Σε ένα τηλεπαιχνίδι, πάει τώρα λίγος καιρός, ρωτήθηκε ένας νεαρός παίχτης για την κλιματική αλλαγή. Δεν μπόρεσε να απαντήσει, τι ακριβώς σημαίνει, και συμβαίνει, οπότε τον ρώτησε ο παρουσιαστής αν έχει κάποια γνώση ή άποψη επί του θέματος. Με όλο το θάρρος της νεότητας και της άγνοιάς του, ο περίπου 22-23 ετών παίχτης απάντησε πως δεν τον ενδιαφέρει, καθώς στην περιοχή που ζει δεν έχει παρατηρήσει να συμβαίνει κάτι, άρα δεν τον αφορά.
Έχει ενδιαφέρον να εκτιμήσει κανείς πως μέσα σε έναν τόσο μικρό διάλογο εμπεριέχονται τόσα επίκαιρα και ουσιαστικά ζητήματα της σημερινής ζωής μας. Ο ίδιος ο νεαρός θα έμενε ενεός αν του παρέθετε κάποιος τα κοινωνικά ερωτήματα που έθεσε εν αγνοία του, ή μάλλον ακριβώς λόγω της άγνοιάς του.
Καθώς λοιπόν δεν έχει πλημμυρίσει το ποτάμι της γειτονιάς του, δεν έχει πέσει ένας κεραυνός στη στέγη του σπιτιού του και δεν έχουν βγει νυχτερίδες της ζούγκλας στο μπαλκόνι του, η κλιματική αλλαγή είναι ένα μακρινό γεγονός, άρα αδιάφορο. Πιθανόν όμως, και αν όλα αυτά είχαν συμβεί, μπορεί να εύρισκε μια προσιτή εξήγηση, ή καμία εξήγηση, προκειμένου να μη φορτώσει το μυαλό του με έγνοιες για τον κόσμο.
Κατά συνέπεια, δεν φαντάζομαι πως απασχόλησε την ύπαρξή του ο ξαφνικός καύσωνας που έπληξε τον βόρειο κόσμο επί πέντε ημέρες και έκανε τη Σιβηρία και τον Καναδά να καίγονται με σαραντάρια.
Όπως, μόλις προχθές Πέμπτη, οι επιστήμονες ανέφεραν, ο καύσωνας αυτός είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους στον Καναδά περίπου ένα δισεκατομμύριο ζώα. Ολόκληρες αποικίες ζώων εξολοθρεύθηκαν. Και τι με νοιάζει εμένα; Θα απορήσει ο νεαρός παίχτης. Τι θα με νοιάζει ακόμη κι όταν όλα τα ζώα της γειτονιάς μου χαθούν; Έτσι κι αλλιώς δεν ζω απ’ το κυνήγι τους. Ας είναι καλά ο χασάπης, ο μανάβης, το σουπερμάρκετ. Εκεί τα ζώα βρίσκονται στην κατάλληλη μορφή για να τα απολαύσω. Αυτή μάλιστα είναι και η μόνη μορφή με την οποία τα ζώα (μού) είναι χρήσιμα.
Η είδηση όμως επιμένει για τις αιτίες και τις συνάφειες, σε πείσμα των νεαρών και μη κατοίκων του πλανήτη που δεν έχουν ακούσει την πόρτα τους να χτυπάει, από την καταστροφή. Γεννήματα ενός κόσμου και ενός συστήματος που θεωρεί κοινωνικό το ατομικό και που ταυτίζει την ύπαρξη με τον εγωισμό.
Οι επιστήμονες, λοιπόν, επιμένουν να προειδοποιούν πως τα οικοσυστήματα που δεν είναι συνηθισμένα σε ακραίες θερμοκρασίες απειλούνται από τις αλλαγές του κλίματος. Έτσι λοιπόν ο «θερμικός θόλος» πάνω από το δυτικό Καναδά και τις βορειοδυτικές ΗΠΑ οδήγησε σε θερμοκρασίες που έφτασαν του 40C, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα εκτός από το θάνατο του ενός δισεκατομμυρίου, κατά υπολογισμούς, ζώων, το θάνατο 500 ανθρώπων στην επαρχία της Βρετανικής Κολομβίας κι εκατοντάδες πυρκαγιές.
Στην περιοχή του Βανκούβερ οι ακτές είχαν πλημμυρίσει από πεθαμένα θαλάσσια ζώα, τα οποία ψήθηκαν, όπως λένε, από την ασυνήθιστα υψηλή θερμοκρασία του νερού, που έφτασε σε κάποια σημεία της βραχώδους ακτής στους 50 βαθμούς. Τα μύδια αντέχουν και σε θερμοκρασίες 30 βαθμών, τα άλλα οστρακοειδή είναι πιο ανθεκτικά και επιβιώνουν σε πάνω από 40 βαθμούς για μερικές ώρες. Αλλά οι θερμοκρασίες στον Καναδά ξεπέρασαν αυτά τα όρια και σε βαθμούς και σε διάρκεια.
Η αλυσίδα τώρα. Ο θάνατος των ζώων θα επηρεάσει την ποιότητα του νερού επειδή τα οστρακοειδή συμβάλλουν στο φιλτράρισμα της θάλασσας. Και ενώ τα μύδια χρειάζονται περίοδο δυο χρόνων για να αναγεννηθούν, οι αστερίες και τα μαλάκια αναπαράγονται πιο αργά, οπότε η ανάκαμψη έρχεται κι εκείνη αργά. Με την προϋπόθεση πως δεν θα επαναληφθεί το κακό. Τόσο επισφαλής πρόβλεψη και ελπίδα!…
Τη στιγμή μάλιστα που ήδη για τις επόμενες ημέρες αναμένεται νέο κύμα ζέστης.
Φυσικά, και το φυσικά εδώ είναι κυριολεξία, θα υπάρξουν προσαρμογές στη νέα πραγματικότητα. Τα οικοσυστήματα είναι υποχρεωμένα να προσαρμοστούν. Και το ίδιο φυσικά, και εδώ η κυριολεξία θα ήταν να λέγαμε αφύσικα, κάποια είδη δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν και θα χαθούν. Τα οικοσυστήματα θα αλλάζουν με τρόπο που δεν μπορεί να προβλεφθεί.
Αναρωτιόμαστε ασφαλώς που θα μας οδηγήσει αυτή πορεία της γης. Ακούγονται φωνές απόγνωσης, αλλά και φωνές πιο μετριοπαθείς (δεν εννοώ όσες υπηρετούν τους μεγάλους υπαίτιους της κλιματικής καταστροφής, τις εξορυκτικές και λοιπές εταιρείες) που συνιστούν ψυχραιμία, καθώς η γη σε όλη την ιστορία της συνηθίζει να πραγματοποιεί μεγάλες ανακατατάξεις – αυτό βέβαια δεν μας καθησυχάζει ως είδος καθώς θέτει το ερώτημα μήπως το δικό μας είναι εκείνο που θα υποστεί την αλλαγή, ομοίως με το πως εξαφανίστηκαν κάποτε οι δεινόσαυροι.
Είτε έτσι, είτε αλλιώς, όμως, η απειλή είναι παρούσα και η συζήτηση που κάνουμε ακόμη αναντίστοιχη προς το μέγεθος του κινδύνου.
Όπως γράφει και η Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο της «Καπιταλισμός εναντίον κλίματος» (εκδ. Α.Α. Λιβάνη): «Ίσως κοιτάζουμε, πραγματικά κοιτάζουμε, αλλά στη συνέχεια, αναπόφευκτα ξεχνάμε πάλι. Συμβαίνει αυτό με το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής: είναι πολύ δύσκολο να το έχουμε διαρκώς στο νου μας. Αυτή η παράξενη, διαλείπουσα οικολογική αμνησία είναι απόλυτα εξηγήσιμη. Είμαστε σε άρνηση επειδή φοβόμαστε ότι, αν συνειδητοποιήσουμε την πλήρη έκταση της κρίσης, αυτό θα αλλάξει τα πάντα».
Ο τίτλος του βιβλίου της Κλάιν είναι ακριβής.
Κι εκείνοι που βιάστηκαν να ξοφλήσουν με τον Μαρξ ας σκεφτούν ξανά την πρόβλεψή του. Δεν είχε μαντικές ικανότητες· μελέτησε τους νόμους του καπιταλισμού και έβγαλε συμπεράσματα. Μερικοί από τους σύγχρονους, ακόμη κι από εκείνους που μιλούν στο όνομα του μαρξισμού, τα υπάρχοντα ήδη συμπεράσματα τα μπερδεύουν τόσο ώστε να γίνεται αγνώριστη και η πραγματικότητα και ο Μαρξ.
Γράφει, λοιπόν, στη «Γερμανική Ιδεολογία»:
«Με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων έρχεται ένα στάδιο όπου παραγωγικές δυνάμεις και μέσα επικοινωνίας έρχονται σε μια κατάσταση που, κάτω από τις υπάρχουσες σχέσεις, φέρνουν μόνο κακό και δεν είναι πια παραγωγικές αλλά καταστροφικές δυνάμεις… Αυτές οι παραγωγικές δυνάμεις πήραν κάτω από το σύστημα της ατομικής ιδιοκτησίας μια μονόπλευρη ανάπτυξη και έγιναν στην πλειοψηφία τους καταστροφικές δυνάμεις… Έτσι τα πράγματα έχουν φτάσει σε τέτοιο σημείο ώστε τα άτομα πρέπει να ιδιοποιηθούν την υπάρχουσα ολότητα των παραγωγικών δυνάμεων όχι μόνο για να πετύχουν την αυτόνομη δραστηριότητα αλλά, επίσης, για να εξασφαλίσουν απλώς την ίδια τους την ύπαρξη».
Η πρόκληση μας αφορά. Τα περιθώρια στενεύουν!
