Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου, «Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων 1900-1940», Α’+Β’ τόμος, Θεατρική Βιβλιοθήκη Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 2020, σελ. 880+880 (βιβλιοπαρουσίαση)
Φέτος το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών συμπληρώνει 30 χρόνια από την ίδρυσή του.
Ναι είναι μόλις 30 χρόνια, παρότι το πρώτο πανεπιστήμιο της χώρας ιδρύθηκε το 1837, ονομαζόμενο αρχικά «Οθώνειο Πανεπιστήμιο», με τέσσερις σχολές, τη Σχολή των Γενικών Επιστημών (Φιλοσοφίας, Φιλολογίας, Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών κλπ), της Θεολογίας, της Ιατρικής, και των Νομικών και Πολιτικών Επιστημών.
Δυστυχώς στη χώρα που γέννησε το Δράμα, άργησε υπερβολικά πολύ η επιστημονική αντιμετώπιση του θεατρικού φαινομένου.
Όμως πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτά τα 30 χρόνια η έρευνα, οι δημοσιεύσεις και τα συνέδρια που διοργανώθηκαν από το πρώτο πανεπιστημιακό Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της χώρας προσπάθησαν να καλύψουν το τεράστιο κενό και έδωσαν αξιοζήλευτα αποτελέσματα.
Το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, ρίχνοντας το βάρος του στην ιστορία και τη θεωρία του θεάτρου, κυρίως στην έρευνα των πηγών της ιστορίας και δραματουργίας του νεοελληνικού θεάτρου αλλά και των παραστάσεων ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου καθώς και των σκηνοθετικών τάσεων ,συναγωνίζεται επάξια τα αντίστοιχα ιδρύματα της υπόλοιπης Ευρώπης με τη μεγάλη προϊστορία τους.
Στο πλαίσιο αυτό μάλιστα διοργανώνει μέσα στο 2021 επετειακό συνέδριο με θέμα «Ελληνική Επανάσταση και Θέατρο” συνδυάζοντας τον εορτασμό των 30 χρόνων από την ίδρυσή του με τη
συμμετοχή του στις δράσεις του Πανεπιστημίου για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821.
Πέρα από αυτό όμως , μία καινούργια δίτομη έκδοση έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό της βιβλιογραφίας μας, με αξιοζήλευτο τρόπο.
Πρόκειται για την «Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων 1900-1940», Α’+Β’ τόμος, Θεατρική Βιβλιοθήκη Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, Αθήνα 2020, σελ. 880+880,έργο της Ομότιμης Καθηγήτριας Χρυσοθέμιδος Σταματοπούλου-Βασιλάκου.
Ο Επίτιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ και εκ των ιδρυτών του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Βάλτερ Πούχνερ γράφει στον πρόλογό του:
«Η Ελληνική Θεατρολογία έχει την τύχη να συγκαταλέγει στους κόλπους της την συνάδελφο Χρυσόθεμη Σταματοπούλου-Βασιλάκου, καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα ηνία του Τμήματος από το 2017, εξαίρετη επιστήμονα και πεπειραμένη ερευνήτρια με βιβλιοθηκονομικές και αρχειακές σπουδές , η οποία , με τις μέχρι σήμερα μελέτες της ,έχει καταθέσει περιεκτικές και σπουδαίες συμβολές στη βιβλιογραφία του νεοελληνικού θεάτρου, κυρίως με τη μονογραφία της Το ελληνικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη το 19ο αιώνα, 2 τόμ., Αθήνα 1994, 1996, επίσης με τον “Κατάλογο θεατρικών έργων στη Σμύρνη 1800-1922: Πρωτότυπα και μεταφράσεις”, στον τόμο: Το θέατρο στην καθ’ ημάς Ανατολή: Κωνσταντινούπολη – Σμύρνη, Αθήνα 2006, σσ. 297-364,αλλά και γενικότερα με τις υπόλοιπες ερευνητικής υποδομής εργασίες της. Η κορύφωση όμως των βιβλιογραφικών της εργασιών είναι χωρίς άλλο αυτή η ογκώδης δίτομη βιβλιογραφία που προλογίζω αυτή τη στιγμή. Η συγκέντρωση και έκδοση μιας βιβλιογραφίας , έργο κοπιώδες, ποτέ εκατό τοις εκατό εξαντλητικό, υποκρύπτει πολύχρονο μόχθο για τη συλλογή, επεξεργασία, οργάνωση και τεκμηρίωση των λημμάτων, που δεν μπορεί να εκτιμηθεί από τους μη μυημένους στην έρευνα.
Αντιθέτως για τους συστηματικούς ερευνητές, το έργο αυτό αξιολογείται ως ανεκτίμητο εργαλείο έρευνας. Χωρίς τέτοια βασικά εργαλεία, όπως είναι η εργογραφία, η παραστασιογραφία, η βιβλιογραφία των σχετικών μελετημάτων και η κριτικογραφία των παραστάσεων, η θεατρολογική έρευνα δεν μπορεί να προχωρήσει.
Με το σκεπτικό αυτό έγινε δεκτό και το ανά χείρας πόνημα και με το ίδιο σκεπτικό παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό, μαζί με την πεποίθηση και τη βεβαιότητα ότι θα αποτελέσει θεμέλιο για πολλές ακόμα μελέτες για το ελληνικό θέατρο και την ελληνική λογοτεχνία του πρώτου μισού του 20ού αιώνα».
Η ίδια χαρακτηρίζει αυτό το έργο “μία περιπέτεια ζωής με πολύ μόχθο”, και το αφιερώνει στον “αείμνηστο Σπύρο Α. Ευαγγελάτο” εκ των ιδρυτών του Τμήματος ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την αρωγή του στην έκδοση αυτή.
Για τους ερευνητές του θεάτρου και της ιστορίας του στη χώρα μας και κυρίως γι’ αυτούς που ασχολούνται και ερευνούν τα ίδια τα κείμενα , το μνημειώδες αυτό έργο, είναι κάτι περισσότερο από πολύτιμο εργαλείο. Γιατί όχι μόνο συμπληρώνει τις ελλείψεις στην πρωτογενή έρευνα, αλλά και γιατί αποτελεί και ένα μάθημα γλώσσας, αφήγησης, μεθοδολογίας και επιστημονικής προσέγγισης.
Η δραματική παραγωγή του παρελθόντος, σε όλες της τις μορφές της αποτελεί μέρος της ίδιας της λογοτεχνικής παράδοσης του τόπου μας και ως τέτοια πρέπει να αναγνωρίζεται, να αναλύεται και να διασώζεται.
Πέρα όμως από την καταγραφή της εκδοτικής θεατρικής παραγωγής της εξεταζόμενης περιόδου, το έργο αυτό πρωτοτυπεί γιατί επιχειρεί τη σύνδεση έκδοσης και παράστασης με την αναγραφή της πρώτης παράστασης τόσο των έργων της ελληνικής, όσο και της ξένης δραματουργίας. Στη δεύτερη μάλιστα περίπτωση συμπεριλαμβάνεται και η πρώτη παράσταση των ξένων έργων στη πρωτότυπη γλώσσα τους, προσφέροντας έτσι υλικό για άλλες περαιτέρω μελέτες.
Ενέχει επίσης ως στοιχείο της φυσιογνωμίας της την άμεση «παράσταση», αντανακλώντας παράλληλα το γενικότερο πολιτιστικό τοπίο κατά το χρόνο γέννησής της, αποτελώντας ,πέραν όλων των άλλων αισθητικών ζητημάτων , ένα ιδιότυπο «ημερολόγιο των περασμένων καιρών».
Τη Μνήμη λοιπόν , ως στοιχείο ταυτότητας ακόμα και αναίρεσής της, να τί μας τονώνουν αυτά τα παλιά κείμενα, που γίνονται ενεργά στο παρόν , κάτω από το μικροσκόπιο των επιστημόνων, με στόχο τη βαθύτερη γνώση της ιστορίας μας και εν τέλει του παρόντος εαυτού μας.
Μόνο αυτή η αίσθηση και η έννοια μπορεί να ισοφαρίσει κάπως τον μοναχικό δρόμο του ερευνητή, τον πολλές φορές άχαρο.
Η αίσθηση ότι συμβάλλει στην επανοικοδόμηση της ιστορίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς αυτού του τόπου.
Με αυτήν την έννοια η προσφορά της κας Βασιλάκου με το σύνολο του έργου της, είναι ανυπολόγιστη και την ευχαριστούμε.
