Μετά το αριστουργηματικό “Μαργαριταρένο κουμπί”, ξαναείδαμε ένα ακόμα ντοκυμαντέρ για τη Χιλή, του σκηνοθέτη Πατρίσιο Γκουσμάν, επανέρχεται με τίτλο “Νοσταλγώντας το φως”.
Πατρίσιο Γκουσμάν: Νοσταλγώντας το φως, ένα ακόμα ντοκυμαντέρ για τη Χιλή. Ένα ακόμα; Δείτε το αν προλάβετε. Ψάξτε το. Για να διαπιστώσετε πως δεν είναι ένα ακόμα. Αξίζει πολλά και ασφαλώς τον κόπο.
Σάββατο βράδυ στο κέντρο της Αθήνας, όταν η διασκέδαση έχει διακτινιστεί σε στέκια απόκεντρα και σε τοπικές φυλές διασκεδαστών, ένας κινηματογράφος γεμίζει σχεδόν ύστερα από τεσσάρων εβδομάδων προβολή και χωρίς διαφήμιση. Που πάει να πει πως κάτι κυλάει ακόμα ενεργό, ως αίμα, ως… Αυτό λέει η αίθουσα προβολής.
Τι λέει όμως το ντοκυμαντέρ; Για τους αστρονόμους που έχουν εγκαταστήσει στην έρημο Ατακάμα της Χιλής, στο σημείο του πλανήτη το οποίο βρίσκεται πιο κοντά στα άστρα, το ισχυρότερο αστεροσκοπείο του κόσμου. Και παρατηρούν τα άστρα και τους γαλαξίες αναζητώντας απαντήσεις στα ερωτήματα για το μακρινό παρελθόν μας.
Η έρημος Ατακάμα δεν είναι μόνο η πιο κοντινή στα άστρα, αλλά και η πιο νεκρή του πλανήτη. Ίχνος ζωής. Ξερό χώμα, πέτρα, αλάτι και ορυκτά. Και κόκκαλα ανθρώπων. Προϊστορικών, αλλά και σύγχρονων.
Για τους πρώτους ερευνά η αρχαιολογία. Γίνονται ανακοινώσεις, θόρυβος, εκτίθενται τα ευρήματα σε μουσείο, τα επισκέπτονται ειδικοί και τουρίστες, μιλούν για το μακρινό παρελθόν του κόσμου, την προέλευση κλπ.
Για τους δεύτερους, ερευνούν μόνο οι συγγενείς τους, σκάβουν υπομονετικά πόντο πόντο, μια απέραντη έκταση ερήμου, να βρουν τα υπολείμματα των κρατούμενων συγγενών τους που εξαφάνισε η χούντα του Πινοσέτ. Γι’ αυτά δεν μιλάει κανείς, ούτε μουσεία, ούτε ανακοινώσεις, ούτε επισκέπτες.
Ψάχνουμε να βρούμε τι έγινε χιλιάδες και εκατομμύρια χρόνια πριν, αλλά συσκοτίζουμε όσα έγιναν πριν μερικές δεκάδες χρόνια, σχολιάζει ένας αρχαιολόγος.
Στην Ατακάμα, λοιπόν, συναντώνται με δυο τρόπους οι αστρονόμοι, οι αρχαιολόγοι και οι ερευνητές της ιστορίας και του πόνου τους. Συναντώνται στον τόπο, στην έρημο, και ως προς το αντικείμενο, την αναζήτηση του παρελθόντος.
Η εικόνα είναι εντυπωσιακή. Στα υψώματα της ερήμου εξαιρετικής ακρίβειας κατασκευές που ερευνούν κάθε νύχτα τους γαλαξίες. Τέλεια τεχνολογία. Ένα ασήμαντο ίχνος στο απέραντο σύμπαν.
Στον πάτο της ερήμου κάθε πρωί ξεκινούν οι γυναίκες, με μικρά φτυάρια, ερευνούν βήμα βήμα το έδαφος, σκάβουν, ξύνουν τη γη, να βρουν τα κόκκαλα των δικών τους.
Ένα ασήμαντο στίγμα στην απέραντη έρημο.
Αν μπορούσαν να στραφούν τα τηλεσκόπια προς την έρημο, να ψάξουν κάτω από την επιφάνεια!..
Και εν τω μεταξύ τα μηχανήματα της αστρονομίας ερευνούν στο διάστημα το ασβέστιο των άστρων. Τα ανθρώπινα οστά περιέχουν κι αυτά ασβέστιο. Οι άνθρωποι είναι κατασκευασμένοι από το υλικό των άστρων…
Η πολιτεία, η Ιστορία έχει, προς το παρόν, αποφασίσει να σβήσει την πρόσφατη μνήμη. Όπως θέλει να σβήσει και τη μνήμη του 19ου αιώνα, όταν οι ιθαγενείς της χώρας οδηγήθηκαν στα ορυχεία, στην εξοντωτική δουλειά και στην περιθωριοποίηση.
Οι αστρονόμοι, οι αρχαιολόγοι, οι γυναίκες και ο σκηνοθέτης είναι οι υποστηρικτές της μνήμης.
Κι εμείς.
Όταν είδα τις εικόνες από τις γυναίκες να ερευνούν την έρημο συνειδοποίησα την ανατριχιαστική κυριολεξία των στίχων του Πρόδρομου Μάρκογλου:
“Όσοι είναι να δουν ξανά τον ήλιο
Πρέπει να εξαντλήσουν την έρημο”
(Έσχατη υπόσχεση, εκδ. Ένεκεν)
