Η επιδότηση «πράσινης» ενέργειας οδηγεί σε ενεργειακή φτώχεια και περιβαλλοντική καταστροφή
Πανελλαδικό Δίκτυο συλλογικοτήτων για την ενέργεια
energynetwork2020@gmail.com
Στα μέσα Νοέμβρη το ΥΠΕΝ ανακοίνωσε πακέτο μέτρων 990 εκ. ευρώ για την αντιμετώπιση του ελλείμματος στον Ειδικό Λογαριασμό ΑΠΕ (ΕΛΑΠΕ). Ο ΕΛΑΠΕ είναι ο βασικός μηχανισμός είσπραξης εγγυημένων υπερκερδών, από τους επιχειρηματίες της «πράσινης» ενέργειας και αποτελεί μέρος ενός αδιαφανούς και ευνοϊκού γι’ αυτούς θεσμικού πλαισίου. Ο ΕΛΑΠΕ τροφοδοτείται, κατά κύριο λόγο, από διάφορες φανερές (ΕΤΜΕΑΡ) ή κρυφές χρεώσεις, που μετακυλίονται στους καταναλωτές άμεσα ή έμμεσα. Χρηματοδοτείται, δηλαδή, από την οικονομική αφαίμαξη μιας κοινωνίας, η οποία ουδέποτε ρωτήθηκε αν είναι σύμφωνη με την κολοσσιαία επέκταση των ενεργειακών δραστηριοτήτων σε κάθε σπιθαμή γης στη χώρα.
Η πρόσφατη «κρίση ελλείμματος» του ΕΛΑΠΕ κατέδειξε ότι το πρόβλημα δεν είναι συγκυριακό, αλλά δομικό και άμεσα συνδεδεμένο με την ολοένα αυξανόμενη υλοποίηση έργων ΑΠΕ με καθεστώς υψηλών εγγυημένων τιμών, αφού όσο αυξάνεται η εγκατάσταση των έργων, τόσο αυξάνεται και η «ανάγκη» επιδότησής τους.
Οι εξαγγελίες για την ενίσχυση των εισροών στον ΕΛΑΠΕ περιλαμβάνουν:
· Μέτρα ύψους 390 εκ. ευρώ, από την αύξηση του ποσοστού κατανομής εσόδων που προέρχονται από πλειστηριασμούς δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από 72% στο 78%, την επιβολή πράσινου τέλους στην κατανάλωση πετρελαίου κίνησης (diesel) ίσου με 0,03 ευρώ/λίτρο και την ενίσχυση με 200 εκ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ, δηλαδή μέτρα μετακύλισης του ελλείμματος του ΕΛΑΠΕ στην κοινωνία.
· Μέτρα ύψους 245 εκ. ευρώ, που αφορούν επιπλέον έσοδα της ΡΑΕ από την έκδοση βεβαιώσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, εφάπαξ έκτακτη εισφορά μιας κατηγορίας παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας (από ΑΠΕ) και εφάπαξ έκτακτο τέλος χρέωσης προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας.
· Μέτρα ύψους 180 εκ. ευρώ, από την εκκαθάριση των χρεώσεων ΕΤΜΕΑΡ -με αναδρομική ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2019- για συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών, μέσης και υψηλής τάσης.
· Τέλος, μέτρα ύψους 200 εκ. ευρώ (σε ετήσια βάση), μέσω της «υιοθέτησης μηχανισμού ισόποσης αυξομείωσης μεταξύ χρέωσης Υπηρεσιών Κοινής Ωφελείας (ΥΚΩ) και Ειδικού Τέλους Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ), που θα επιτευχθεί μέσω της σταδιακής διασύνδεσης των Μη Διασυνδεδεμένων Νησιών με την ηπειρωτική χώρα, χωρίς καμία επιβάρυνση των καταναλωτών».
Ως προς το τελευταίο ζήτημα, επισημαίνουμε ότι ένα συνηθισμένο κυβερνητικό -και όχι μόνο – επιχείρημα είναι ότι με τις διασυνδέσεις των νησιών στο δίκτυο θα μειώνονταν οι καταβολές για ΥΚΩ, συνεπώς και το τελικό ύψος των λογαριασμών ρεύματος που πληρώνουν οι καταναλωτές, καθώς το ποσό αυτό προορίζεται να ισοσκελίσει τη διαφορά κόστους που έχει η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Στην πράξη, με τα νέα μέτρα, οι διασυνδέσεις καταλήγουν να χρηματοδοτούν, έμμεσα, το έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ. Δηλαδή, ενώ παρουσιάζονταν αρχικά ως εργαλείο μείωσης της ενεργειακής φτώχειας, χρησιμεύουν εν τέλει ως άλλο ένα εργαλείο εξασφαλισμένου πλουτισμού για τις «πράσινες» εταιρείες. Δεν προξενεί, φυσικά, εντύπωση το γεγονός ότι η πρόταση αυτή, που αποδέχθηκε το ΥΠΕΝ, κατατέθηκε από τον Ελληνικό Σύνδεσμο Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΕΣΗΑΠΕ).
Παρά το γεγονός ότι έχουν διασφαλισμένη κερδοφορία, οι εταιρείες – παραγωγοί ενέργειας φέρονται να αντιδρούν στο πακέτο των μέτρων, καθώς προβλέπεται μια έκτακτη εισφορά για μια ειδική κατηγορία από αυτές (με έργα σε καθεστώς feed–in tariff, που έχουν τεθεί σε λειτουργία πριν από το τέλος του 2015), που θα ξαναγυρίσει στις τσέπες τους, μέσω της αναχρηματοδότησης του ΕΛΑΠΕ.
Ενδεχομένως, η ουσία της όποιας «κόντρας» υφίσταται, μεταξύ ηλεκτροπαραγωγών και ΥΠΕΝ, να βρίσκεται στα κριτήρια για την υπαγωγή έργων ΑΠΕ σε καθεστώς στρατηγικών επενδύσεων, που ορίζουν τα 100 εκ. ευρώ ως ελάχιστο προϋπολογισμό του έργου, στην υποχρεωτική συμμετοχή των φωτοβολταϊκών κάτω των 500 KW στην ανταγωνιστική διαδικασία και στο όριο των 18 MW για τη λήψη λειτουργικής ενίσχυσης εκτός ανταγωνιστικής διαδικασίας μόνο για τα έργα ενεργειακών κοινοτήτων, που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Από την άλλη, η συγκεκριμένη κυβερνητική επιλογή επιβεβαιώνει την τάση να ευνοούνται τα επόμενα χρόνια όλο και μεγαλύτερης ισχύος έργα. Μένει να δούμε αν αυτή η εύνοια στις «μεγάλες επενδύσεις» θα αποτυπωθεί και στο αναθεωρημένο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο.
Οι τελευταίες εξελίξεις γύρω από τον ΕΛΑΠΕ, σε συνδυασμό και με τη διόγκωση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για πάσης φύσεως ενεργειακές επενδύσεις, «πράσινης» ή μη ενέργειας, όχι μόνο δεν επιλύουν, αλλά επιδεινώνουν το δομικό πρόβλημα που προαναφέραμε: Η κυβέρνηση έχει βάλει στόχο να υπερδιπλασιάσει την ισχύ των έργων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και αυτό θα αυξήσει ακόμη περισσότερο τις ανάγκες του ΕΛΑΠΕ που τις επιδοτεί. Αν οι επιδοτήσεις δε μειωθούν, αναπόφευκτα, θα προκαλέσουν την αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ, αλλά και άλλων χρεώσεων που επιβαρύνουν άμεσα ή έμμεσα τους καταναλωτές, ενώ θα απορροφήσουν και άλλους πόρους που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για άλλες κοινωνικές ανάγκες. Έτσι, σε συνθήκες πανδημίας και μολονότι η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας μειώνεται λόγω περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας, οι τιμές της ενέργειας παραμένουν υψηλές για τους καταναλωτές, η φτωχοποίηση της κοινωνίας επιτείνεται και η ενεργειακή φτώχεια των πιο ευάλωτων στρωμάτων οξύνεται. Το μόνο που μένει στο απυρόβλητο είναι τα υπερκέρδη των επιχειρήσεων παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ.
Οι αντιφάσεις όμως δεν τελειώνουν εδώ. Αναδεικνύουν με τραγελαφικό τρόπο και τη σαθρότητα ενός συστήματος επιδότησης, το οποίο -ενώ δηλώνει πως υπάρχει για να προωθήσει την παραγωγή ενέργειας με τρόπο που θα μειώνει την περιβαλλοντική καταστροφή από τις υπάρχουσες μορφές ενέργειας- στην ουσία επιδοτεί την αύξηση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Στο φαύλο κύκλο του «πράσινου» και «μαύρου» κεφαλαίου δεν μπορεί να υπάρξει κανένα νέο μοντέλο παραγωγής ενέργειας που θα προστατεύει το περιβάλλον. Χρειάζεται να βγούμε έξω από αυτές τις αντιφάσεις και να στηριχτούμε στις δικές μας δυνάμεις με βάση τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες.
