Το χρονικό ενός ηρωικού αγώνα που αποκάλυψε την επικίνδυνη γύμνια του νεοφιλελεύθερου οράματος το οποίο πρέσβευε ο αρχηγός της ΝΔ
Ο Κ. Μητσοτάκης βγαίνοντας νικητής στις εκλογές τον Απρίλη του 1990, με αδύναμη όμως κοινοβουλευτική πλειοψηφία εξ αιτίας του εκλογικού νόμου, υπολόγιζε πως το ομολογουμένως μεγάλο ποσοστό του, θα του έδινε και την ευχέρεια να εφαρμόσει άνετα το νεοφιλελεύθερο Θατσερο-ρηγκανικού τύπου πρόγραμμά του. Σε γενικές γραμμές είναι το ίδιο πρόγραμμα που σκέφτεται να εφαρμόσει ο υιός Μητσοτάκης ο οποίος δε χάνει ευκαιρία να δηλώνει πως ο πατέρας του ήταν 25 χρόνια μπροστά. Και μάλλον έχει δίκιο..
Αν όμως μελετούσε καλύτερα λίγο την ιστορία των εργατικών αγώνων της εποχής θα διαπίστωνε πως ο πατέρας του μάλλον λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο. Γιατί την εκλογική του νίκη, ακολούθησαν μεγάλοι εργατικοί αγώνες από τις αρχές ακόμη του καλοκαιριού του 1990.
Καθηγητές, εργαζόμενοι στις λεγόμενες προβληματικές, την Πειραϊκή Πατραϊκή, την ΠΥΡΚΑΛ, αλλά και σε πολλούς άλλους χώρους βγήκαν στου δρόμους με απεργίες, διαδηλώσεις και καταλήψεις. Οι εργαζόμενοι αμφισβήτησαν τα σχέδια του Μητσοτάκη στέλνοντας τροχιοδεικτικές βολές να μην τολμήσει να εφαρμόσει το πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων, να μην διανοηθεί να βάλει χέρι στο ασφαλιστικό.
Δεν πρόλαβε να βγει το καλοκαίρι και στο προσκήνιο εμφανίστηκε η μαθητική και φοιτητική νεολαία. Οι αγώνες από το φθινόπωρο του ‘90 και τον χειμώνα του ’91 και η δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα από την ΟΝΝΕΔ οδηγούν άρον – άρον σε παραίτηση τον υπουργό Παιδείας Β. Κοντογιανόπουλο και απόσυρση του νόμου – εκτρώματος για την παιδεία.
Σε αυτό το περιβάλλον που μύριζε …μπαρούτι ο Μητσοτάκης τολμά να θίξει κάπως θολά το θέμα της ιδιωτικοποίησης της ΕΑΣ. Οι εργαζόμενοι αμέσως απαντούν με απεργία και κατάληψη στα γραφεία της διοίκησης. Η κυβέρνηση παίρνει το μήνυμα και προσπαθεί να ποινικοποιήσει την απεργία χρησιμοποιώντας έναν πρόσφατα ψηφισμένα νόμο που πρόβλεπε (καταπατώντας τον 1264) το προσωπικό ασφάλειας να είναι 20%! Οι εργαζόμενοι γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια την επιστράτευση που επέβαλε το δικαστήριο και την πρώτη μέρα κυκλοφορούν ελάχιστα λεωφορεία από τα 600 περίπου που είχαν επιστρατευτεί. Ενώ τις επόμενες ημέρες δεν κυκλοφόρησαν ούτε και αυτά τα ελάχιστα. Ο Μητσοτάκης στέλνει τα ΜΑΤ και χτυπά τους εργαζομένους έξω από το υπουργείο Συγκοινωνιών .
Η κατάσταση αρχίζει και γίνεται ανεξέλεγκτη και τα μέτωπα πληθαίνουν αφού και άλλοι κλάδοι εργαζομένων προκηρύσσουν απεργίες. Αυτό αναγκάζει την κυβέρνηση να υποχωρήσει προσωρινά. Με την μεσολάβηση της ΓΣΕΕ (…παλιά μου τέχνη κόσκινο) οι εργαζόμενοι πείθονται να σταματήσουν την απεργία αφού πρώτα δεσμεύτηκε η κυβέρνηση πως δεν θα πειράξει τους μισθούς που ήθελε να μειώσει.
Η κυβέρνηση μετά το στραπάτσο που έφαγε κάνει προσωρινές υποχωρήσεις σε μισθολογικά και θεσμικά θέματα, για να πετύχει το κύριο που ήταν η ιδιωτικοποίηση των συγκοινωνών. Το φθινόπωρο του ίδιου χρόνου βάζει δειλά στο τραπέζι το θέμα της ιδιωτικοποίησης υπό τη μορφή ερωτήματος. Μάλιστα έταξε να πάρουν οι ίδιοι τα λεωφορεία αλλά και πάλι οι εργαζόμενοι αντιδρούν άμεσα. Τα μαζεύει ξανά ο Μητσοτάκης. Ταυτόχρονα οι φιλικές εφημερίδες της κυβέρνησης αλλά και η κρατική ΕΡΤ συκοφαντούν τους εργαζομένους για τους υπέρογκους μισθούς, κλπ.
Ο Μητσοτάκης αλλάζει τακτική. Δεν μιλά πια για ιδιωτικοποίηση αλλά για απολύσεις μόνο στους τεχνικούς που δήθεν είναι υπεράριθμοι και τους διοικητικούς. Επιπλέον, προσπαθεί να δημιουργήσει ρήγμα ανάμεσα στους οδηγούς (που τους έταζε ότι θα γίνουν ιδιοκτήτες λεωφορείων) και τους υπολοίπους εργαζόμενους. Προχωρά μάλιστα στην εξαγγελία 1.000 και πάνω απολύσεων.
Οι εργαζόμενου πραγματοποιούν μαζική συνέλευση και απαντούν με το «όλοι ή κανένας». Ο διασπαστικός ελιγμός του Μητσοτάκη πέφτει στο κενό και την επομένη μέρα η συμμετοχή στην απεργία είναι καθολική. Ούτε ένα λεωφορείο δεν βγήκε για δρομολόγιο. Τις επόμενες μέρες δυναμώνει η αλληλεγγύη όλου του εργατικού, φοιτητικού και νεολαιίστικου κινήματος στους απεργούς της ΕΑΣ.
Οι απεργιακές φρουρές πληθαίνουν. Τα λεωφορεία παραμένουν στα γκαράζ μέχρι τις αρχές Αυγούστου όταν τα ΜΑΤ πραγματοποιούν έφοδο στα αμαξοστάσια την νύχτα και τα καταλαμβάνουν. Οι δυνάμεις καταστολής μένουν εκεί μέχρι να ψηφήσει η Βουλή νομό που θα ιδιωτικοποιούσε την ΕΑΣ. Οι εργαζόμενου όμως δεν το βάζουν κάτω. Προετοιμάζονται για μακρόχρονο αγώνα. Οργανώνουν ομάδες αλληλεγγύης για το απεργιακό ταμείο.
Κυβέρνηση στα …χακί
Προς το τέλος Αυγούστου η κυβέρνηση κατεβάζει στους δρόμους στρατιωτικά οχήματα (ΡΕΟ) υπό την προστασία των ΜΑΤ, χρησιμοποιώντας ως οδηγούς κάποιους ελάχιστους απεργοσπάστες. Η αντίδραση των απεργών είναι άμεση. Κατεβάζουν τους απεργοσπάστες από τα φορτηγά ενώ συγκρούονται με τα ΜΑΤ. Γίνονται δεκάδες συλλήψεις ακόμα και συζύγων των απεργών. Η Αθήνα πνίγεται στα δακρυγόνα. Άμεσα καλείται συλλαλητήριο ενάντια στην καταστολή, που συμμετέχουν σε αυτό δεκάδες χιλιάδας κόσμου πάρα το γεγονός ότι οργανώθηκε λίγες μέρες μετά τα μέσα του Αύγουστου.
Η κυβέρνηση , την επομένη μέρα του συλλαλητηρίου, προσπαθεί να βγάλει τα λεωφορεία από τον Βοτανικό «πνίγοντας» τον χώρο με χημικά. Το νέο μαθεύεται γρήγορα και εκατοντάδες εργαζόμενοι και νέοι καταφθάνουν από όλες τις γωνιές της Αθήνας. Γίνονται δεκάδες συλλήψεις μεταξύ αυτών και του προέδρου του Σωματείου Α. Κολλά. Ακολουθεί μεγάλο συλλαλητήριο με συμμετοχή σωματείων, φοιτητικών συλλόγων, μαθητικών συμβουλίων κ.α. που ζητά την άμεση απελευθέρωση των συλληφθέντων.
Οι εργαζόμενοι της ΕΑΣ θα αντέξουν για πολλούς μήνες κάνοντας αισθητή την παρουσία τους σε κάθε ευκαιρία . Από την ομιλία του Μητσοτάκη στην ΔΕΘ μέχρι διαδηλώσεις, συγκεντρώσεις, συναυλίες κλπ. Δεν παραιτούνται πάρα το γεγονός ότι τα λεωφορεία βρίσκονται στα χέρια των νοικοκυραίων «ΣΕΠιτών». Η περίπτωση των «νοικοκυραίων» (όπως τους αποκαλούσε ο Μητσοτάκης) ήταν απεργοσπάστες και άλλοι «πρόθυμοι» που θα μείνουν στην ιστορία του εργατικού κινήματος για τον εξευτελισμό που υπέστησαν από τους εργαζόμενους της ΕΑΣ με αφορμή το ξεβράκωμά τους, μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας. Μια αυθόρμητη ενέργεια οργής των εργαζομένων όταν είδαν συνάδελφους τους που ήταν μέχρι πρόσφατα μαζί τους στις διαδηλώσεις να μπαίνουν από την πίσω πόρτα του πρωτοδικείου για να πάρουν αντίγραφο ποινικού μητρώου που χρειαζόταν ώστε να αποκτήσουν λεωφορείο.
Από εκείνες τις συγκρούσεις έξω από το πρωτοδικείο στην Σωκράτους με τις δυνάμεις καταστολής και πάλι πάνω από εκατό εργαζόμενοι συλλαμβάνονται ενώ 8 από αυτούς κλείστηκαν στις φυλακές για αρκετούς μήνες. Μεταξύ αυτών και ο αείμνηστος κομμουνιστής Χρήστος Σταμούλος που σερνόταν επί χρόνια μετά στα δικαστήρια με διάφορες κατηγορίες για «απείθεια κατά της αρχής», κ.α.
Η συνέχεια είναι γνωστή: Η κυβέρνηση Μητσοτάκη καταρρέει μετά την αποχώρηση του Αντώνη Σαμαρά και την δημιουργία της Πολιτικής Άνοιξης. Οι εργαζόμενοι της ΕΑΣ μετά από 18 μήνες αγώνα επιστρέφουν στις δουλειές τους όταν το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές και κρατικοποιεί και πάλι την ΕΑΣ.
Πολύτιμα συμπεράσματα
Τα διδάγματα από εκείνον τον αγώνα είναι πολλά και χρήσιμα για την ταξική πάλη του σήμερα, χωρίς όμως τυφλές αντιγραφές και μηχανιστικές μεταφορές. Γιατί, μπορεί πράγματι να υπήρξαν μεγάλοι αγώνες όμως ούτε τότε το εργατικό κίνημα κατάφερε να αποτρέψει τον νεοφιλελεύθερο τυφώνα που ερχόταν. Οι αστικές δυνάμεις δείχνοντας τα συντρίμμια του καταρεύσσαντος υπαρκτού σοσιαλισμού και αξιοποιώντας την απουσία εναλλακτικού πολιτικού και κοινωνικού οράματος για τους εργαζομένους άρχισαν να οικοδομούν το πιο βάρβαρο μοντέλο καπιταλιστικής ολοκλήρωσης που στις μέρες μας παίρνει την μορφή των αλλεπάλληλων μνημονίων.
Παρόλα αυτά οι εργατικοί αγώνες ανέτρεψαν μια κυβέρνηση που εξελέγη με πολύ μεγάλο ποσοστό!
Ο Κ. Μητσοτάκης ήταν στην πραγματικότητα αυτός που προετοίμασε το έδαφος για τον Κ. Σημίτη ανοίγοντας πρώτος τον δρόμο για τις νεοφιλελεύθερες ολοκληρώσεις αφού επί ημερών του προχώρησε η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας με την εισαγωγή της μερικής απασχόλησης και της τέταρτης βάρδιας, η απελευθέρωση του ωραρίου των καταστημάτων. Παράλληλα, ξεκίνησε τις πρώτες ανατροπές στο ασφαλιστικό με τρεις διαδοχικές παρεμβάσεις (1990, 1991, 1992) που οδήγησαν στη σημερινή ισοπέδωση.
Ο Κ. Μητσοτάκης άνοιξε τον δρόμο για το ξεπούλημα της ΔΕΗ όταν το καλοκαίρι του 1993 ψηφίστηκε νόμος που καταργούσε το κρατικό μονοπώλιο στην παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Καταργήθηκε εν μέρει επίσης το μονοπώλιο τόσο της Ολυμπιακής Αεροπορίας στις εσωτερικές πτήσεις όσο και των ΕΛΤΑ, επί των ημερών του.
Από την άλλη, ξεκαθάρισε το τοπίο για το τι είδους καπιταλιστική ανάπτυξη επιδίωκε το κεφάλαιο όταν πουλήθηκαν στον ιδιωτικό τομέα ή εκκαθαρίστηκαν πάνω από 60 προβληματικές επιχειρήσεις του ΟΑΕ (ΑΓΕΤ, Πειραϊκή Πατραϊκή κ.λπ.). Επίσης, ιδιωτικοποιήθηκαν επιχειρήσεις που ανήκαν σε κρατικές τράπεζες όπως τα ναυπηγεία Ελευσίνος, η Τράπεζα Αθηνών κλπ. Πραγματοποιήθηκε η αποκρατικοποίηση μέσω εισαγωγής στο χρηματιστήριο της Βιομηχανίας Ζάχαρης, μεταβιβάστηκε το μάνατζεμεντ της ΕΑΒ στην Λόκχιντ και ιδιωτικοποιήθηκε η Ολύμπικ Κέτερινγκ.
Όλα αυτά το εργατικό κίνημα της εποχής δεν μπόρεσε να τα ανατρέψει. Πώς θα μπορούσε άλλωστε με μια Αριστερά ηττημένη, σε στρατηγικό πολιτικό και ιδεολογικό αδιέξοδο μετά από δραματικές πολιτικές επιλογές (κυβέρνηση Τζανετάκη, οικουμενική, κ.α.) η οποία παράπαιε μεταξύ εικονισμάτων (ΚΚΕ) και της λογικής της αριστερής ενσωμάτωσης (Συνασπισμός). Απέτυχαν επίσης όλες σχεδόν οι προσπάθειες υπέρβασης της Αριστεράς της ήττας και της ενσωμάτωσης.
Από τότε, παρά τις όποιες προσπάθειες, το βασικό ζητούμενο παραμένει:
Μια άλλη Αριστερά και ένα καινούργιο απελευθερωτικό όραμα που θα δώσει νέα αυτοπεποίθηση στους εργαζόμενους για να δοκιμάσουν τον δικό τους δρόμο. Ένα ανασυγκροτημένο συνδικαλιστικό κίνημα απαλλαγμένο από τη μούχλα της παλιάς και νέας συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας και μια πολίτικη πρόταση που θα στηρίζεται στον οργανωμένο λαό.
