Ο Χρήστος Κεφαλής (ΧΚ) επιχείρησε να απαντήσει στο κείμενό μου υπό τον τίτλο «Ο πόλεμος, οι κομμουνιστές και τα ελληνοτουρκικά». Ευπρόσδεκτος ο διάλογος. Αν και υπάρχουν διαπιστώσεις από την πλευρά του ΧΚ που είναι προσεκτικές (δεν αποκλείει για παράδειγμα στο μέλλον να προκύψει πολεμική σύγκρουση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία) εντούτοις είναι επικριτικός στα βασικά σημεία του κειμένου. Κωδικοποιώ παρακάτω τις αδυναμίες και τα λάθη των απαντήσεων του ΧΚ:
1. Δύο βασικά επιχειρήματα που παραθέτω (άνοδος της τουρκικής αστικής τάξης στο διεθνή καταμερισμό και αντίστοιχη υποβάθμιση της ελληνικής), μάλλον προσπερνιόνται με ευκολία. Ας δούμε μερικά δεδομένα:
n Ξεκινώντας από το ΑΕΠ παρατηρούμε ότι η Τουρκία από το 2000 ως το 2016 υπερτριπλασίασε το ΑΕΠ της και πλέον καταλαμβάνει τη 18η θέση στη σχετική παγκόσμια κατάταξη. Αντίστοιχα η Ελλάδα απώλεσε εν μέσω κρίσης το 25% του ΑΕΠ της και καταλαμβάνει την 48η θέση (στοιχεία για το 2016). Το 2000 οι αντίστοιχες θέσεις για τις δύο χώρες ήταν 21η και 29η. Σήμερα το ΑΕΠ της Τουρκίας είναι περίπου 4,5 φορές το ΑΕΠ της Ελλάδας.
n Ειδικά, όσον αφορά την αυτοκινητοβιομηχανία, η Τουρκία καταλαμβάνει σήμερα τη 15η θέση παγκοσμίως στην παραγωγή οχημάτων, ενώ στην Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός επαγγελματικών αυτοκινήτων, προσπερνώντας παραδοσιακές χώρες όπως η Ιταλία. Ασφαλώς μιλάμε για ξένα κεφάλαια που βρίσκονται στην τουρκική επικράτεια, αλλά η τουρκική κυβέρνηση έχει ήδη εκπονήσει σχεδιασμό για την ανάπτυξη τουρκικής αυτοκινητοβιομηχανίας. Μάλιστα αγόρασε από τη χρεοκοπημένη σουηδική SAAB την τεχνολογία, την τεχνογνωσία και τις γραμμές παραγωγής του 9-3. Επιπλέον, ο Ερντογάν ανακοίνωσε μέσα στο 2017 τη συνεργασία πέντε επιχειρηματικών ομίλων της χώρας (Anadolu, BMC, Kiraca Holding, Turkcell, Zorlu) προκειμένου να παραχθεί το πρώτο τουρκικό αυτοκίνητο. Απ’ όσο έχουμε υπόψη μας η ελληνική αστική τάξη δεν έχει κάποιον αντίστοιχο σχεδιασμό ή κάποιες αντίστοιχες επιδόσεις.
n Η Τουρκία είναι η 10η στον κόσμο χώρα σε αποθέματα χρυσού, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στην 31η θέση.
n Η Τουρκία είναι πρώτη στην παραγωγή ατσαλιού παγκοσμίως, ενώ οι ελληνικές χαλυβουργίες κλείνουν.
n Στην αγροτική οικονομία τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά, αφού από το 1980 η Τουρκία έχει διατροφική αυτάρκεια. Με άλλα λόγια μπορεί να θρέψει τον πληθυσμό της από τη δική της παραγωγή. Πολλά από τα προϊόντα της είναι στις πρώτες θέσεις στον κόσμο. Από την άλλη στην Ελλάδα μπορούμε να βρούμε με ευκολία ντομάτες Βελγίου, λεμόνια Αργεντινής, ξηρούς καρπούς Κίνας, πατάτες Αιγύπτου, ψάρια Ισπανίας, κρέατα Ολλανδίας, όσπρια Αμερικής κ.λπ. Η «ιμπεριαλιστική» Ελλάδα πασχίζει εδώ και χρόνια να κατοχυρώσει τη φέτα ωε ΠΟΠ.
n Παράλληλα η Τουρκία σχεδιάζει να απεξαρτηθεί από τις εισαγωγές όπλων με χρονικό ορόσημο το 2023, σύμφωνα με εκτίμηση του STRATFOR. Μάλιστα σχεδιάζεται η κατασκευή ενός μικρού αεροπλανοφόρου σε συνεργασία με την ισπανική εταιρία NAVANTIA, ενώ κατασκευάζει το επιθετικό ελικόπτερο Τ-129. Μέσα στη δεκαπενταετία 2002-2017 υπάρχει αύξηση του ποσοστού ικανοποίησης των απαιτήσεων των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων μέσω της εγχώριας παραγωγής, από 24% σε 64%! Από την άλλη η Ελλάδα καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση μετά τις ΗΠΑ ανάμεσα στις χώρες του ΝΑΤΟ σε ποσοστό εξόδων για στρατιωτικούς εξοπλισμούς ως ποσοστό του ΑΕΠ και βεβαίως μιλάμε για αγορά κυρίως αμερικανικών όπλων.
n Η Τουρκία είναι η 8η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη παγκοσμίως. Πάνω από την Τουρκία βρίσκονται οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία, η Αγγλία, η Γαλλία και η Γερμανία. Η Ελλάδα βρίσκεται αντίστοιχα στην 28η θέση (στοιχεία για το 2017).
n Η Τουρκία διαθέτει στρατιωτικές βάσεις 1) στο ιρακινό Κουρδιστάν, 2) στη Β. Κύπρο, 3) στο Κατάρ και 4) στη Σομαλία. Παράλληλα διαθέτει ναύσταθμο στον Αυλώνα της Αλβανίας. Αλήθεια, αν εξαιρέσουμε την ελληνική στρατιωτική παρουσία στην Κύπρο, πού ακριβώς έχει βάσεις η Ελλάδα;
n Πολύ σημαντική είναι επίσης η συμφωνία ανάμεσα σε Τουρκία και Ρωσία για την κατασκευή πυρηνικού εργοστασίου, κάτι που θα χαρίσει ενεργειακή δύναμη στην πρώτη. Η Ελλάδα δείχνει ανίκανη να αξιοποιήσει μεγάλα ενεργειακά ατού: την ηλιακή και την αιολική ενέργεια (αν και για τη δεύτερη υπάρχουν πολλές ενστάσεις) καθώς και την ενέργεια που παράγεται από τα θαλάσσια κύματα.
Σημαντική παρατήρηση: Η Τουρκία σήμερα σαφώς και αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα που έχουν επισημανθεί από διάφορους αναλυτές (πληθωρισμός, μειωμένες ΑΞΕ, υποτίμηση τουρκικής λίρας, πιθανή διείσδυση ΔΝΤ). Τίθεται, ωστόσο, ένα ερώτημα: υπάρχει σήμερα χώρα που να μην αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και επικείμενους κινδύνους; Τα όποια οικονομικά προβλήματα δεν σημαίνουν απαραίτητα και υποχώρηση της επιθετικότητας. Μπορεί να σημαίνουν και το αντίθετο: τα οξυμένα οικονομικά προβλήματα να ωθήσουν σε μία νέα εντεινόμενη επιθετικότητα.
2. Επίσης, δεν απαντιέται επί της ουσίας το επιχείρημά μου περί απόκτησης βαθμών ελευθερίας της Τουρκίας από τις ΗΠΑ.
n Μία από τις πρώτες διαφοροποιήσεις της Τουρκίας, υπήρξε η υποστήριξη των Παλαιστινίων που φυσικά δυσαρέστησε ΗΠΑ και Ισραήλ. Επρόκειτο για μία προσπάθεια του Ερντογάν να αποκτήσει ηγεμονικό ρόλο στον μουσουλμανικό κόσμο.
n Η καταγγελία του Ερντογάν για σχεδίαση από την πλευρά των ΗΠΑ στο αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016 ήταν σφοδρότατη. Μια καταγγελία που συνοδεύτηκε από την απαίτηση του Ερντογάν να εκδοθεί ο Γκιουλέν που όπως είναι γνωστό ζει στις ΗΠΑ με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
n Είναι γνωστό πως οι Κούρδοι χρηματοδοτούνται κι εξοπλίζονται από τις ΗΠΑ. Αυτό, όμως, δεν εμπόδισε την Τουρκία να εισβάλει στο Αφρίν με τον Τσαβούσογλου να δηλώνει: «Οι πολίτες της Τουρκίας έχουν μια πολύ αρνητική άποψη για τις ΗΠΑ διότι δεν τηρούν τις δεσμεύσεις τους, λένε πάντα ψέματα. Οι σχέσεις μας είναι κοντά στην κατάρρευση. Δύο ομάδες εργασίας συστάθηκαν τον Φεβρουάριο για να αποφευχθεί αυτό και θέσαμε έναν όρο: δεν θα ανεχθούμε πλέον να μην τηρείτε τις δεσμεύσεις σας». Οι ΗΠΑ απαντώντας στην τουρκική ρητορική πιέζει για πρόστιμα στις τουρκικές τράπεζες, με την Τουρκία να απειλεί για μη χρήση της αμερικανικής βάσης στο Ιτσιρλίκ. Παράλληλα ο Ερντογάν αναρωτιόταν με το μάτι στραμμένο στις ΗΠΑ «Το ερώτημα που τίθεται είναι τι χρειάζονται οι στρατιωτικές βάσεις στη Συρία. Φαίνεται ότι οι βάσεις αυτές στρέφονται κατά της Ρωσίας και του Ιράν» και κατέληγε πως πρέπει η Τουρκία να είναι προετοιμασμένη για Γ΄ παγκόσμιο πόλεμο.
n Οι βαθμοί ελευθερίας που έχει αποκτήσει η Τουρκία ασφαλώς και δεν είναι άσχετοι με την οικονομική της ανάπτυξη και με τη νίκη εκείνου του τμήματος της τουρκικής αστικής τάξης που εκπροσωπείται από την κυβέρνηση Ερντογάν. Ο κεμαλισμός ηττήθηκε κατά κράτος, το ίδιο και το δίκτυο Γκιουλέν.
n Και η ελληνική αστική τάξη; Η ελληνική αστική τάξη υπήρξε διαχρονικά εθελόδουλη, ειδικά απέναντι στις ΗΠΑ, πλέον και απέναντι στη Γερμανία. Μόνο το 1974 αποχωρεί από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ και αυτό πιεσμένη από την κοινή γνώμη λόγω κυπριακού. Άλλωστε έξι χρόνια μετά επανεντάσσεται. Επίσης, επί κυβέρνησης Καραμανλή του νεότερου, όταν ένα τμήμα της ελληνικής αστικής τάξης έκανε μπίζνες με τη Ρωσία, η απάντηση υπήρξε σκληρή από την πλευρά των ΗΠΑ.
3. Η τουρκική αστική τάξη εδώ και αρκετά χρόνια έχει σχεδιάσει επιμελώς τη στρατηγική της. Η πιο συμπυκνωμένη μορφή της αποτυπώθηκε στο περίφημο βιβλίο του Αχμέτ Νταβούτογλου, «Το στρατηγικό βάθος» (2001). Ο Ντ. διατυπώνει την άποψη πως «η Τουρκία από περιφερειακή δύναμη πρέπει να γίνει παγκόσμιος διεθνής δρών» και κάνει μία λεπτομερή ανάλυση για τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, τη Μ. Ανατολή, την Ελλάδα κ.λπ. Ο Ντ. Υποστηρίζει πως η οι προηγούμενες πολιτικές αποκλειστικού προσανατολισμού προς τη Δύση και εξάρτησης από άλλες δυνάμεις συνιστούν σφάλμα. Η Τουρκία, πάντα κατά τον Ντ., πρέπει να εμπλακεί ενεργά σε όλα τα περιφερειακά συστήματα όπου ανήκει. Σκοπός είναι η ανάδειξη της Τουρκίας σε παγκόσμια δύναμη.
Το 2015 σε μία πιο επιθετική τακτική, εκδίδεται ένας ογκώδης τόμος 1450 σελίδων αφιερωμένος στον «Όρκο του Έθνους», από το Κέντρο Στρατηγικών Ερευνών. Ο «Όρκος του Έθνους» αφορά την απόφαση του τελευταίου Οθωμανικού Κοινοβουλίου το 1920, που ζητούσε να παραμείνουν στην Τουρκία, η Β. Συρία, το Β. Ιράκ, όλη η Θράκη, η Κύπρος και νησιά του Αιγαίου. Στην ογκώδη μελέτη αναφέρεται πως «ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος δεν έχει λήξει ακόμη» και πως «πρωταρχικός αγώνας μας είναι να μην ξεχαστεί ο Όρκος του Έθνους». Σε συνάφεια με τα προηγούμενα να μην μας διαφεύγει η πολιτική που κάνει το τουρκικό κράτος στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης.
Δεν έχουμε υπόψη μας καμία απολύτως αντίστοιχη μελέτη της ελληνικής αστικής τάξης. Το αντίθετο. Ας θυμηθούμε τα Ίμια. Τότε, «ο άνεμος παρέσυρε την ελληνική σημαία», κατά Πάγκαλο, ενώ ο Σημίτης ευχαριστούσε στη βουλή τους Αμερικανούς. Και όχι μόνο αυτό. Με τη συμφωνία της Μαδρίτης το 1997 ο Σημίτης δίνει το δικαίωμα στην Τουρκία να αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας.
Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση αποδεικνύεται από τις πλέον εθελόδουλες και φιλονατοϊκές. Μπορεί κάποιος επίσης να δει τη στρατηγική της ελληνικής αστικής τάξης, αν διαβάσει τις παρεμβάσεις εκπροσώπων της αστικής διανόησης σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στην ΕΣΗΕΑ με θέμα τις αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Χαρακτηριστικά ο καθηγητής Γεωπολιτικής Ιωάννης Μάζης έκανε ανοικτή έκκληση στους Αμερικανούς να μας προτιμήσουν ως τον καλύτερο μαθητή, υποδεικνύοντας τους πως η συνεργασία με την Ελλάδα στη διαχείριση των κοιτασμάτων του Αιγαίου θα αποκλείσει από το παιχνίδι τους Ρώσους και τους Ιρανούς.
4. «Δεν είναι πιθανή η ελληνοτουρκική σύρραξη», ισχυρίζεται ο ΧΚ. Από πού τεκμαίρεται, ότι δεν είναι πιθανή, όταν υπάρχουν σοβαρά γεγονότα που αντικειμενικά μας ωθούν όχι να ισχυριστούμε ότι είναι βέβαιος ένας πόλεμος, αλλά ότι είναι πιο πιθανός σε σχέση με προγενέστερες εποχές.
Ποια γεγονότα ενισχύουν την πιθανότητα αυτή; Η τουρκική αστική τάξη λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό αυτόνομα έχοντας σημειώσει οικονομικές και στρατιωτικές επιτυχίες και διεκδικώντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην περιοχή. Οι γκρίζες ζώνες γίνονται σταδιακά τουρκική επικράτεια, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των Τούρκων, οι εναέριες παραβιάσεις του ελληνικού FIR είναι ρουτίνα, ο εμβολισμός του ελληνικού πλοίου είναι σοβαρότατο γεγονός. Η Τουρκία έχει ένα μακροχρόνιο πόλεμο στο εσωτερικό της (και όχι μόνο) με τους Κούρδους ενώ η εισβολή της στο Αφρίν δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Ο συνδυασμός της γενικότερης ρευστότητας που υπάρχει παγκόσμια και που δίνει τη δυνατότητα για ανάδειξη νέων παικτών, η δυναμική του τουρκικού καπιταλισμού, ο μεγάλος πληθυσμός της Τουρκίας που παρέχει άφθονο υλικό «κρέατος για τα κανόνια», είναι παράγοντες που ενισχύουν την πιθανότητα μιας πολεμικής σύρραξης ή σε κάθε περίπτωση ενός πολεμικού επεισοδίου στη γειτονιά μας.
5. Ο ΧΚ ισχυρίζεται εσφαλμένα πως υποστηρίζω «ένας τυχόν ελληνοτουρκικός πόλεμος θα είναι ιμπεριαλιστικός από τη μεριά της Τουρκίας […]». Πουθενά δεν χρησιμοποιώ τον χαρακτηρισμό του ιμπεριαλιστικού πολέμου για δυο λόγους. Ο πρώτος είναι πως η Τουρκία δεν είναι ιμπεριαλιστική δύναμη, αλλά όπως γράφω «φέρει ιμπεριαλιστικά χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά της». Δεύτερον, ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος δεν ταυτίζεται απλώς με την επιθετικότητα και την κατάκτηση εδαφών. Εκφράζει τα πιο επιθετικά και ισχυρά μονοπώλια που μοιράζουν τον κόσμο.
6. Ο ΧΚ υποστηρίζει πως η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ελλάδα εκφράζει και μία επιθετική τάση της ελληνικής αστικής τάξης. Πραγματικά, σε αυτό το σημείο κάνει το μεγαλύτερο σφάλμα. Η ελληνική αστική τάξη όποτε έκανε επιλογές ακροδεξιάς κατεύθυνσης ή επιχείρησε να κατασκευάσει «Μεγάλες Ιδέες», όλα αυτά συνοδεύονταν από τη μεγαλύτερη εθελοδουλία. Η κυβέρνηση Βενιζέλου με «την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών», έδρασε ως ενεργούμενο των Άγγλων, προκαλώντας τη μικρασιατική καταστροφή. Το εμφυλιακό ελληνικό κράτος ήταν ένα αμερικανόδουλο κράτος. Η χούντα όχι μόνο ήταν αμερικανοκίνητη, αλλά με ευθύνη της δόθηκε η μισή Κύπρος. Υπάρχει, λοιπόν, μία σοβαρότατη σύγχυση. Ο ναζισμός/φασισμός του μεσοπολέμου εξέφραζε ισχυρότατα μονοπώλια που διεκδικούσαν νέες ζώνες επιρροής και μετατροπή χωρών σε προτεκτοράτα. Η ελληνική ακροδεξιά, ψαρεύει σε θολά νερά, είναι πατριδοκάπηλη, δεν αμφισβητεί το ΝΑΤΟ, την ΕΕ και το ευρώ. Οι θέσεις της Χρυσής Αυγής είναι ενδεικτικότατες. Είναι συστημική και δεν επιθυμεί κανένα απογαλακτισμό από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, ούτε και μπορεί να ασκήσει επιθετική πολιτική απέναντι στην Τουρκία. Μόνο λεονταρισμούς.
7. Όσον αφορά την κριτική που ασκεί ο ΧΚ στο πώς τοποθετούμαι σχετικά με τα κόμματα της αριστεράς, σημειώνω τα εξής: Η αριστερά δεν μπορεί να κινείται με τη λογική των ίσων αποστάσεων πιστεύοντας ότι με αυτό τον τρόπο είναι επαναστατική. Η αριστερά όφειλε να πάρει ξεκάθαρη θέση όταν οι Αμερικανοί εισέβαλαν στη Γιουγκοσλαβία, στο Ιράκ, στη Λιβύη. Οι τοποθετήσεις του στυλ «ο Μιλόσεβιτς ήταν σφαγέας» δεν ήταν διεθνιστική, δεν ήταν ταξική, δεν ήταν λενινιστική θεώρηση του πολέμου. Το θέλουμε ή όχι τέτοιες τοποθετήσεις συντάσσονται με την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα που ήθελε να μας πείσει για το δίκαιο της σφαγής των λαών της Γιουγκοσλαβίας και του Ιράκ. Και σήμερα υπάρχει ένα κρίσιμο ζήτημα: η Αριστερά θα πάρει θέση για τη σφαγή του συριακού λαού; Έχει σημασία αν κερδίσει ο άξονας που πολεμά τους Αμερικανούς και τον FSA ή μας είναι αδιάφορο αυτό, αφού «πρόκειται για μία ενδοαστική και ενδοϊμπεριαλιστική διένεξη»; Και τι αριστερά είναι αυτή που διαδήλωνε πριν από λίγο καιρό να κλείσει η πρεσβεία της Συρίας στην Αθήνα;
Όσον αφορά τη ΛΑΕ απλώς να θυμίσω πως στο τελευταίο μου βιβλίο «Ζητήματα τακτικής και στρατηγικής», της έχω ασκήσει σκληρή κριτική. Η επισήμανση που έχω κάνει στο κείμενό μου είναι με βάση κομματική απόφαση της ΛΑΕ και όχι κρίνοντας από σκόρπια άρθρα. Αν τώρα τα άρθρα αυτά στα οποία αναφέρεται ο ΧΚ δίνουν τον τόνο, δεν το γνωρίζω αλλά και δεν έχω κανένα απολύτως πρόβλημα να τα καταδικάσω, στο βαθμό που είναι προβληματικά. Ας ελπίσουμε, όμως, πως και όσοι συντάσσονται με το τροτσκιστικό ρεύμα, να καταδικάσουν χωρίς ήξεις αφήξεις τη λογική των ίσων αποστάσεων και να έχουν το θάρρος να απορρίψουν την πολιτική Στίνα, τη γραφειοκρατική λειτουργία των σημερινών τροτσκιστικών οργανώσεων και τον στρεβλό διεθνισμό που είναι τόσο στρεβλός που παύει να είναι διεθνισμός.
8. Για το τέλος μία απαραίτητη διευκρίνιση: Η υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας μας δεν έρχεται σε αντίθεση με την ανάγκη δημιουργίας ενός αντιπολεμικού-αντιιμπεριαλιστικού κινήματος. Και όχι μόνο δεν έρχεται σε αντίθεση, αλλά πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα του κινήματος. Οι προοδευτικοί άνθρωποι δεν είναι πολεμοκάπηλοι, ενώ ταυτόχρονα οφείλουν να ξεσκεπάζουν τον ρόλο του ιμπεριαλισμού, τις ευθύνες των αστικών τάξεων, τη φύση των πολέμων. Άλλο, όμως, αυτό κι άλλο η ανάγκη υπεράσπισης της πατρίδας. Το κρίσιμο σημείο είναι η σύνδεση πατριωτισμού και κοινωνικού οράματος. Η αποσύνδεσή τους σε περιπτώσεις όπως της Ελλάδας είναι αυτοκτονικές. Ένας από τους μεγαλύτερους επαναστάτες του 20ου αιώνα, ο Τσε, δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει το σύνθημα «πατρίδα ή θάνατος», αλλά μάλλον ήταν ρεφορμιστής όπως μας λέει το ΣΕΚ, το οποίο εξάρει για τις θέσεις του ο ΧΚ…
Υ.Γ.: Προς άρση παρεξηγήσεων. Όταν συγκρίνω τις δυο αστικές τάξεις, ελληνική και τουρκική, προφανώς δεν το κάνω γιατί θα επιθυμούσα η ελληνική αστική τάξη να έχει ανάλογη τακτική με αυτή της Τουρκίας. Η σύγκριση γίνεται για έναν και μόνο λόγο. Για να ενισχυθεί η άποψη με βάση την οποία η τουρκική επιθετικότητα είναι πλέον εξαιρετικά επικίνδυνη.
