Η κυβέρνηση έπαιξε σε αυτή τη φάση όλα της τα χαρτιά τουλάχιστον στο επικοινωνιακό επίπεδο. Και οι αγρότες; Μια πρώτη «ακτινογραφία» του αγροτικού προβλήματος και της κατάστασης του αγροτικού κόσμου.
Οι αγροτικές κινητοποιήσεις παρουσιάζουν φθίνουσα πορεία τις τελευταίες μέρες με ορισμένα μπλόκα να διαλύονται ενώ άλλα συνεχίζουν τον αγώνα τους παρά τις απειλές για ποινικές κυρώσεις. Ωστόσο, η κυβέρνηση, με ανακοίνωση που μοίρασε στον Τύπο το απόγευμα της Παρασκευής, προχωρά σε μια κίνηση καλής θέλησης προς τους αγρότες με τη διαγραφή των αδικημάτων παρακώλυσης συγκοινωνιών που τους βαρύνουν.
Μια ακόμα μικρή «επιτυχία» της κυβέρνησης Τσίπρα; Ο χρόνος θα δείξει. Αυτός όμως είναι ο ρόλος της εκάστοτε κυβέρνησης; Να διχάζει, να καθησυχάζει, να υπόσχεται ότι θα ξανασυζητήσει το θέμα αργότερα και να αφήνει την καυτή πατάτα για τον επόμενο; Το βέβαιο είναι ότι η κυβέρνηση έπαιξε σε αυτή τη φάση όλα της τα χαρτιά τουλάχιστον στο επικοινωνιακό επίπεδο και απολαμβάνει τους όποιους καρπούς της αναλογούν.
Από την άλλη μεριά, οι αγρότες θεωρούν ότι κατάφεραν να πάρουν αυτά που ήθελαν ή όχι; Η απάντηση είναι περίπλοκη γιατί αφού ορισμένοι αποσύρθηκαν εξυπακούεται ότι ικανοποιήθηκαν τα αιτήματά τους, ενώ για να συνεχίζουν τον αγώνα τους άλλοι προφανώς και δεν έλαβαν αυτά που ζητούσαν. Τι είναι όμως αυτό που διαφοροποιεί τους μεν από τους δε; Δεν είναι όλοι εργάτες της γης με τα ίδια προβλήματα και τις ίδιες ανάγκες; Προφανώς και όχι και γι’ αυτό ποτέ δεν κατέβασαν μια κοινή πρόταση απ’ όλη την Ελλάδα στη διαπραγμάτευση με τον πρωθυπουργό.
Ας προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε (γιατί η ορθή απεικόνιση είναι πολύ πιο πολύπλοκη) την κατάσταση στον αγροτικό τομέα της χώρας μας.
Ο αγρότης
Καταρχάς, ο μέσος όρος ηλικίας του Έλληνα αγρότη είναι τα 57. Αρκετά μεγάλος για να μάθει νέα κόλπα από αυτά που τον γαλούχησαν τόσα χρόνια. Είναι στην πλειονότητά τους, οι τελευταίοι γιοι της οικογένειας του χωριού που δεν κατάφερε λόγω δυσκολιών να σπουδάσει όλα της τα παιδιά και «προίκισε» με τα χωράφια αυτόν ή αυτούς που έμειναν πίσω.
Το ότι δεν κατάφερε ούτε να επιμορφωθεί ποτέ στον γεωργικό τομέα είναι ακόμα μια δυσάρεστη εξέλιξη για τον ίδιο, αλλά και για το Κράτος που στήριξε τη γεωργική του παραγωγή σε αυτόν τον άνθρωπο. Έρμαιο της τύχης λοιπόν, της απόλυτης άγνοιας να καλλιεργεί και των δυσμενών καιρικών συνθηκών που του χαλούσαν συνεχώς τη σοδειά, ήταν φυσικό επακόλουθο να γίνει υποχείριο των πονηρών εμπόρων που κερδοσκοπούσαν στην πλάτη του και διαμόρφωσε μια προσωπικότητα του στυλ «όσα φάμε και όσα πιούμε».
Δεν αγάπησε ποτέ τη Γη που του κληροδότησαν οι πατεράδες και οι παππούδες του, γιατί έκανε αυτή τη δουλειά από ανάγκη και τη διαχειρίστηκε με τον χειρότερο τρόπο καθιστώντας τη πολλές φορές άχρηστη να αποδώσει. Χρησιμοποίησε ασύστολα τα λιπάσματα που του προμήθευαν οι έμποροι νομίζοντας μέσα στην άγνοιά του, πως όσα περισσότερα ρίξει τόσο καλύτερα, σπατάλησε το νερό χωρίς κανένα μέτρο και τότε άρχισαν και άλλα προβλήματα. Η παραγωγή του παρουσίαζε ευαισθησίες σε εχθρούς και ήταν η ώρα για να πάρουν το μερίδιό τους οι εταιρείες που προμηθεύουν φυτοπροστατευτικά προϊόντα, τα γνωστά σε όλους μας φυτοφάρμακα. Ο κόμπος έφτασε σύντομα στο χτένι γιατί ήταν φυσικό επακόλουθο αφού γινόταν χρήση ασύστολα χωρίς έλεγχο και υπό το δόγμα «όσο πιο πολλά τόσο πιο καλά».
Το τελικό χτύπημα ήρθε όταν έγιναν πιο εύκολες οι εισαγωγές από τρίτες χώρες – αμφιβόλου ποιότητας και σαφώς εκτός προδιαγραφών, αλλά ποιος νοιάζεται; Ο “καημένος” ο αγρότης έπρεπε να αντιμετωπίσει πια το παγκόσμιο εμπόριο και να πείσει πως τα δικά του προϊόντα αν και ακριβότερα ήταν καλύτερα. Ήταν άραγε; Έμεινε στην άκρη να κοιτάζει το τραίνο να απομακρύνεται. Το είχε χάσει πια. Δεν χρειάζεται να είσαι μάντης για να προβλέψεις τη μοίρα του…
Το κράτος
Αλλά πού ήταν το κράτος όλα αυτά τα χρόνια; Έλαμπε «δια της αφανείας του». Και για να μην παρεξηγηθώ και ορισμένοι μου πούνε ότι έδινε επιδοτήσεις και πάσχιζε να βοηθήσει την ελληνική παραγωγή, εξηγούμαι ακολούθως. Το Κράτος ποτέ δεν οργάνωσε τις εσωτερικές δομές εμπορίου που ήταν πιο βασική από οποιαδήποτε επιδότηση θα χορηγούσε. Έμεινε να κατηγορεί τους μεσάζοντες όταν η φωνή των αγροτών ακούστηκε πως τα προιόντα ξεκινούν με μικρή τιμή από το χωράφι και φτάνουν με τεράστια αύξηση στο τραπέζι της οικογένειας. Δε μας είπε ποτέ τι πρόγραμμα έχει για να εκμηδενίσει αυτό το φαινόμενο, ποτέ δεν πήρε θέση και για μια ακόμη φορά «έλαμψε…». Έλειπε όμως και οποιαδήποτε παρέμβαση από το εργατικό κίνημα, από την κοινωνία των πολιτών… Ο καθένας ήταν χαμένος στα δικά του.
Το κράτος παρότρυνε τους αγρότες να φτιάξουν συνεταιρισμούς τους οποίους όμως θέλησε να ελέγξει και τελικά (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) οι περισσότεροι μαράζωσαν και έκλεισαν. Εδώ στην επαρχία που ζω αυτό το λέμε: «να σε κάψω Γιάννη, να σε αλείψω λάδι» δηλαδή να σου κάνω κάτι κακό για να σου κάνω κάτι καλό μετά. Ακόμα και όταν έγιναν προσπάθειες να φτιαχτούν δημοπρατήρια γεωργικών προϊόντων στα πρότυπα των χωρών του εξωτερικού η προσπάθεια δεν υποστηρίχθηκε και σήμερα η χώρα μας δεν διαθέτει κανένα. Είχε τόσο σημαντικά πράγματα που έπρεπε να κάνει και το μόνο που κατάφερε είναι να φέρει ένα καινούριο αυτοκίνητο σε ένα νησί χωρίς βενζινάδικο!
Πώς οργάνωσε το σοβαρό θέμα της άρδευσης των καλλιεργειών; Έλαμψε δια της αφανείας του ξανά. Ο κάθε αγρότης έκανε αυθαίρετα μια γεώτρηση αντλώντας νερό για τις ανάγκες της καλλιέργειάς του (φυσικά υπό το δόγμα του όσο πιο πολύ νερό τόσο καλύτερα), και δεν άργησαν να φανούν οι καταστροφικές συνέπειες αυτής της δράσης.
Ποια ήταν οι θέση του στο ευαίσθητο θέμα της κυκλοφορίας των αγροχημικών; Ξανά έλαμψε δια της αφανείας του. Οι εταιρείες παραγωγής μοίρασαν από μόνες τους την πίτα των πελατών τους και το κράτος απλά υπέγραφε την έγκριση κυκλοφορίας του τάδε φυτοφαρμάκου που του προσκόμιζαν. Παντελώς απόν από κάθε έλεγχο και κάθε είδους εκπαίδευση και ενημέρωση των παραγωγών στον ευαίσθητο τομέα της χρήσης των φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες, άφησε το τιμόνι στους τοπικούς έμπορους, γεωπόνους και στους πωλητές των εταιρειών που δήλωναν με έπαρση ότι οι “τάδε”καλλιέργειες και η “τάδε” περιοχή είναι δική τους! Ο κοσμάκης κάθε μέρα καταναλώνει προϊόντα γεμάτα φυτοφάρμακα τα οποία έχουν έγκριση, οπότε όλα καλά!
Μετανάστες
Αγροτική εργασία, άλλο ένα μεγάλο θέμα για γέλια και για κλάματα. Οι αγρότες βλέποντας την παραγωγή τους να μειώνεται έτρεξαν να μειώσουν το βασικό κόστος παραγωγής με διάφορα τεχνάσματα όπως η χρήση εξαθλιωμένων μεταναστών που θα εργάζονταν πρόθυμα στοιβαγμένοι σε ένα άθλιο κατάλυμα στην άκρη του χτήματος χωρίς τις βασικές υποδομές υγιεινής φέροντες και μολυσματικούς ιούς όπως η ηπατίτιδα και εργαζόμενοι σε ωράρια εξαντλητικά με αντάλλαγμα ένα πενιχρό αντίτιμο που πολλές φορές ούτε που το ελάμβαναν. Μόλις η συγκομιδή τελείωνε ο αγρότης καλούσε το τμήμα αλλοδαπών να συλλάβει και να απελάσει τους καταληψίες της γης του και έτσι δεν «προλάβαινε» να τους πληρώσει ποτέ.
Πονηρία σε όλο της το μεγαλείο, αφού ήξερε από την αρχή ότι δεν διέθεταν τα απαραίτητα έγγραφα για νόμιμη εργασία και διαμονή στη χώρα. Μπίζνες με τρικ. Πού ήταν το κράτος και ποιες οι ενέργειές του σε αυτό το θέμα; Να μη γίνω κουραστικός και απαντήσω το ίδιο. Οι τοπικοί αστυνομικοί σταθμοί εθελοτυφλούσαν και ας έβλεπαν καθημερινά τις παρελάσεις των εργατών προς και από το χωράφι. Όλοι το ίδιο έκαναν. Κάποιος αγρότης μού είχε πει γελώντας πως το Κράτος δεν μπορεί να ελέγξει ούτε το κάπνισμα σε κλειστούς χώρους, πώς θα καταφέρει να ελέγξει τα ανοιχτά χωράφια;
Επιδοτήσεις
Αυτές οι επιδοτήσεις τελικά τι ήταν; Ήταν όλα τα άλλα εκτός από αυτό που έπρεπε. Ήταν εργαλείο μικροπολιτικής, ήταν η απίστευτη ευκαιρία για κομπίνες από πολιτικούς και λοιπούς, ήταν η ευκαιρία των τραπεζών που τις διαχειρίζονταν να τις παρακρατούν να καθυστερούν τις καταβολές τους για να καλύψουν λογιστικά κενά ή να κερδοσκοπήσουν. Ποια η θέση του Κράτους στο φαινόμενο αυτό; Απαντήστε μόνοι σας, τη μάθατε την απάντηση.
Οι σκανδαλώδεις διατάξεις επιδοτήσεων ορισμένων ομάδων με σκοπό την ψηφοθηρία και την αποκομιδή προσωπικών οφελών έδιναν και έπαιρναν. Όσοι λοιπόν εμπλέκονταν στο κύκλωμα αυτό τις χρησιμοποίησαν για όλους τους λόγους και σκοπούς εκτός από αυτόν για τον οποίο έπρεπε: την οργάνωση της αγροτικής παραγωγής με σκοπό την παραγωγή ποιοτικών προιόντων σε χαμηλότερο κόστος ώστε να είναι πιο ανταγωνιστικά.
Αρκετοί αγρότες που πήραν επιδοτήσεις τις χρησιμοποίησαν σε γλέντια μέχρι πρωίας σε τοπικά νυχτερινά μαγαζιά ενώ άλλοι αγόρασαν πολυτελή αυτοκίνητα, αλλά πού ήταν το Κράτος; Συνένοχο όπως ήταν, αρκέστηκε να κατηγορεί τους «αγρότες με τα Καγιέν» ως αυτούς που έκαναν το μεγάλο κακό, αλλά δεν τόλμησε ποτέ να κάνει μια λίστα με τα ονόματά τους να μας πει πόσοι αριθμητικά είναι από το σύνολο των 380.000 ενεργών αγροτών που διαθέτει η χώρα και πολύ απλά να τους ζητήσει τα χρήματα πίσω. Ήταν τόσο απλό να γίνει, αλλά ακόμα και αυτή η λίστα θα είχε τη μοίρα των άλλων. Ένα ακόμα επικοινωνιακό τέχνασμα…
Ποιος φταίει;
Κάποιος αγρότης με κεφαλαίο Α μου είχε πει πως άμα θες να βρεις τον ένοχο ακολούθησε τη ροή του χρήματος. Αυτός που τα έχει μαζέψει έχει μεγάλο μερίδιο αν όχι και όλη την ευθύνη. Από αυτά που εγώ μπορώ να γνωρίζω, η πλειονότητα των αγροτών είναι καταχρεωμένοι στις τράπεζες… Μπορείτε να καταλάβετε επίσης ότι η πλειονότητά τους θα ψέκαζε με αγροχημικά και θα πουλούσε την επόμενη μέρα προκειμένου να μπορέσει να εισπράξει κάποια χρήματα για να εξοφλήσει μία ακόμα δόση από το υπέρογκο δάνειο που την κυνηγά.
Υπάρχουν πολλοί αγρότες ανά τη χώρα που εργάζονται πολύ σκληρά, που έχουν επενδύσει πολλά χρήματα αλλά έχουν κάνει και ατέλειωτα ξενύχτια δουλεύοντας για να έχουν οι άνθρωποι των πόλεων τροφή. Για να βρίσκουμε στα ράφια τρόφιμα κάποιος δουλεύει να τα φτιάξει και να τα φέρει χωρίς να γνωρίζει αργίες, γιορτές και διακοπές. Υπάρχουν πολλοί παραγωγοί με χαμόγελο και νεύρο να ψάξουν και να παράξουν ένα προϊόν που θα το προσφέρουν με περηφάνια προς πώληση. Γνωρίζω από πρώτο χέρι τον νευραλγικό τομέα των θερμοκηπιακών καλλιεργειών και ξέρω παραγωγούς που σηκώνονται κάθε τρεις και λίγο μέσα στην κρύα νύχτα την ώρα που όλοι εμείς κοιμόμαστε, να δουν άμα σταμάτησε η θέρμανση και πάθουν ζημιά τα φυτά από το κρύο.
Νέα γενιά;
Το σενάριο όπως εξελίσσεται ξεπερνά τη φαντασία του Όργουελ ενώ η σημερινή Κυβέρνηση με κορώνες ανακοινώνει ότι πρέπει να μπει νέο αίμα στην αγροτική παραγωγή της χώρας, αλλά δε μας είπε για ποιο λόγο ένας νέος σήμερα θα θελήσει να γίνει αγρότης και να συνεχίσει τις καλλιέργειες του πατέρα του που θα αποσυρθεί;
Για ποιο λόγο θα διαλέξει να κάνει ένα από τα πιο σκληρά επαγγέλματα με αβέβαιο μέλλον;
Με τι μέσα θα ανταγωνιστεί παραγωγούς άλλων χωρών που υποστηρίζονται να εξάγουν τα προιόντα τους στη χώρα του;
Πώς θα καταφέρει να ξεπεράσει τις πάρα πολλές απώλειες εισοδήματος από φυσικές καταστροφές; Πώς θα συνεργαστεί με ένα κράτος που ως σήμερα δεν μπορεί ούτε να κατανοήσει γιατί εγκαταλείπονται τα χωράφια και δεν γίνεται συγκομιδή των καρπών από τα δέντρα, που δεν γνωρίζει το κόστος παραγωγής των εκάστοτε προιόντων του, που έχει δείξει άσχημα παραδείγματα σε ό,τι ανέλαβε να διαχειριστεί, και από το ασφαλιστικό σύστημα μέχρι τη διακίνηση των προϊόντων δεν έκανε ποτέ και κάτι αξιοσημείωτο.
Θα κλείσω με μια ευχή:
Να μη γνωρίσουμε τη μέρα που η γεωργική παραγωγή στην Ελλάδα (με τη μορφή που παλεύει να υπάρξει σήμερα) θα μηδενιστεί, γιατί τότε θα έχουμε γύρω μας τα πάντα, αλλά τίποτα δεν θα μπορούμε να αγγίξουμε και όλοι θα ξέρουμε το γιατί.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΚΟΥΜΑΣ
