμουνιστικού κινήματος απέναντι στη νόμιμη κυβέρνηση του Μαδούρο στη Βενεζουέλα, μπροστά στο πραξικόπημα και την εν εξελίξει ιμπεριαλιστική επέμβαση (βλ. www.pandiera.gr).
Το άρθρο δείχνει πόσο άγονη είναι μια καρικατούρα διαμάχης μεταξύ «μαρξιστών – λενινιστών» και «τροτσκιστών» όπου οι πρώτοι εμφανίζονται συνεπείς αντιιμπεριαλιστές και οι δεύτεροι δογματικοί αντικαπιταλιστές ή το αντίστροφο. Δείχνει, επίσης, πόσο μακριά μπορεί να βρεθούν οι θέσεις και η πρακτική μεταξύ των «επιγόνων» του Λένιν, του Στάλιν ή του Τρότσκι από τις θέσεις των «πατέρων» τους. Δείχνει, πάνω από όλα, ότι τα διαζευκτικά «ή» δεν μπορούν να χωρέσουν την πραγματικότητα. Αντίθετα, στενεύουν τον ορίζοντα της σκέψης.
Η ιστορική πορεία επιβεβαίωσε ότι όλα τα λεγόμενα ιστορικά κομμουνιστικά ρεύματα παράγουν «δεξιές», «κεντρώες» ή «αριστερές» πρακτικές. Έτσι, «μαοϊκοί» και «τροτσκιστές», «σταλινικοί» και «λενινιστές» τροφοδότησαν κατά καιρούς το ΠΑΣΟΚ, τον Συνασπισμό, τον ΣΥΡΙΖΑ κ.λπ. Από την άλλη πλευρά, «τροτσκιστές», «μαοϊκοί», «λενινιστές», «αλτουσεριανοί» κ.λπ., συνεργάστηκαν, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, σε ριζοσπαστικά αριστερά εγχειρήματα επαναστατικής αναφοράς, όπως η Μαχόμενη Αριστερά, το ΜΕΡΑ, το ΕΝΑΝΤΙΑ, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ κ.λπ.
Με τα παραπάνω δεν θέλουμε καθόλου να υποβιβάσουμε τις βαθιές ιστορικές διαφορές μεταξύ των ρευμάτων. Θέλουμε κυρίως να τονίσουμε ότι χρειάζεται να διδαχτούμε από τις επιτυχίες και τις αποτυχίες όλων, να ανακαλύψουμε τον πυρήνα της ορθότητας ή του λάθους τους, με κριτήριο τις σημερινές ανάγκες και το μέλλον του εργατικού κινήματος. Με στόχο τη διαλεκτική υπέρβασή τους προς την κατάκτηση ενός σύγχρονου κομμουνιστικού προγράμματος.
Και αυτό σημαίνει μελέτη χωρίς προκαταλήψεις, με κριτικό πνεύμα, χωρίς ηρωοποιήσεις ή δαιμονοποιήσεις. Έτσι οφείλουμε να διαβάσουμε και το συγκεκριμένο άρθρο.
Σε κάθε περίπτωση, παρά επί μέρους προβληματισμούς και τον «διδακτικό» τίτλο του, το άρθρο του Τρότσκι αναδεικνύει την ανάγκη «να μάθουμε όλοι να σκεφτόμαστε» διαλεκτικά, ζωντανά και χωρίς δογματισμούς. Είτε αφορά τη Βενεζουέλα, είτε τον ελληνοτουρκικό ανταγωνισμό, είτε το διχασμό της αστικής πολιτικής ανάμεσα στο νεοφιλελεύθερο και το ακροδεξιό – εθνικιστικό ρεύμα.
Γράφει, λοιπόν ο Τρότσκι, το 1938:
Μάθετε να σκέφτεστε. Μια φιλική υπόδειξη προς ορισμένους ακροαριστερούς
[…] «Ας υποθέσουμε ότι αύριο ξεσπάει εξέγερση στην αποικία της Γαλλίας, την Αλγερία, κάτω από το λάβαρο της εθνικής ανεξαρτησίας και ότι η Ιταλική κυβέρνηση, υποκινουμένη από τα δικά της ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, ετοιμάζεται να στείλει όπλα στους εξεγερμένους. Ποια θα έπρεπε να είναι η στάση των Ιταλών εργατών σε αυτήν την περίπτωση; Επίτηδες έδωσα ένα παράδειγμα μιας εξέγερσης ενάντια στο δημοκρατικό ιμπεριαλισμό με παρέμβαση υπέρ των εξεγερμένων από το φασιστικό ιμπεριαλισμό.
Θα έπρεπε οι Ιταλοί εργάτες να αποτρέψουν την αποστολή του οπλισμού στους Αλγερινούς; Ας τολμήσει ο οποιοσδήποτε ακροαριστερός να απαντήσει καταφατικά. Ο κάθε επαναστάτης, μαζί με τους Ιταλούς εργάτες και τους εξεγερμένους Αλγερινούς, θα απορρίψει μια τέτοια απάντηση με αγανάκτηση. Ακόμη κι αν την ίδια στιγμή ξεσπούσε μια γενική ναυτιλιακή απεργία στη φασιστική Ιταλία, ακόμη και σ’ αυτήν την περίπτωση οι απεργοί θα έπρεπε να κάνουν μια εξαίρεση για εκείνα τα πλοία που μεταφέρουν βοήθεια στους εξεγερμένους αποικιοκρατούμενους σκλάβους. Σε διαφορετική περίπτωση δε θα ήταν παρά αξιοθρήνητοι συνδικαλιστές και όχι προλετάριοι επαναστάτες.
Την ίδια στιγμή, οι Γάλλοι ναυτεργάτες, παρ’ όλο που δε βρίσκονται σε απεργία, θα ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να εμποδίσουν την αποστολή πυρομαχικών που προορίζονται να χρησιμοποιηθούν ενάντια στους εξεγερμένους. Μονάχα μια τέτοια πολιτική από μέρους των Ιταλών και των Γάλλων εργατών συνιστά μια επαναστατική διεθνιστική πολιτική.
Αυτό δε σημαίνει, ωστόσο, ότι οι Ιταλοί εργάτες μετριάζουν σ’ αυτήν την περίπτωση την πάλη τους ενάντια στο φασιστικό καθεστώς; Ούτε στο ελάχιστο. Ο φασισμός προσφέρει ‘’βοήθεια’’ στους Αλγερινούς μόνο και μόνο για να αποδυναμώσει τον εχθρό του, τη Γαλλία, και να απλώσει το άπληστο χέρι του στις αποικίες. Οι επαναστάτες Ιταλοί εργάτες δεν το ξεχνούν αυτό ούτε στιγμή. Καλούν τους Αλγερινούς να μην εμπιστεύονται τον ύπουλο «σύμμαχό» τους και ταυτόχρονα συνεχίζουν την αδιάλλακτη πάλη τους ενάντια στο φασισμό, «τον κύριο εχθρό στην ίδια τους τη χώρα». Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των εξεγερμένων, να βοηθήσουν την εξέγερση και να δυναμώσουν τη δική τους επαναστατική θέση.
Αν τα παραπάνω είναι σωστά σε καιρό ειρήνης, γιατί γίνονται λάθος σε καιρό πολέμου; Όλοι γνωρίζουν το αξίωμα του διάσημου Γερμανού στρατιωτικού θεωρητικού Κλαούζεβιτς, ότι ο πόλεμος είναι η συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα. Αυτή η βαθιά σκέψη οδηγεί φυσιολογικά στο συμπέρασμα ότι η πάλη ενάντια στον πόλεμο δεν είναι παρά η συνέχεια της γενικής προλεταριακής πάλης κατά τη διάρκεια της ειρηνικής περιόδου. Κατά τη διάρκεια μιας ειρηνικής περιόδου το προλεταριάτο απορρίπτει και σαμποτάρει κάθε ενέργεια και μέτρο της αστικής κυβέρνησης; Ακόμη και κατά τη διάρκεια μιας απεργίας που αγκαλιάζει μια ολόκληρη πόλη, οι εργάτες παίρνουν μέτρα για να διασφαλίσουν τη μεταφορά τροφίμων στις περιοχές τους, την παροχή νερού, ότι τα νοσοκομεία δεν υποφέρουν κλπ. Τα μέτρα αυτά δεν υπαγορεύονται από καιροσκοπισμό σε σχέση με την μπουρζουαζία αλλά από ενδιαφέρον για το συμφέρον της ίδιας της απεργίας, από ενδιαφέρον για τη συμπάθεια των φτωχών μαζών της πόλης κλπ. Αυτοί οι στοιχειώδεις κανόνες προλεταριακής στρατηγικής σε καιρό ειρήνης διατηρούν όλη τους τη δύναμη και σε καιρό πολέμου.
Η αδιάλλακτη στάση απέναντι στο μιλιταρισμό της μπουρζουαζίας δε σημαίνει καθόλου ότι το προλεταριάτο σε κάθε περίπτωση μπαίνει στη μάχη ενάντια στο δικό του «εθνικό» στρατό. Τουλάχιστον οι εργάτες δε θα συγκρούονταν με στρατιώτες που σβήνουν μια φωτιά ή διασώζουν ανθρώπους κατά τη διάρκεια μιας πλημμύρας. Αντίθετα, θα βοηθούσαν στο πλάι των στρατιωτών και θα συμφιλιώνονταν μαζί τους. Και το ζήτημα δεν εξαντλείται μόνο σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών. Αν οι Γάλλοι φασίστες έκαναν σήμερα μια απόπειρα πραξικοπήματος και η κυβέρνηση του Νταλαντιέ βρισκόταν αναγκασμένη να κινήσει στρατεύματα εναντίον των φασιστών, οι επαναστάτες εργάτες, διατηρώντας πλήρως την πολιτική ανεξαρτησία τους, θα πολεμούσαν ενάντια στους φασίστες στο πλευρό των στρατιωτών. Έτσι, σε μια σειρά περιπτώσεων οι εργάτες είναι υποχρεωμένοι όχι μόνο να επιτρέψουν και να ανεχτούν, αλλά και να υποστηρίξουν ενεργητικά τα πρακτικά μέτρα της αστικής κυβέρνησης.
Στις ενενήντα περιπτώσεις από τις εκατό οι εργάτες βάζουν αρνητικό πρόσημο εκεί όπου η μπουρζουαζία βάζει θετικό. Στις δέκα περιπτώσεις ωστόσο, είναι υποχρεωμένοι να βάλουν το ίδιο πρόσημο με την μπουρζουαζία αλλά με τη δική τους σφραγίδα, η οποία εκφράζει τη δυσπιστία τους απέναντι στην μπουρζουαζία. Η πολιτική του προλεταριάτου σε καμία περίπτωση δεν απορρέει αυτόματα από την πολιτική της μπουρζουαζίας, βάζοντας απλά το αντίθετο πρόσημο – αυτό θα έκανε τον κάθε γραμματέα μεγάλο στρατηγό. Όχι, το επαναστατικό κόμμα πρέπει κάθε φορά να προσανατολίζεται ανεξάρτητα στις εσωτερικές και τις εξωτερικές συνθήκες, καταλήγοντας σε αποφάσεις που ανταποκρίνονται με τον καλύτερο τρόπο στα συμφέροντα του προλεταριάτου. Αυτός ο κανόνας εφαρμόζεται τόσο σε περίοδο ειρήνης όσο και σε περίοδο πολέμου.» […]
«Αυτοί οι ακροαριστεροί που δε θέλουν να σκέφτονται σαν Μαρξιστές, δηλαδή συγκεκριμένα, θα βρεθούν αιφνιδιασμένοι από έναν πόλεμο. Η πολιτική τους σε καιρό πολέμου θα είναι ένα θανάσιμο επιστέγασμα της πολιτικής τους σε καιρό ειρήνης. Οι πρώτες ριπές του πυροβολικού είτε θα ρίξουν τους ακροαριστερούς στην πολιτική ανυπαρξία είτε θα τους οδηγήσουν στο στρατόπεδο του σοσιαλπατριωτισμού, ακριβώς όπως τους Ισπανούς αναρχικούς, οι οποίοι από απόλυτοι ‘’αρνητές’’ του κράτους, κατέληξαν να γίνουν αστοί υπουργοί όταν ήρθε ο πόλεμος. Για να ασκήσει κάποιος μια σωστή πολιτική σε περίοδο πολέμου θα πρέπει να μάθει να σκέφτεται ορθά κατά την ηρεμία της ειρήνης.»
Ολόκληρο το άρθρο Εδώ.
ΥΓ: Ο εντοπισμός και η επικαιρότητα του άρθρου οφείλεται στο σύντροφο Γ.Κ. από την Κρήτη
