Έχουμε κληρονομήσει μια μακρά περίοδο μη εμπιστοσύνης στην έννοια του «κομμουνισμού». Κι αυτό γιατί, στην ΕΣΣΔ , στην Κίνα και αλλού, οι ελπιδοφόρες επαναστάσεις κατέληξαν σε ένα είδος ιδιότυπων αυταρχικών κρατών.
Ο τρόπος της κατάρρευσης έθεσε αμείλικτο το ερώτημα για το είδος της σχέσης που αναπτύχθηκε τελικά μεταξύ του καθεστώτος και του λαού. Αν ενδίδαμε όμως στην ταύτιση του κομμουνισμού με τα ιδιότυπα καθεστώτα που κατέρρευσαν, αυτό θα σήμαινε ότι υποχωρούμε μπροστά στους προσωρινούς νικητές .
Απαιτείται επομένως, η κριτική αναστοχαστική αναζήτηση των αιτιών της κατάρρευσης .
Στη βάση αυτή κατατίθενται γενικές αρχές προσέγγισης του ζητήματος: Με την επικράτηση της Οκτωβριανής επανάστασης ένας νέος τύπος εξουσίας αναδυόταν στη θέση της ηττημένης αστικής εξουσίας. Απαλλοτριώνονται τα βασικά μέσα παραγωγής. Παίρνονται μέτρα κατά του αναλφαβητισμού. Βήματα γίνονται για την εξασφάλιση της ισότητας των γυναικών. Στις τέχνες πνέει άνεμος τολμηρού πειραματισμού.
Επιχειρήθηκε λοιπόν στην αυγή της επανάστασης να εφαρμοστούν, και ως ένα σημείο εφαρμόστηκαν, σχέσεις σοσιαλιστικού προσανατολισμού.
Όμως oι ήττες των επαναστάσεων στην Ευρώπη, οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, ο εμφύλιος κ.α., μετατόπισαν βαθμιαία τη συλλογική αντίληψη του κόμματος στην ιδέα της οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε μία μόνο χώρα .
Διολισθαίνουν στο να ταυτίζουν, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920, το κόμμα, το κράτος και την εργατική δημοκρατία.
Το « κόμμα», οδηγήθηκε σε απόσταση και απόσπαση από τους εργαζόμενους δρώντας αρχικά στο όνομα τους και στο τέλος επί του λαού. Το σπέρμα της ιστορικής δυνατότητας κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής και κοινωνικής διεύθυνσης της παραγωγής, που περιέκλειε αρχικά αυτή η γιγαντιαία προσπάθεια, καταπνίγεται. Δομείται ένα ιστορικά ανέκδοτο εκμεταλλευτικό καθεστώς, δίχως, όπως αποδείχτηκε, ιστορική προοπτική.
Γιατί οδηγήθηκαν τα πράγματα εκεί;
Η ουσιαστική κατανόηση, πέρα από ιδεοληψίες και εύκολες αναγνώσεις, αποτελεί απαραίτητη διαδρομή παραδειγματικής γνώσης για την καινούργια προσπάθεια.
Οι κομμουνιστές της νέας εποχής δεν μπορεί να είναι οι νοσταλγοί ενός ανύπαρκτου χαμένου «σοσιαλιστικού παραδείσου». Είναι δημιουργήματα του επαναστατικού παρελθόντος και του απαιτητικού παρόντος.
Είναι εκείνοι που δημιουργούν τις προϋποθέσεις του μέλλοντος για κοινωνική ισότητα, δικαιοσύνη και ουσιαστική ελευθερία.
