Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
Το νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ εισάγεται προς ψήφιση στην Ολομέλεια της Βουλής μέχρι τα μέσα της εβδομάδας. Πληροφορίες αναφέρουν ότι θα ακολουθήσει νομοσχέδιο για τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών.
Η συντεταγμένη προσπάθεια νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης της εκπαίδευσης είχε αρχίσει πολύ πριν από την εκδήλωση της κρίσης του 2008-2009 και τα επακόλουθα μνημόνια. Η περίοδος των μνημονίων έδρασε ως αναγκαίος καταλύτης ώστε η εκπαίδευση να «απελευθερωθεί» στις δυνάμεις της αγοράς και να αφιερωθεί στην αποτελεσματικότερη προετοιμασία του ατόμου, σε όρους γνώσεων και αξιών, για τον κοινωνικό (καπιταλιστικό) καταμερισμό της εργασίας. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης, η οικονομική αφαίμαξη και η συνεπακόλουθη συσσώρευση σημαντικών ελλείψεων και δυσλειτουργιών αποτελούν έναν σημαντικό μηχανισμό νομιμοποίησης της επίθεσης στον δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Η κυβέρνηση της Ν.Δ. έρχεται να ολοκληρώσει την προσπάθεια αναδιάρθρωσης των ΑΕΙ προς επιχειρηματικού τύπου ιδρύματα. Αφού η κυβέρνηση τακτοποίησε το ζήτημα της αναγνώρισης και της ισοτίμησης των πτυχίων των ιδιωτικών κολεγίων (κυρίως τριετούς φοίτησης) και ΑΕΙ, προκαλώντας μια γενικευμένη αποδοκιμασία, συνεχίζει τώρα με τη θεσμοθέτηση νέων εμποδίων εισαγωγής στα ΑΕΙ, που ανοίγουν τον δρόμο για την ανάπτυξη της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Ο καθορισμός του αριθμού των εισακτέων φοιτητών με «αμιγώς ακαδημαϊκά κριτήρια» και η θεσμοθέτηση ελάχιστων βάσεων εισαγωγής στα ΑΕΙ θα είχαν θέση στην εκπαίδευση μόνο εάν είχαν προηγηθεί σημαντικές αντισταθμιστικές πολιτικές στο οικονομικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό επίπεδο για την απάλειψη των κοινωνικο-μαθησιακών μειονεκτημάτων των μαθητών.
Αλλιώς, γίνονται ένας μηχανισμός διαστρωμάτωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των εκπαιδευόμενων, με βαθιές ρίζες μέσα στην ιστορία του καπιταλισμού. Παρομοίως, ύστερα από δέκα χρόνια βαθιάς οικονομικής κρίσης και λιτότητας, με αποψίλωση μεγάλου αριθμού κοινωνικών προνοιών, και σε συνθήκες πανδημίας, η θέσπιση ενός ανώτατου ορίου σπουδών, σαν και αυτό που προτείνει η κυβέρνηση, θα εντείνει τους ταξικούς φραγμούς για την ολοκλήρωση των πανεπιστημιακών σπουδών. Οι επικλήσεις για «δέουσες πρόνοιες» θα προκαλέσουν ίσως κάποιες προσχηματικές απαντήσεις, ενώ σχετικά με τη θέση των ΑΕΙ στις διεθνείς κατατάξεις αξιολόγησης, είναι γνωστό ότι βασίζεται πρωτίστως στις δαπάνες για προσλήψεις, έρευνα και υποδομές.
Η επίθεση στον δημόσιο και δημοκρατικό χαρακτήρα των ελληνικών πανεπιστημίων συμπληρώνεται και από τις υπόλοιπες νομοθετικές ρυθμίσεις για την ασφάλεια (πανεπιστημιακή αστυνομία, ψηφιακά συστήματα παρακολούθησης και καταγραφής, ελεγχόμενη πρόσβαση και πειθαρχικά φοιτητών), καθώς αποτελούν μια αυταρχική αλλαγή κατασταλτικού τύπου για τα ΑΕΙ. Αφορμή για την επιτάχυνση της θέσπισης αυτών των ρυθμίσεων αποτέλεσε η αποτροπιαστική εισβολή στις 29-10-2020 στο γραφείο του πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ), συναδέλφου Δημήτρη Μπουραντώνη.
Με τις ρυθμίσεις αυτές, η ακαδημαϊκή ελευθερία στη διδασκαλία και την έρευνα καθώς και η διακίνηση ιδεών και ο ευρύτερος ακαδημαϊκός διάλογος με την κοινωνία τείνουν προς συρρίκνωση και εντέλει κατάργηση, αφού στο όνομα των αναγκών της ασφάλειας θα ελαστικοποιούνται αναλόγως. Οι ρυθμίσεις είναι δυσανάλογες με τα προβλήματα της «ανομίας – βίας και της προστασίας της ακαδημαϊκής ελευθερίας» των ΑΕΙ, όταν συγκρίνονται με τα παραβατικά φαινόμενα που αντιμετωπίζουν ανά τα χρόνια οι πολίτες που κινούνται σε εγκαταλελειμμένες και υποβαθμισμένες περιοχές, ιδιαίτερα του κέντρου της Αθήνας (όπου βρίσκεται και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), χωρίς να έχει δοθεί αποτελεσματική λύση από το κράτος.
Η βίαιη δράση μεμονωμένων ομάδων είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα για τα πανεπιστήμια, το οποίο, εντούτοις, μεγεθύνεται. Προφανώς τέτοιες δράσεις είναι καταδικαστέες. Αξίζει να τονιστεί ότι, με βάση την ιστορία, αποτελεί φιλοσοφία ζωής για το πλήθος των κοινωνικών αγωνιστών να αγωνίζονται με ακάλυπτα τα πρόσωπα για να κοιτούν στα μάτια τους συμπολίτες τους. Αυτή η στάση είναι συνειδητή ακόμα και όταν βιώνουν απίστευτη ταλαιπωρία, κατατρεγμό και εξευτελισμό από τους ανθρώπους της εξουσίας – που δρουν, πολλές φορές, αθέατοι. Και εδώ ερχόμαστε να αγγίξουμε τις ποικίλες μορφές «βίας και ανομίας» (καταστρατήγηση νόμων, κατάχρηση εξουσίας, ψυχολογική βία, κ.λπ.) που μπορεί να εκδηλώνονται ως μέρος της εσωτερικής λειτουργίας ενός οργανισμού ή μιας εκπαιδευτικής κοινότητας που οδηγεί σε συνθήκες πνιγμονής μερικά, τουλάχιστον, από τα μέλη της.
Η ανάληψη κυβερνητικών και κοινοβουλευτικών θέσεων, καθώς και θέσεων στον ιδιωτικό τομέα, από μέλη ΔΕΠ δημιουργεί κόστος για το Πανεπιστήμιο (απώλεια ανθρώπινων πόρων). Δημιουργεί επίσης εντάσεις και κομματικές αντιπαραθέσεις (ως προς την κυβερνητική πολιτική ή οικονομικά σκάνδαλα) που μεταφέρονται και μέσα στο Πανεπιστήμιο. Οι φοιτητές, για παράδειγμα, αντιδρούν και διεκδικούν – και δεν χρειάζεται να συμφωνεί κανείς με τις μορφές πάλης τους και με τα συγκεκριμένα αιτήματά τους, όταν τους αναγνωρίζει το δικαίωμα να διεκδικούν. Η διευθέτηση, όμως, τέτοιων αντιπαραθέσεων μπορεί να έλθει μέσω της καταστολής;
Το αίτημα για αλλαγές στο Πανεπιστήμιο πρέπει να συνδέεται με τις κοινωνικές ανάγκες. Δίπλα στις διεκδικήσεις για τη χρηματοδότησή του, πρέπει να τεθεί κατεπειγόντως το αίτημα επανοικειοποίησης του Πανεπιστημίου ως χώρου γνώσης που θα πασχίζει για τη βελτίωση των υλικών και πνευματικών όρων της ζωής των πολλών και όχι για τα κέρδη του κεφαλαίου.
* καθηγήτρια, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
