Το άρθρο που ακολουθεί συγγράφηκε με τον αξέχαστο και πολυαγαπημένο φίλο και σύντροφο Τάσο Κατιντσάρο πριν 20 χρόνια. Δημοσιεύθηκε τον Ιούλη 2004 στην εφημερίδα «Πριν» για την πρώτη επέτειο του θανάτου του ιστορικού Νίκου Ψυρούκη.
Το επαναδημοσιεύουμε τιμώντας το έργο του με αφορμή τη συμπλήρωση 21 χρόνων από το θάνατό του, στις 6 Ιούλη 2003.
Τιμώντας ταυτόχρονα και τη μνήμη του Τάσου που σε δυόμισι σχεδόν μήνες συμπληρώνονται 6 χρόνια από το πρόωρο φευγιό του, στις 27 Σεπτέμβρη 2018.
Β.Γ.
Αυτές τις μέρες κλείνει ένας χρόνος από το θάνατο ενός από τους μεγαλύτερους και συνεπέστερους διανοητές της σύγχρονης εποχής.
Ο Νίκος Ψυρούκης συνεχιστής των μεγάλων ιστορικών που έχει αναδείξει το ελληνικό εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα, συγγραφέας μοναδικών ιστορικών έργων για την Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο, ανήκει πια στο πάνθεον των αταλάντευτων υπερασπιστών της εργατικής υπόθεσης.
Δυστυχώς, ο ίδιος δεν υπάρχει πλέον για να υπερασπιστεί το έργο του.
Γιατί, όπως τόσα που συμβαίνουν στον τόπο μας, το έργο του μεγάλου αυτού διανοητή αποσιωπάται ή στην καλύτερη περίπτωση, γίνεται αντικείμενο επιλεκτικών ερμηνειών και προκατασκευασμένων διαφωνιών που αποκρύπτουν την ουσία του.
Πιθανόν αυτό να οφείλεται στο ότι ποτέ δεν χώρεσε στα καλούπια της επίσημης
Αριστεράς.
Γιατί ο Νίκος Ψυρούκης στρατεύτηκε στην υπόθεση του προλεταριάτου και όχι στην κυρίαρχη πολιτικά εκδοχή του, η οποία άλλωστε φέρει ακέραια την ποιοτική ευθύνη για τις αλλεπάλληλες ήττες του ελληνικού κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος.
Γιατί ο Νίκος Ψυρούκης προσπάθησε και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε να ερμηνεύσει με
μαρξιστικό τρόπο τις μεγάλες αντιθέσεις που συνθέτουν την εποχή μας και τον κόσμο.
Ανεξαρτήτως λοιπόν, από τη συμφωνία ή τη διαφωνία μαζί του, προέχει η παρουσίασή του, προέχει η ανάδειξη του συνόλου της δουλειάς του. Αυτό το στόχο φιλοδοξεί να υπηρετήσει το παρόν άρθρο.
Προκαταβολικά δηλώνουμε ότι είναι αδύνατον να παρουσιαστεί στοιχειωδώς το σύνολο του έργου του σε τόσο περιορισμένο χώρο. Το ενδιαφέρον εστιάζεται αποκλειστικά στο να δοθούν τα ερεθίσματα ιδιαίτερα σε νέους επαναστάτες ν’ ασχοληθούν και ν’ ανακαλύψουν μέσα απ’ αυτό εκείνο τον τρόπο σκέψης που κάνει τον Νίκο Ψυρούκη μοναδικό.
Ο Νίκος Ψυρούκης γεννήθηκε στην Ισμαηλία της Αίγυπτου το 1926. Έλαβε τη
βασική τον εκπαίδευση στην Αμπέτειο Σχολή στο Κάιρο. Σπούδασε ιστορία στο
πανεπιστήμιο της Πράγας. Το 1956 ολοκληρώνει τις σπουδές του και τη διπλωματική του εργασία με θέμα τη «Μικρασιατική Καταστροφή».
Το 1961 επιστρέφει στην Ελλάδα. Εργάστηκε στη Ναυτεργατική -Ναυτεμπορική και στο περιοδικό Ιστορική Επιθεώρηση. Υπήρξε συνιδρυτής της Κίνησης Φίλων Νέων Χωρών (ΦΝΧ) και του περιοδικού Αντιιμπεριαλιστής τη δεκαετία του ’60. Το 1967 εξορίστηκε στα Γιούρα. Μέχρι πέρσι που απεβίωσε ζούσε κυρίως στην Αθήνα μαζί με τη σύζυγό του Ρενέ και τις δύο τους κόρες.
Μια άλλη θεώρηση για το σύγχρονο καπιταλισμό
Προσπαθώντας να κατανοήσουμε τη σκέψη του μεγάλου αυτού έλληνα μαρξιστή ιστορικού, αναμφίβολα πρέπει να ξεκινήσουμε από τη θεώρησή του για το σύγχρονο καπιταλισμό.
Ο Νίκος Ψυρούκης έχει την άποψη ότι ο κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός(κμκ) είναι ο σύγχρονος καπιταλισμός, κρατώντας μια ιδιαίτερη σκοπιά που του επιτρέπει να ασκεί οξεία κριτική στις αντίστοιχες θεωρίες της σοβιετικής σχολής του κμκ (Boccara κλπ).
Αντικρούει τη θέση ότι ο κμκ είναι ένα συγκεκριμένο στάδιο που διέρχονται σήμερα οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες της μητρόπολης, όπου το κράτος πέφτει κάτω από τον έλεγχο ορισμένων μεγάλων μονοπωλίων τα οποία χρησιμοποιούν την κρατική μηχανή ως αποφασιστικό παράγοντα στην οικονομία.
Την άποψη αυτή τη χαρακτηρίζει μονόπλευρη και λαθεμένη.
Ο μονοπωλιακός καπιταλισμός και ο κμκ δεν είναι ένα και το αυτό πράγμα. Ο κμκ υπάρχει ως παγκόσμιο σύστημα, τόσο στη μητρόπολη όσο και στην περιφέρεια. Κύριος φορέας του είναι ο συνολικός καπιταλιστής, το κράτος.
Με την εμφάνιση και την άνοδο του συνολικού καπιταλιστή (κράτους), ο παραδοσιακός κεφαλαιοκράτης(προσωποποιημένο κεφάλαιο) τείνει να χάσει την ιστορική ανάγκη ύπαρξής του. Ποιός παίρνει τη θέση του; Ποια είναι η φυσιογνωμία της αστικής τάξης του κμκ;
Είναι η συλλογική γραφειοκρατική κρατική αστική τάξη, που στις μέρες μας έχει αποκτήσει κυρίαρχη θέση. Το γεγονός της δυναμικής εξέλιξης του κμκ που ακόμα δεν ολοκληρώθηκε, σημαίνει ότι η κρατική αστική τάξη βρίσκεται στο στάδιο της διαμόρφωσής της.
Στις χώρες της μητροπολιτικής Δύσης, η κρατική αστική τάξη δεν είναι ακόμα ο ηγεμόνας της κοινωνίας κι αυτό γιατί στις χώρες αυτές δεν έχει ολοκληρωθεί το πέρασμα στον κμκ. Στις χώρες αυτές τα μέλη της, όπως και το κράτος, είναι συμβεβλημένα με την μονοπωλιακή ολιγαρχία και δέχονται την πίεσή της. Γι’ αυτό εξακολουθούν και αποδέχονται τις αξίες του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Στις χώρες αυτές είναι εν δυνάμει άρχουσα τάξη. Στο βαθμό που ολοκληρώνεται το πέρασμα στον κμκ ενισχύεται και η τάση για αυτονόμησή της.
Η τροποποίηση αυτή εκφράζει την παρακμή και τη σαπίλα του συστήματος.
Κοινωνική βάση της υπό διαμόρφωση κρατικής αστικής τάξης αποτελούν τα νέα μεσοστρώματα, που ζουν από τα αποικιοκρατικά υπερκέρδη και είναι οι κύριοι φορείς επέκτασης της καταναλωτικής καπιταλιστικής κοινωνίας. Όσοι πετιούνται από την παραγωγή (χάρη στο νόμο της πλατιάς καπιταλιστικής συσσώρευσης) στην πλειοψηφία τους πυκνώνουν τις γραμμές των νέων μεσοστρωμάτων. Οι εργάτες και οι αγρότες που απαλλοτριώνονται από την παραγωγή είναι η κύρια πηγή στρατολόγησης των νέων μισθωτών υπαλλήλων.
Στηριγμένη σε μια τέτοια αδιάκοπα διευρυνόμενη κοινωνική βάση, στηριγμένη στην όλο και μεγαλύτερη συγκεντροποίηση της παραγωγής και του κεφαλαίου, αποκτώντας όλο και μεγαλύτερη σημασία χάρη στον αυξανόμενο οικονομικό ρόλο του κράτους, η κρατική αστική τάξη των χωρών της μητρόπολης μπορεί και διεκδικεί με επιτυχία την πολιτική εξουσία από την παραδοσιακή αστική τάξη του προσωποποιημένου κεφαλαίου.
Η κρατική αστική τάξη είναι η μοναδική κοινωνική αντεπαναστατική δύναμη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες επιβίωσης του ξεπερασμένου καπιταλιστικού συστήματος. Είναι η μοναδική δυνατή τροποποίηση της αστικής τάξης για να μπορέσει να κρατηθεί στη ζωή ο κμκ, έστω και σε κατάσταση επιθανάτιου άγχους.
Αν τα προηγούμενα ισχύουν για την κρατική αστική τάξη των χωρών που βρίσκονται στο στάδιο του περάσματος από τον μονοπωλιακό καπιταλισμό στον κμκ, τότε τι ισχύει για την κρατική αστική τάξη των χωρών του ολοκληρωμένου κμκ; Και ποιες είναι οι χώρες αυτές;
Κατά τη γνώμη του Νίκου Ψυρούκη, η αντιιμπεριαλιστική προλεταριακή οκτωβριανή επανάσταση του 1917 δεν έφτασε ως το τέλος. Δεν εγκαθιδρύθηκε η δικτατορία του προλεταριάτου.
Την πολιτική εξουσία δεν την πήρε η εργατική τάξη, αλλά το κόμμα των μπολσεβίκων. Οι μπολσεβίκοι ταύτισαν την πολιτική εξουσία τον κόμματος με τη δικτατορία του προλεταριάτου. Χάρη σ’ αυτό το θεμελιακό λάθος, δεν μπόρεσαν να κατανοήσουν ολοκληρωμένα το αντιιμπεριαλιστικό νόημα της οκτωβριανής επανάστασης.
Κι αυτό γιατί δεν μπόρεσαν να δουν την κύρια αντίφαση του νέου καθεστώτος, δηλαδή την πάλη ανάμεσα στο προλεταριάτο για την κατάλυση του κμκ (του συνολικού καπιταλιστή) και στη συλλογική γραφειοκρατική κρατική αστική τάξη, η οποία πήγαινε να εδραιώσει την εξουσία, της -και τελικά τα κατάφερε- ιδιοποιούμενη την ιδεολογία του προλεταριάτου και των καταπιεσμένων εθνών.
Στις χώρες αυτές, του ολοκληρωμένου δηλαδή κμκ, στην κρατική αστική τάξη ανήκουν: Πρώτο, οι γραφειοκράτες – τεχνοκράτες που συγκεντρώνουν στα χέρια τους το προνόμιο της αποκλειστικής ειδίκευσης για τον από τα πάνω σχεδιασμό, τη διεύθυνση και διαχείριση της παραγωγής και του τρόπου κατανομής των προϊόντων της και δεύτερο, οι τεχνοκράτες – γραφειοκράτες της πολιτικής και της ιδεολογίας του κμκ. Τα όρια αυτά προσδιορίζονται με βάση τη διχοτομική ταξική δομή της κοινωνίας του κμκ (αστοί – εργάτες), δομή που αντανακλά πιστά το σύστημα των βασικών κοινωνικών (παραγωγικών) σχέσεων.
Στο εναγώνιο ερώτημα όλων μας, τι έγινε τελικά στις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού», ο Νίκος Ψυρούκης απαντά πως επικράτησε η πιο ολοκληρωμένη ιδιοποίηση της εργατικής ιδεολογίας από τη συλλογική κρατική αστική τάξη χάρη στην επιβολή του συνολικού καπιταλιστή (αστικού κράτους). Μα, παρά το βαρύ πλήγμα που δέχτηκε η επαναστατική τάση της ανθρωπότητας, ο συνολικός καπιταλιστής σάπισε, αποδιοργανώθηκε και τελικά αυτοκατέρρευσε το καθεστώς του ολοκληρωτικού κμκ.
Η συλλογική γραφειοκρατική κρατική αστική τάξη τροποποιείται και πάλι και περνά στην αντεπίθεση, ακόμα και στον ιδεολογικό τομέα, προβάλλοντας τη χρεοκοπία της σαν χρεοκοπία της επαναστατικής ιδεολογίας του προλεταριάτου.
Αν ο κμκ, σε Ανατολή και Δύση, είναι ο σύγχρονος καπιταλισμός, για τον Νίκο Ψυρούκη η απάντηση βρίσκεται μόνο στο απελευθερωτικό κίνημα της εργατικής τάξης και των καταπεσμένων εθνών.
Υπερασπίζοντας αταλάντευτα όλη την ιστορική παρακαταθήκη του επαναστατικού μαρξισμού και του λενινιστικού ρεύματος, στο ζήτημα της επανάστασης ο Ψυρούκης κάνει επίσης μια θεωρητική καινοτομία. Διαπλέκει το εθνικό ζήτημα με την προλεταριακή εξουσία και χαρακτηρίζει την εποχή μας ως εποχή της αντιιμπεριαλιστικής επανάστασης (έμμεσης προλεταριακής επανάστασης) και διατυπώνει τα κύρια χαρακτηριστικά της ως εξής: «Στρέφεται ενάντια στον αποικιοκρατικό διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό της εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι στρέφεται: α)Ενάντια στη μισθωτή εργασία β) ενάντια στη διχοτόμηση της παγκόσμιας εργατικής δύναμης σε φτηνή και ακριβή, γ)ενάντια στη διχοτόμηση της ανθρωπότητας σε καταπιεστικά και καταπιεσμένα έθνη, δ)ενάντια στη διχοτόμηση της ανθρωπότητας σε προηγμένες και καθυστερημένες χώρες, ε)ενάντια στο μέγιστο καπιταλιστικό κέρδος που είναι το κίνητρο της σύγχρονης καπιταλιστικής παραγωγής. Κοντολογίς στρέφεται ενάντια στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα».
Κλείνοντας, δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε την εξέχουσα θέση που κατέχει σ’ όλη τη βιβλιογραφία του Νίκου Ψυρούκη το Κυπριακό, το οποίο είναι γι’ αυτόν πάντα ένα «αγκάθι στο πλευρό του σύγχρονου ελληνικού κράτους».
Πάντα τον συνέγειρε ο αγώνας του κυπριακού λαού για αυτοδιάθεση και μπορούμε να πούμε ότι στην υπηρεσία του αφιέρωσε άπειρες σελίδες. Οι τελευταίες εξελίξεις, με το σχέδιο Ανάν και το «όχι» των Ελληνοκυπρίων, δικαιώνουν σε μεγάλο βαθμό την επίμονη πάλη του για ανάδειξη του Κυπριακού ως ενός από το μεγαλύτερα προβλήματα της σύγχρονης Ελλάδας.
Τα βιβλία του (εκτός από τα πάμπολλα σημειώματα, τα άρθρα, τις συνεντεύξεις και τις μελέτες του, τις επιφυλλίδες άλλοτε με τ’ όνομά του και άλλοτε με ψευδώνυμο, τα διάφορα λήμματα σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες), όπως αναφέρονται στο τελευταίο έργο του, είναι τα εξής: Η Μικρασιατική Καταστροφή (1964), Το Νεοελληνικό Παροικιακό Φαινόμενο (1974), Ο Φασισμός και η 4η Αυγούστου (1974), Ιστορικός Χώρος και Ελλάδα (1973), Η Διαμάχη στο Αιγαίο (1977), Η Νεοελληνική Εξωτερική Πολιτική (1981), Η ‘Ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και ο Άλλος Δρόμος (1979), Το Κυπριακό Δράμα – συλλογή μελετημάτων 1958-1986(1987), Κύπρος η θαλασσοκράτειρα (1990), Ο Επίκουρος και η Εποχή μας (1984), Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1940-1974, τόμοι Α΄, Β’ και Γ΄ 1976, τόμος Δ΄ 1982), Ιστορία της Αποικιοκρατίας (τόμοι Α΄-ΣΤ΄ 1975-1978), Ο Νεοαποικισμός (1980), Οι ταξικοί αγώνες στον Καπιταλισμό (τόμοι Α΄-Β ΄ 1989), Το Εθνικό Ζήτημα (1992), Αραβικός Κόσμος και Ελληνισμός (1992), Καπιταλισμός: Από τη Γενική Κρίση στη Σήψη (2001).
Η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας
Στο τετράτομο έργο του, με τίτλο Η Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, εξετάζει απ’ τη σκοπιά του ιστορικού και διαλεκτικού υλισμού την πιο «καυτή» περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας (1940-1967).
Στον πρώτο τόμο αναλύει διεξοδικά το πέρασμα από την αγγλοκρατία στην αμερικανοκρατία, το χαρακτήρα, τα αίτια και τη συντριβή της Εθνικής Αντίστασης. Την εμφάνιση και την επιβολή της αμερικανοκρατίας στην Ελλάδα (1947-1949).
Υποστηρίζει με πάθος ότι «ο λαϊκός αγώνας της «Εθνικής Αντίστασης» ήταν στην πραγματικότητα λαϊκή αντιιμπεριαλιστική επανάσταση που στρεφόταν τόσο ενάντια στους ξένους ιμπεριαλιστές όσο και ενάντια στο ντόπιο καθεστώς του μονοπωλιακού καπιταλισμού».
Στο κεφάλαιο που αναφέρεται στις αιτίες της συντριβής της Εθνικής Αντίστασης κάνει μια καταπληκτική ανάλυση για τις τάξεις, την ταξική πάλη, για τον ταξικό χαρακτήρα των κομμάτων, για τις κοινωνικές συμμαχίες, το κόμμα, τη σχέση κόμματος-τάξης και της ταξικής πάλης που διεξάγεται μέσα στο ίδιο το κόμμα.
Λόγω έλλειψης χώρου, θα αναφερθούμε μόνο στο συμπέρασμα για την ήττα της αντιιμπεριαλιστικής επανάστασης στην Ελλάδα στο οποίο καταλήγει ο Νίκος Ψυρούκης:
«Η απουσία διαμορφωμένης επαναστατικής γραμμής και πραγματικής επαναστατικής θεωρίας άνοιγε το δρόμο για την επικράτηση της αστικής αντεπαναστατικής γραμμής μέσα στο στρατόπεδο της ελληνικής “Εθνικής Αντίστασης”. Η διαπάλη ανάμεσα στις δυο γραμμές, ανάμεσα στους δυο δρόμους, πήρε τη μορφή της αλλοπρόσαλλης πολιτικής από τη μεριά της ηγεσίας. Ο αγωνιζόμενος λαός δεν είχε να διαλέξει ανάμεσα σε δυο αντίθετες και διαφορετικές γραμμές. Η ηγεσία του, δηλ. η ηγεσία του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, τρίκλιζε παρασυρμένη άλλοτε από το δυνατό αέρα της λαϊκής επαναστατικής δημιουργίας και έξαρσης και άλλοτε από την αντεπαναστατικότητα των διανοουμένων της, για να υποταχτεί τελικά στην αστική ιδεολογία».
Στο δεύτερο τόμο εξετάζει την κάτοψη και την κατατομή της ελληνικής κοινωνίας (δηλ. την οικονομική, κοινωνική και ταξική της διάρθρωση), καθώς και το μηχανισμό λειτουργίας του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού στην Ελλάδα την περίοδο 1949-1968. Και «κλείνει» το δεύτερο τόμο με τη φύση και την ιδιομορφία του Κυπριακού προβλήματος και τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα στην Κύπρο (1945-1960).
Στον τρίτο τόμο αναλύει διεξοδικά την περίοδο αμφισβήτησης της αμερικανοκρατίας στην Ελλάδα, την πανεθνική κρίση του 1965 και το αντεπαναστατικό διέξοδο απ’ αυτή. Στον τέταρτο τόμο αναλύει το καθεστώς της 21ης Απριλίου του 1967 και την ειδική σχέση -αντίφαση της κίνησής του. Πρέπει να σημειώσουμε ότι στο έργο αυτό παρουσιάζεται ουσιαστικά -εκτός των άλλων- και η ιστορία της «παραδοσιακής Αριστεράς» και κυρίως του ΚΚΕ, στο οποίο κάνει αλύπητη και ανελέητη κριτική για τις αντεπαναστατικές του θέσεις στην περίοδο από το 1940 έως το 1974, που οφείλονται στη ριζική αναθεωρητική στροφή της δεκαετίας 1930-’40. Επίσης, κριτική κάνει και στις δυνάμεις της λεγόμενης επαναστατικής Αριστεράς (εξωκοινοβουλευτικής) την περίοδο 1967-1974.
Η ιστορία της αποικιοκρατίας
Η Ιστορία της Αποικιοκρατίας αποτελεί παγκόσμια τομή στην πλούσια ιστορική φιλολογία που ασχολείται με την αποικιοκρατία.
Η καινοτομία οφείλεται, όπως αναφέρει ο συγγραφέας στην εισαγωγή του πρώτου τόμου, «στο σωστό προσδιορισμό της έννοιας του όρου αποικιοκρατία, ουσιαστικό είναι να ξεκαθαριστεί αν α) η αποικιοκρατία είναι ένα ιδιαίτερο σύστημα βοηθητικό του κεφαλαιοκρατικού συστήματος που δημιουργήθηκε από τις μεγάλες καπιταλιστικές δυνάμεις για να επιβάλλουν την κυριαρχία τους σε άλλες χώρες ή β) εκφράζει το σύνολο, το όλο, των παραγωγικών – κοινωνικών κλπ. σχέσεων του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος έτσι όπως διαμορφώθηκε στο διάβα των αιώνων; Κοντολογίς είναι ένα μερικό, ειδικό φαινόμενο, μια κακή πλευρά ορισμένων καπιταλιστικών δυνάμεων ή ένα βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα της λειτουργίας και της αναπαραγωγής του κεφαλαιοκρατικού συστήματος;»
Και απαντάει ως εξής: «Η αποικιοκρατία υποδηλώνει όλες τις κοινωνικές-παραγωγικές σχέσεις του κεφαλαιοκρατικού συστήματος σε παγκόσμια κλίμακα. Η αποικιοκρατία αποτελεί το πλαίσιο πού μέσα σ’ αυτό συντελείται η διαδικασία της γέννησης, ανάπτυξης και παρακμής του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος. Κάθε προσπάθεια να εξηγηθούν τα φαινόμενα της εποχής μας ανεξάρτητα και απομονωμένα από την εξέλιξη της αποικιοκρατίας δεν μπορεί παρά να στρεβλώνει την ιστορία [….] γιατί η αποικιοκρατία αντιμετωπίζεται σαν το πιο εκπροσωπευτικό και το πιο ολοκληρωμένο φαινόμενο της εποχής μας, σαν την ίδια την εποχή μας σ’ όλες της τις πλευρές, τις διαστάσεις».
Το εξάτομο αυτό έργο του χωρίζεται σε τρία μέρη: Την αυγή, το μεσουράνημα και τη δύση της αποικιοκρατίας. Η σπουδαιότητα του έργου βρίσκεται στο γεγονός ότι «ασχολείται με μια εποχή που εξακολουθεί να υπάρχει, που αν και σβήνει δεν έχει ακόμα πεθάνει […] Δεν ερευνάται κάποιο φαινόμενο που και οι τρεις ιστορικές του διαστάσεις (παρελθόν, παρόν, μέλλον) ανήκουν πια στα περασμένα. Εξετάζεται ένα παρελθόν που είναι ταυτόχρονα και παρόν. Με αλλά λόγια έχει το προσόν της ζωντάνιας».
Εξίσου σπουδαία όμως είναι και η δομή, η μέθοδος, η μεθοδολογία και η τεχνική του έργου, η οποία είναι «διδακτική», δηλ. αποσκοπεί στο να εξοικειώσει τον αναγνώστη με τον επιστημονικό τρόπο αξιολόγησης της ιστορίας της εποχής του. Αποβλέπει στο να κάνει τον αναγνώστη να κρίνει τη ζωή του ιστορικά και όχι ανιστόρητα».
Απ’ τη μεριά μας, μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι ο Νίκος Ψυρούκης το πετυχαίνει απόλυτα.
Στους δύο πρώτους τόμους εξετάζει την προϊστορία της αποικιοκρατίας, τα πρώτα βήματά της, την κατάκτηση της Αμερικής και τη διαμόρφωση των σκλάβων της αποικιοκρατίας, την εξέλιξή της από το 16ο έως το 18ο αιώνα σε όλο τον κόσμο (Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Αυστραλία).
Στους δύο επόμενους τόμους, εξετάζει το μεσουράνημα της αποικιοκρατίας. Την παγκόσμια κυριαρχία του βιομηχανικού κεφαλαίου, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και το «Ανατολικό ζήτημα». Εξετάζει επίσης την παγκόσμια κυριαρχία του βιομηχανικού κεφαλαίου και στις πέντε ηπείρους καθώς επίσης και το μεταβατικό στάδιο από την κυριαρχία του βιομηχανικού κεφαλαίου στην κυριαρχία του ιμπεριαλισμού.
Στους δυο τελευταίους τόμους εξετάζει τον ιμπεριαλισμό, τις χώρες της μητρόπολης και το πρώτο ξαναμοίρασμα του κόσμου(1898-1938). Το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τη γέννηση της εθνικοαστικής τάξης της Τουρκίας. Τις χώρες της Αφρικής, τις αραβικές χώρες, τις ασιατικές χώρες και τις χώρες της Αμερικής, σε σχέση με το πρώτο ιμπεριαλιστικό ξαναμοίρασμα του κόσμου, και, τέλος, εξετάζει το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις συνέπειές του για την εξέλιξη της Αποικιοκρατίας.
Η μελέτη της ιστορίας της αποικιοκρατίας «κλείνει» με το έργο του Νεοαποικισμός, Ανατομία του Σύγχρονου Κόσμου. Στο Νεοαποικισμό εξετάζεται η ταύτιση και η ετερότητα της αποικιοκρατίας και του νεοαποικισμού, το οικονομικό σύστημα και η δομή της κοινωνίας του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού.
