Η πολιτική της “Golden Visa”, που υιοθετήθηκε από την Ελλάδα το 2013, έχει προσελκύσει σημαντικό ενδιαφέρον από επενδυτές τρίτων χωρών, επιτρέποντάς τους να αποκτούν άδεια διαμονής μέσω επενδύσεων, κυρίως στον τομέα του real estate. Η Golden Visa προσφέρει άδεια διαμονής σε πολίτες τρίτων χωρών μέσω επενδύσεων σε ακίνητα αξίας τουλάχιστον 250.000 ευρώ.
Tο πρόγραμμα Golden Visa στην Ελλάδα έχει προκαλέσει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις, με αρκετά θετικά αλλά και αρνητικά αποτελέσματα. Η αύξηση της ζήτησης ακινήτων, κυρίως στις μεγάλες αστικές περιοχές όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, έχει ενισχύσει την ελληνική οικονομία και έχει δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό και τουριστικό τομέα. Ωστόσο, η υπερβολική αύξηση των τιμών των ακινήτων σε αυτές τις περιοχές έχει προκαλέσει ανισότητες, καθώς οι ντόπιοι πολίτες αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην απόκτηση στέγης, ειδικά οι νέοι και οι χαμηλόμισθοι. Οι υψηλές τιμές καθιστούν την πρόσβαση στην αγορά ακινήτων όλο και πιο δύσκολη για τους κατοίκους, εντείνοντας την κοινωνική ανισότητα. Παράλληλα, η κοινωνική συνοχή κινδυνεύει να πληγεί, καθώς οι ξένοι επενδυτές τείνουν να συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές, αφήνοντας άλλες, λιγότερο ελκυστικές για επενδύσεις, χωρίς ανάπτυξη και ενίσχυση των υποδομών. Επιπλέον, υπάρχει ανησυχία για τις συνέπειες της αποστασιοποίησης των ξένων επενδυτών από την τοπική κοινωνία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολιτιστικές και κοινωνικές εντάσεις.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στην Ελλάδα έχει προσελκύσει σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις, κυρίως στον τομέα των ακινήτων. Σύμφωνα με τον Υπουργό Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Κωστή Χατζηδάκη, η Golden Visa αντιστοιχεί στο 7% των συναλλαγών στην αγορά ακινήτων, ενώ οι συνολικές άμεσες ξένες επενδύσεις σε ακίνητα είναι πολύ μεγαλύτερες και δεν στηρίζονται αποκλειστικά στο πρόγραμμα αυτό.
Η ανάλυση των άμεσων ξένων επενδύσεων στον τομέα του real estate και του προγράμματος Golden Visa στην Ελλάδα, και ειδικότερα στην περιοχή της Θράκης, μπορεί να γίνει κατανοητή μέσω των εξής στοιχείων:
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στην Ελλάδα:
- Επενδύσεις στο Real Estate (2023 – 2024):
- Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην ελληνική αγορά ακινήτων έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Το 2023, η συνολική αξία των επενδύσεων στον τομέα του realestate υπολογίζεται γύρω από 1,1 δισ. ευρώ για το πρώτο εξάμηνο, ενώ το α΄ τρίμηνο του 2024 οι καθαρές ξένες επενδύσεις ανήλθαν σε 520 εκατ. Ευρώ.
- Η συμμετοχή των ξένων επενδυτών, που κυρίως προέρχονται από χώρες όπως η Τουρκία, το Ισραήλ, οι ΗΠΑ και άλλες, αντιπροσωπεύει περίπου το 36% των συνολικών επενδύσεων στον τομέα των ακινήτων. Ωστόσο, η πλειοψηφία αυτών επικεντρώνεται σε περιοχές με μεγαλύτερη ζήτηση, όπως η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη.
- Ποσοστό χρηματοδότησης μέσω του GoldenVisa:
- Στο πλαίσιο του προγράμματος GoldenVisa, οι ξένοι επενδυτές μπορούν να αποκτήσουν άδεια παραμονής στην Ελλάδα μέσω της αγοράς ακινήτων αξίας άνω των 250.000 ευρώ. Αυτή η στρατηγική έχει αποφέρει σημαντικές επενδύσεις, ιδιαίτερα από πολίτες τρίτων χωρών.
- Το πρόγραμμα έχει καταγράψει αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια. Για παράδειγμα, το 2022 οι επενδύσεις μέσω του GoldenVisa εκτιμήθηκαν στο 36% των συνολικών επενδύσεων στον τομέα του real estate στην Ελλάδα.
Ειδικότερα για την Θράκη (Ξάνθη, Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη):
Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στατιστικά δεδομένα που να αναλύουν τις επενδύσεις μέσω του προγράμματος Golden Visa σε περιοχές της Θράκης, όπως οι Ξάνθη, Κομοτηνή και Αλεξανδρούπολη. Ωστόσο, μπορούν να γίνει κάποια εκτίμηση βασισμένη στη γενική τάση των επενδύσεων σε λιγότερο δημοφιλείς περιοχές:
- Η Ξάνθη και η Κομοτηνή:
- Οι αγορές ακινήτων στην Ξάνθη και την Κομοτηνή είναι λιγότερο ανεπτυγμένες σε σύγκριση με την Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη. Η ζήτηση για επενδύσεις μέσω του GoldenVisa σε αυτές τις περιοχές είναι χαμηλότερη, δεδομένης της περιορισμένης τουριστικής ανάπτυξης και της χαμηλότερης τιμής ακινήτων.
- Εκτιμάται ότι οι επενδύσεις σε ακίνητα στην περιοχή της Θράκης, γενικά, αντιπροσωπεύουν ένα μικρό ποσοστό (πιθανώς κάτω από το 5%) του συνολικού όγκου επενδύσεων μέσω GoldenVisa στην Ελλάδα. Οι επενδυτές προτιμούν περιοχές με ισχυρότερη ζήτηση και υψηλότερες αποδόσεις, όπως τα νησιά του Αιγαίου και η Αθήνα.
- Η Αλεξανδρούπολη:
- Αντίθετα, η Αλεξανδρούπολη, λόγω της γεωστρατηγικής της θέσης και της ανάπτυξης υποδομών, ιδίως με την επέκταση του λιμανιού και τις στρατηγικές επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας (όπως η νέα πλωτή δεξαμενή FSRUγια φυσικό αέριο), έχει αρχίσει να προσελκύει περισσότερο το ενδιαφέρον για επενδύσεις.
- Η περιοχή αυτή μπορεί να έχει ελαφρώς υψηλότερη συμμετοχή στις ξένες επενδύσεις μέσω GoldenVisa, αλλά παραμένει πίσω από τις μεγάλες αστικές περιοχές.
Ένα απλό παράδειγμα πρώτου επίμονου Κηπουρού
Oι βουλγαρικές ΑΞΕ στην Ελλάδα ανήλθαν σε 68 εκατ. ευρώ, ενώ οι ελληνικές επενδύσεις στη Βουλγαρία ήταν σημαντικά υψηλότερες.
Η ευρύτερη περιοχή της Θράκης συγκεντρώνει γεωγραφικό και οικονομικό ενδιαφέρον για επενδύσεις από τη Βουλγαρία λόγω της γειτνίασης και των πολιτιστικών δεσμών. Ωστόσο, τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) από τη Βουλγαρία στη Θράκη είναι περιορισμένα και συνήθως περιλαμβάνονται σε ευρύτερες αναλύσεις που αφορούν την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και της ΕΛΣΤΑΤ, το συνολικό ύψος των ΑΞΕ από τη Βουλγαρία προς την Ελλάδα ανέρχεται περίπου στα 68 εκατ. ευρώ την τελευταία δεκαετία. Ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των επενδύσεων κατευθύνεται σε τομείς όπως το εμπόριο, η μεταποίηση και οι υπηρεσίες, όπου η Θράκη καταλαμβάνει σημαντικό ρόλο λόγω της στρατηγικής της θέσης.
Επιπλέον, στην περιοχή έχουν καταγραφεί επενδύσεις βουλγαρικών εταιρειών, κυρίως μικρομεσαίου μεγέθους, που δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως οι κατασκευές και η μεταφορά προϊόντων. Τα τελευταία χρόνια, η αυξανόμενη συνεργασία μεταξύ ελληνικών και βουλγαρικών επιχειρήσεων ενθαρρύνει περισσότερες εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις.
Oι βουλγαρικές εξαγωγές προς την Ελλάδα περίπου 1 δισ. ευρώ, γεγονός που υπογραμμίζει την οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα, έχουν αναφερθεί μικρότερα επιχειρηματικά έργα, όπως εγκαταστάσεις αποθήκευσης και μικρές βιομηχανικές μονάδες από Βούλγαρους επιχειρηματίες στη Θράκη.
Οι άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) από Βούλγαρους στην περιοχή της Θράκης περιλαμβάνουν και επενδύσεις σε ακίνητα. Γενικότερα, παρατηρείται αυξημένο ενδιαφέρον από Βούλγαρους επενδυτές για αγορά ακινήτων σε παραθαλάσσιες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας. Για παράδειγμα, στη Χαλκιδική, οι Βούλγαροι κατατάσσονται πρώτοι στη λίστα των ξένων αγοραστών ακινήτων, δαπανώντας σημαντικά ποσά για την απόκτηση κατοικιών. Συγκεκριμένα, σε ποσοστό 60% έως 70% αναζητούν κατοικίες αξίας έως 150.000 ευρώ, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό ενδιαφέρεται για ακίνητα υψηλότερης αξίας.
Η Βουλγαρία πραγματοποιεί άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) στον τομέα του τουρισμού στην Ελλάδα για μια σειρά από στρατηγικούς, οικονομικούς και γεωγραφικούς λόγους, οι οποίοι καθιστούν τη χώρα μας ιδανικό προορισμό για επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα:
- Γεωγραφική εγγύτητα
- Ελκυστικότητα του ελληνικού τουριστικού προϊόντος
- Σταθερότητα και πλαίσιο επενδύσεων
Οι Βούλγαροι επιχειρηματίες και επενδυτές στον τομέα του τουρισμού ή των ακινήτων στην Ελλάδα βασίζονται κυρίως στα εξής:
- Ευρωπαϊκή ιδιότητα πολίτη: Τους επιτρέπει ελεύθερη μετακίνηση, διαμονή και εργασία στην Ελλάδα χωρίς ανάγκη για GoldenVisa.
- Επενδύσεις μέσω ΕΕ προγραμμάτων: Οι Βούλγαροι επιχειρηματίες αξιοποιούν προγράμματα της ΕΕ για χρηματοδότηση ή επενδύσεις.
Η Τουρκία (ο 2ος Κηπουρός) πραγματοποιεί επενδύσεις στην Ελλάδα;
Οι τουρκικές εταιρείες συνεχίζουν να επενδύουν και να επηρεάζουν την οικονομία της χώρας, κυρίως μέσω της επέκτασης σε τομείς, πέραν της αγοράς γης/κατοικίας, όπως το λιανεμπόριο και ο τουριστικός κλάδος.
Η παρουσία της Τουρκίας στην ελληνική αγορά εμφανίζεται σε διάφορους τομείς όπως η βιομηχανία του θεάματος, η εστίαση και η τουριστική ανάπτυξη και προσφέρει μια πιο ευρεία εικόνα της τουρκικής παρουσίας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένοι όμιλοι επενδύουν στον τομέα της τηλεόρασης, του τουρισμού και της φιλοξενίας, που είναι στρατηγικής σημασίας για την ελληνική οικονομία, ενώ η εστίαση και οι τουριστικές επενδύσεις ενισχύουν την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών ευκαιριών στην ελληνική αγορά.
Οι τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα παρουσιάζουν αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια, με ιδιαίτερη έμφαση σε συγκεκριμένους τομείς και γεωγραφικές περιοχές.
Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ)
Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και του Υπουργείου Εξωτερικών, το απόθεμα των τουρκικών ΑΞΕ στην Ελλάδα ξεπερνά τα 100 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών εκτιμά το ποσό αυτό σε περίπου 400 εκατ. ευρώ. Το 2022, η ροή των τουρκικών ΑΞΕ σχεδόν διπλασιάστηκε, φτάνοντας τα 49 εκατ. ευρώ από 27 εκατ. ευρώ το 2021.
Έμμεσες Επενδύσεις
Πολλές τουρκικές επενδύσεις πραγματοποιούνται μέσω εταιρειών συμμετοχών ή συνεργασιών με κεφάλαια από άλλες χώρες, καθιστώντας δύσκολη την ακριβή καταγραφή τους. Εκτιμάται ότι η συνολική παρουσία τουρκικών επενδύσεων στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια ίσως ξεπερνά το 1 δισ. ευρώ, με 350-500 εκατ. ευρώ να συγκεντρώνονται στα ελληνικά νησιά.
Επενδύσεις Έντασης Εργασίας και Έντασης Κεφαλαίου:
Δεν υπάρχουν διαθέσιμα συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία που να διαχωρίζουν τις τουρκικές επενδύσεις σε κατηγορίες έντασης εργασίας ή έντασης κεφαλαίου. Ωστόσο, οι τομείς δραστηριοποίησης περιλαμβάνουν:
- Τουρισμός και Ακίνητα:Αγορές ακινήτων, κατασκευές ξενοδοχείων και διαχείριση μαρινών σε νησιά όπως η Μύκονος, η Σαντορίνη, η Κέρκυρα και η Λέσβος.
- Ενέργεια:Συμμετοχή σε έργα όπως η κατασκευή αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων.
Επιπλέον, σημειώνεται η αυξημένη συμμετοχή τούρκων επενδυτών στο πρόγραμμα Golden Visa, με περίπου 800 Τούρκους να έχουν αποκτήσει άδεια διαμονής επενδυτή, κατατάσσοντάς τους στη δεύτερη θέση μετά τους Κινέζους.
Συνολικά, ενώ οι άμεσες τουρκικές επενδύσεις στην Ελλάδα είναι μετρήσιμες, οι έμμεσες επενδύσεις και η συμμετοχή σε έργα έντασης εργασίας ή κεφαλαίου είναι πιο δύσκολο να αποτυπωθούν με ακρίβεια λόγω της φύσης και της δομής τους.
Συνδέονται η Γεωπολιτική με τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις στη Θράκη;
Η Golden Visa ενίσχυσε το τουρκικό επενδυτικό ενδιαφέρον στην Ελλάδα. Η παρουσία του είναι αισθητή σε περιοχές όπως η Θράκη, όπου η γεωγραφική γειτνίαση και οι ιστορικοί και πολιτιστικοί δεσμοί παίζουν σημαντικό ρόλο. Οι τουρκικές επενδύσεις, είτε μέσω της Golden Visa είτε μέσω άλλων μηχανισμών, δεν περιορίζονται μόνο στην αγορά ακινήτων, αλλά ενδέχεται να εξυπηρετούν και στρατηγικούς γεωπολιτικούς σκοπούς. Η παρουσία τούρκικης τράπεζας στην περιοχή, όπως και οι εμπορικές και τουριστικές δραστηριότητες, καταδεικνύουν αυτή την τάση.
Η γεωπολιτική σημασία της Θράκης καθιστά τις επενδύσεις από την Τουρκία ιδιαίτερα ευαίσθητες. Η αυξημένη οικονομική δραστηριότητα από τουρκικούς φορείς ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της πολιτικής και πολιτιστικής επιρροής της Τουρκίας στην περιοχή. Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν επικριθεί για την αποτυχία τους να εφαρμόσουν στρατηγικές που θα ενίσχυαν την τοπική οικονομία και θα περιόριζαν τις γεωπολιτικές απειλές. Η έλλειψη κινήτρων για τους έλληνες επενδυτές και οι ανεπαρκείς κρατικές επενδύσεις στη Θράκη έχουν αφήσει την περιοχή εκτεθειμένη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δεχτεί κριτική για την αδυναμία της να θέσει συγκεκριμένους περιορισμούς στις επενδύσεις που προέρχονται από χώρες με γεωπολιτικές βλέψεις, όπως η Τουρκία. Η απουσία ενός ενιαίου πλαισίου ελέγχου για τις ξένες επενδύσεις σε ευαίσθητες περιοχές της ΕΕ, όπως η Θράκη, δημιουργεί κενά που εκμεταλλεύονται τρίτες χώρες για να επεκτείνουν την οικονομική και πολιτική τους επιρροή. Η κυβέρνηση θα όφειλε να εφαρμόσει ένα συντονισμένο μηχανισμό που να ενισχύει τη διαφάνεια στις ξένες επενδύσεις, να προστατεύει τις ντόπιες κοινωνίες από ενδεχόμενο οικονομικό επεκτατισμό και να προωθεί την τοπική ανάπτυξη με τρόπο που διασφαλίζει τη βιωσιμότητα και την κοινωνική συνοχή.
Όσον αφορά την παρουσία τουρκικών επενδύσεων στη Θράκη, τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι, παρόλο που δεν αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό ξένων επενδύσεων, έχουν στρατηγικό χαρακτήρα. Οι επενδύσεις επικεντρώνονται κυρίως στον τομέα των ακινήτων, στον τραπεζικό κλάδο και σε εμπορικές δραστηριότητες. Αυτές οι δραστηριότητες μπορεί να ενισχύουν την πολιτιστική και οικονομική παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή, γεγονός που προκαλεί ανησυχίες για ενδεχόμενο πολιτισμικό και οικονομικό επεκτατισμό.
Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν μεγάλη ευθύνη που δεν αντιμετώπισαν αυτούς τους κινδύνους. Αυτό όμως (όπως θα εξεταστεί παρακάτω) επιτυγχάνεται μέσω της ενίσχυσης των τοπικών κοινωνιών και της δημιουργίας κινήτρων για επενδύσεις δημόσιου χαρακτήρα. Η ανάπτυξη υποδομών και η επένδυση σε τομείς όπως η εκπαίδευση, η τεχνολογία και η βιομηχανία μπορούν να αναζωογονήσουν την τοπική οικονομία και να μειώσουν την εξάρτηση από ξένα κεφάλαια.
Η συνδυασμένη δράση της ελληνικής Κυβέρνησης και της ΕΕ με το ΝΑΤΟ, ειδικά με τη στάση τους στην Ουκρανορωσική σύγκρουση και στην φιλο-Ισραηλινή (sic) στάση της (ακόμα πιο sic) στα γεγονότα Συρίας και Παλαιστίνης, οδήγησε στο ότι η Θράκη θα μετατραπεί σε πεδίο γεωπολιτικής εκμετάλλευσης και στοχοποίησης. Μια εφαρμογή αυστηρότερων κανονισμών για τις ξένες επενδύσεις, και η διασφάλιση της διαφάνειας και η μη ενίσχυση της τοπικής οικονομικής βάσης θα μπορούσαν να αποτελέσουν καίρια βήματα για την προστασία της περιοχής. Επιπλέον, η συνεργασία με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ οδηγεί στη μη θωράκιση της Θράκης από εξωτερικούς κινδύνους και τη μη διασφάλιση μιας βιώσιμης και δυναμικής αναπτυξιακής πορείας. Η Αλεξανδρούπολη, συγκεκριμένα, μετατρέπεται σε μια αεροναυτική βάση του ΝΑΤΟ και σε μια ειδική ζώνη περεταίρω εκμετάλλευσης του Θρακικού Πελάγους.
Ποια είναι η οικονομική κατάσταση στη Θράκη;
Η Θράκη, μια περιοχή στρατηγικής σημασίας στην ελληνική επικράτεια, αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές και αναπτυξιακές προκλήσεις. Η αποβιομηχάνιση και η έλλειψη υποδομών έχουν οδηγήσει σε φτώχεια, υψηλή ανεργία και κοινωνική περιθωριοποίηση. Από τη δεκαετία του 1990, η περιοχή επλήγη από οικονομικές κρίσεις, συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής και απομάκρυνση του πληθυσμού, ειδικά των νέων, προς αστικά κέντρα και το εξωτερικό. Η έλλειψη στρατηγικών πολιτικών άφησε κενά που εκμεταλλεύθηκαν ξένοι επενδυτές, κυρίως από την Τουρκία, αυξάνοντας την παρουσία τους στον τομέα του real estate και εγείροντας ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή.
Το ελληνικό πολιτικό σύστημα απέτυχε να δημιουργήσει ένα βιώσιμο οικονομικό πλαίσιο για την περιοχή. Οι επενδυτικές στρατηγικές χαρακτηρίζονταν συχνά από πελατειακές σχέσεις και επικέντρωση σε έργα υποδομών που δεν συνδέονταν άμεσα με τη βιομηχανική ανάπτυξη. Παράλληλα, οι θεσμοί δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της γραφειοκρατίας, της φορολογικής πολυπλοκότητας και της έλλειψης καινοτόμων πολιτικών.
Η ελληνική αστική τάξη, σε μεγάλο βαθμό, προσανατολίστηκε προς τομείς της οικονομίας που υπόσχονταν άμεσα και υψηλά οικονομικά οφέλη, όπως το εμπόριο και οι υπηρεσίες, παραμερίζοντας τη βιομηχανική παραγωγή. Αυτή η στρατηγική επιλογή αποδείχθηκε βραχυπρόθεσμη, καθώς υποβάθμισε τον ρόλο της βιομηχανίας ως πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης, ενώ δημιούργησε ένα κενό στην παραγωγική βάση της Θράκης. Η έλλειψη στοχευμένων κρατικών επενδύσεων σε τομείς όπως η έρευνα και η ανάπτυξη ενίσχυσε αυτή την τάση, καθώς οι επιχειρηματίες δεν επένδυσαν στη δημιουργία καινοτόμων μοντέλων παραγωγής που θα μπορούσαν να ενδυναμώσουν την τοπική οικονομία
Συνεπώς, η τοπική οικονομία παραμένει αγροτική, βασιζόμενη στην πρωτογενή παραγωγή χωρίς επαρκή ανάπτυξη της βιομηχανίας. Το έλλειμμα σε υποδομές και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό αποτρέπει την προσέλκυση επενδύσεων, ενώ η απομόνωση της περιοχής από τα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα της χώρας ενισχύει τις δυσκολίες. Επιπλέον, οι γεωπολιτικές εντάσεις, όπως οι ελληνοτουρκικές διαφορές, οι μεταναστευτικές ροές και η αστάθεια στη Μέση Ανατολή, εντείνουν την ανασφάλεια, αποτρέποντας τη σταθερή ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων. Οι διαρκείς εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, σε συνδυασμό με την παρουσία της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη, επιβαρύνουν περαιτέρω την εικόνα της περιοχής ως ασφαλούς επενδυτικού προορισμού.
Η φτώχεια και η οικονομική από-ανάπτυξη καθιστούν τη Θράκη μια από τις πιο υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας, με την απουσία στρατηγικών πολιτικών να δυσχεραίνει την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Ο τουρισμός, αν και αποτελεί σημαντικό πόρο, δεν έχει αναπτυχθεί επαρκώς λόγω της έλλειψης οργανωμένης υποδομής και στρατηγικής προβολής. Παρά τις προοπτικές στον τομέα των υπηρεσιών, όπως ο τουρισμός, οι χρηματοοικονομικές και οι ψηφιακές υπηρεσίες, η ανεπαρκής εκπαίδευση και υποδομή περιορίζουν τη δυναμική της περιοχής. Η ενίσχυση της συνεργασίας με γειτονικές χώρες, η βελτίωση των υποδομών και η στήριξη της καινοτομίας θα μπορούσαν να προωθήσουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, μειώνοντας τη φτώχεια και την ανεργία.
Η Θράκη ως παράδειγμα ανάπτυξης της παρασιτικής οικονομίας
Η προώθηση της οικονομίας των υπηρεσιών, αν και μπορεί να αναδείξει νέες προοπτικές, απαιτεί στρατηγικές επενδύσεων, υποδομές και εκπαίδευση, για να καταστεί βιώσιμη και να συμβάλει στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας.
Η Θράκη αντιμετωπίζει σημαντικά οικονομικά προβλήματα, με την ανεργία να παραμένει σε υψηλά επίπεδα και την ανάπτυξη των υπηρεσιών να είναι περιορισμένη σε σχέση με άλλες περιοχές της Ελλάδας. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, η ανεργία στη Θράκη είναι ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ελλάδα.
Αναλυτικά, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) για το 2023, η ανεργία στη Θράκη κυμαίνεται γύρω από το 20%, με τον νομό Ροδόπης να παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό, που ξεπερνά το 23%, και τον νομό Έβρου να ακολουθεί με ποσοστά γύρω από το 18%. Σε σύγκριση με το μέσο όρο της ανεργίας στην Ελλάδα, που για το 2023 βρίσκεται γύρω από το 11%, τα ποσοστά στη Θράκη παραμένουν ανησυχητικά υψηλά και καθιστούν την περιοχή μία από τις φτωχότερες και πιο υποανάπτυκτες της χώρας.
Η υψηλή ανεργία στη Θράκη σχετίζεται με τη μη διαφοροποίηση της οικονομίας της, που είναι έντονα εξαρτημένη από τον αγροτικό τομέα και τις περιορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες. Οι περιορισμένες βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες, η απουσία καινοτόμων παραγωγικών κλάδων και η έλλειψη των απαραίτητων υποδομών για τη στήριξη νέων επενδύσεων, είναι παράγοντες που επιδεινώνουν την ανεργία στην περιοχή.
Αντίθετα, ο τομέας των υπηρεσιών, αν και δεν έχει ακόμα τον αναμενόμενο αντίκτυπο στην τοπική οικονομία, δείχνει κάποια σημάδια ανάπτυξης. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2022 υπήρξε μια ελαφρά αύξηση στις θέσεις εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών στην περιοχή, κυρίως στον τουρισμό, στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και στις τεχνολογίες πληροφορικής. Ειδικότερα, η ανάπτυξη του τουρισμού στην περιοχή, αν και περιορισμένη, αυξήθηκε κατά 4,5% το 2022 σε σχέση με το προηγούμενο έτος, με το ενδιαφέρον για τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους της Θράκης να ενισχύεται τα τελευταία χρόνια, κυρίως λόγω της εγγύτητας στην Τουρκία και τα Βαλκάνια.
Παρά την αύξηση των θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών, ο τουρισμός στη Θράκη παραμένει σε χαμηλά επίπεδα συγκριτικά με άλλες περιοχές της Ελλάδας. Το 2022, η περιοχή υποδέχθηκε μόλις 1,5 εκατομμύριο τουρίστες, έναντι των 32 εκατομμυρίων συνολικά στη χώρα. Η ανάπτυξη στον τομέα των υπηρεσιών είναι άνιση, επικεντρωμένη κυρίως σε πόλεις όπως η Κομοτηνή και η Αλεξανδρούπολη, αφήνοντας πολλές περιοχές εκτός οικονομικής δραστηριότητας. Παράλληλα, η προσπάθεια ανάπτυξης των ψηφιακών υπηρεσιών και των νέων τεχνολογιών προχωρά αργά λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού και υποδομών.
Η περιορισμένη εκπαιδευτική και επαγγελματική προσφορά στη Θράκη επιδεινώνει την κατάσταση, καθιστώντας δύσκολη την προετοιμασία των νέων για τις ανάγκες της σύγχρονης αγοράς εργασίας. Η απουσία στρατηγικών πολιτικών ανάπτυξης αναδεικνύει την ανάγκη για ουσιαστικές παρεμβάσεις που θα ενισχύσουν την τοπική οικονομία, θα προωθήσουν την ανάπτυξη των υπηρεσιών και θα περιορίσουν την ανεργία, αποκαλύπτοντας τις πραγματικές δυνατότητες της περιοχής.
Θα μπορούσε να υπάρξει μια εναλλακτική προοδευτική πρόταση;
Η διαμόρφωση μιας προοδευτικής εναλλακτικής πολιτικής πρότασης για την Ελλάδα, και ειδικά για τη Θράκη, απαιτεί ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο δράσεων. Αυτό περιλαμβάνει:
Τοπική ανάπτυξη και οικονομική ενίσχυση:
Α) Προώθηση βιομηχανικής δραστηριότητας με επενδύσεις σε βιοτεχνολογία, ενέργεια και αγροτική παραγωγή.
Β) Στήριξη μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων μέσω επιδοτήσεων, χρηματοδοτικών εργαλείων και δικτύωσης.
Καταπολέμηση κοινωνικού αποκλεισμού:
Α) Εκπαίδευση και κατάρτιση για νέους και ευάλωτες ομάδες ώστε να ενταχθούν στην τοπική οικονομία.
Β) Ανάπτυξη κοινωνικών υποδομών (υγεία, στέγαση, υπηρεσίες) για τη μείωση ανισοτήτων.
Προγράμματα κοινωνικής συνοχής που σέβονται τη μουσουλμανική μειονότητα.
Ρύθμιση ξένων επενδύσεων:
Α) Έλεγχος επενδύσεων από τρίτες χώρες, ειδικά σε γεωπολιτικά ευαίσθητες περιοχές.
Β) Διαφάνεια στις αγοραπωλησίες ακινήτων και στις δραστηριότητες ξένων τραπεζών.
Γ) Περιορισμοί στην αγορά ακινήτων από ξένους που ανατιμούν τις τιμές ή αποκλείουν τους ντόπιους.
Γεωπολιτική προστασία:
Συνεργασίες με γειτονικές χώρες και ισχυρή παρουσία σε διεθνείς οργανισμούς για τη διασφάλιση της Θράκης.
Πολιτιστική διπλωματία και ενίσχυση τοπικής κουλτούρας για εθνική συνοχή.
Υποστήριξη κατοίκων:
Επιδοτήσεις για αγορά πρώτης κατοικίας από μόνιμους κατοίκους της Θράκης.
Ενίσχυση του αγροτικού τομέα με βιώσιμη καλλιέργεια, εξαγωγές και σύνδεση με αγορές.
Τουριστική ανάπτυξη με έμφαση στον πολιτισμό και τη βιωσιμότητα.
Προστασία κοινωνικής συνοχής:
Θεσμοί επικοινωνίας μεταξύ κοινοτήτων και ενίσχυση συμμετοχικής δημοκρατίας μέσω διαβουλεύσεων.
ΔΗΛΑΔΗ: Μια τέτοια προσέγγιση, που συνδυάζει τοπική ανάπτυξη, κοινωνική δικαιοσύνη και εθνική ασφάλεια, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά προκλήσεις όπως οι ξένες επενδύσεις και οι γεωπολιτικές πιέσεις, εξασφαλίζοντας ευημερία και ακεραιότητα.
Ποιος οφείλει να είναι ο ρόλος του κράτους στην ανάπτυξη;
Η Θράκη, παρά τα προβλήματα, διαθέτει προοπτικές ανάπτυξης στον τομέα των υπηρεσιών, απαιτώντας επενδύσεις σε υποδομές, εκπαίδευση και επιχειρηματικότητα για βιώσιμη πρόοδο, μείωση φτώχειας και ανεργίας. Η κρατική βιομηχανία μπορεί να αποτελέσει καταλύτη, παρέχοντας θέσεις εργασίας και ενισχύοντας την τοπική οικονομία με συνδυασμό παραγωγής, καινοτομίας, τεχνολογίας και σύγχρονης οικονομίας.
Η κρατική βιομηχανία θα μπορούσε να εστιάσει:
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Δημιουργία βιομηχανίας που αξιοποιεί τη μεγάλη ηλιακή και αιολική ενέργεια της Θράκης για τη μείωση εκπομπών CO2 και την ενίσχυση της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας.
Αγροτοδιατροφικός τομέας: Μονάδες μεταποίησης που αξιοποιούν τοπικά προϊόντα, προσφέροντας θέσεις εργασίας και βιώσιμη ανάπτυξη.
Τεχνολογία και ψηφιακές υπηρεσίες: Τεχνολογικά πάρκα που προάγουν την καινοτομία και την έρευνα, δημιουργώντας κόμβους υψηλής τεχνολογίας.
Μεταφορές και logistics: Υποδομές συνδυασμένων μεταφορών, όπως λιμάνια, αεροδρόμια και σιδηροδρομικά δίκτυα, ενισχύοντας το εμπόριο και τις εξαγωγές.
Η ανάπτυξη εκπαιδευτικών και ερευνητικών κέντρων σε συνεργασία με πανεπιστήμια μπορεί να εξειδικεύσει το ανθρώπινο δυναμικό της Θράκης σε τεχνολογίες αιχμής και βιομηχανία, υποστηρίζοντας την καινοτομία. Έτσι, η κρατική βιομηχανία συνδυάζει ανανεώσιμες πηγές, νέες τεχνολογίες και μεταποίηση, διασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη και μειώνοντας τη φτώχεια και ανεργία.
Συμπεράσματα αντί επιλόγου
Η αποβιομηχανοποίηση της Θράκης αποτελεί ένα σύνθετο ζήτημα που συνδέεται με εθνικές πολιτικές επιλογές και επιχειρηματικές στρατηγικές, οι οποίες έχουν διαμορφώσει την οικονομική δυναμική της περιοχής. Από τη δεκαετία του 1980 και έπειτα, η Θράκη αντιμετώπισε σημαντικές προκλήσεις λόγω της μεταβολής της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής και της έλλειψης μιας σαφούς στρατηγικής ανάπτυξης. Ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι πολιτικές ενισχύσεων και επιδοτήσεων προσέφεραν ευκαιρίες, συχνά κατέληγαν να λειτουργούν ως βραχυπρόθεσμες λύσεις χωρίς μακροπρόθεσμο όραμα.
Η οικονομική φτώχεια στη Θράκη έχει δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο από-ανάπτυξης, κοινωνικών προβλημάτων και δημογραφικής συρρίκνωσης. Η μαζική μετανάστευση των νέων προς τα αστικά κέντρα ή το εξωτερικό έχει οδηγήσει σε ερήμωση της περιοχής, ενώ η έλλειψη επενδύσεων και ευκαιριών απασχόλησης περιορίζει την οικονομική δραστηριότητα. Παράλληλα, η αδυναμία αξιοποίησης των πλουτοπαραγωγικών πόρων της Θράκης ενισχύει την εξάρτησή της από εξωτερικούς παράγοντες.
Ο οικονομικός επεκτατισμός στην περιοχή επιδεινώνει την κατάσταση. Η Τουρκία, μέσω πολιτιστικών και οικονομικών παρεμβάσεων, ενισχύει τη γεωπολιτική της επιρροή, ενώ η Βουλγαρία εστιάζει σε διασυνοριακές επενδύσεις και την αγορά ακινήτων. Και οι δύο χώρες εκμεταλλεύονται τα κενά που αφήνει η ελληνική οικονομική πολιτική στη Θράκη, επηρεάζοντας την τοπική κοινωνία και την εθνική συνοχή.
Η Golden Visa έχει γεωπολιτικές επιπτώσεις, καθώς επιτρέπει σε πολίτες τρίτων χωρών να αποκτούν ακίνητα και άδεια παραμονής στην Ελλάδα, επηρεάζοντας την τοπική οικονομία και τον δημογραφικό χάρτη. Παρόλο που η πρωτοβουλία προσελκύει επενδύσεις, ελλοχεύει ο κίνδυνος συγκέντρωσης γης και πόρων στα χέρια ξένων, υπονομεύοντας τη μακροπρόθεσμη εθνική κυριαρχία και τη στρατηγική σημασία περιοχών όπως η Θράκη.
