Η αναφορά σ’ αυτή δε γίνεται για ιστορικούς, αλλά για πολιτικούς λόγους που έχουν σχέση με το παρόν και το μέλλον του κομμουνιστικού κινήματος.
Γίνεται έτσι ώστε να διδασκόμαστε από τα σωστά και τα λάθη του επαναστατικού κινήματος, να παλεύουμε με περισσότερη γνώση, με μεγαλύτερη ιστορική αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση για τη μοναδική ελπιδοφόρα και σωτήρια προοπτική της ανθρωπότητας από τον αδηφάγο ολοκληρωτικό καπιταλισμό που την οδηγεί στην καταστροφή: Tην επανάσταση και τον κομμουνισμό.
Κατά τη διάρκεια της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης 1929-1933 η ελληνική αστική τάξη προσπαθεί να φορτώσει τα βάρη της κρίσης στις πλάτες των εργαζομένων.
Αρχικά ο Βενιζέλος και μετέπειτα ο Τσαλδάρης παίρνουν σκληρά αντιλαϊκά μέτρα για το ξεπέρασμα της κρίσης υπερ της αστικής τάξης τα οποία συνοδεύονται με άγρια βία και τρομοκρατία.
Η λογοκρισία του τύπου, οι φασιστικές επιθέσεις και δολοφονίες δημοκρατικών πολιτών, οι εξορίες και οι φυλακίσεις των κομμουνιστών, οι απαγορεύσεις των απεργιών δίνουν το στίγμα της περιόδου.
Το ΚΚΕ με την παρέμβαση της κομουνιστικής διεθνούς το 1931, που ουσιαστικά διορίζει γραμματέα το Ν. Ζαχαριάδη προσπαθεί να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του.
Πρωτοστατεί στη μαζική λαϊκή εξωκοινοβουλευτική πάλη, στις μεγάλες απεργιακές διαδηλώσεις το χειμώνα του 1932, ανεβάζει το κύρος του στο λαό και ενισχύεται οργανωτικά αυξάνοντας τα μέλη του.
Ωστόσο δεν κατορθώνει να αποφύγει τις αριστερίστικες παρεκκλίσεις που προέρχονται από τη γραμμή της κομμουνιστικής διεθνούς η οποία ακολουθεί την “τριτοπεριοδική πολιτική”[1] του Σοσιαλφασισμού.
Χαρακτηρίζει την κυβέρνηση Βενιζέλου φασιστική, το καθεστώς κοινοβουλευτική δικτατορία φασιστικού τύπου και ρίχνει το σύνθημα της “κυβέρνησης εργατών -αγροτών” ως σύνθημα άμεσης δράσης.
Το 1933 το ΚΚΕ αυξάνει ακόμα περισσότερο τον καθοδηγητικό του ρόλο και το κύρος του στο λαό.
Η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία και το κυνήγι των κομμουνιστών επηρεάζει και την Ελλάδα. Η κυβέρνηση του Λαϊκού κόμματος υποθάλπει τις δυνάμεις του φασισμού και εξαπολύει άγρια επίθεση ενάντια στο ΚΚΕ.
Μέσα σε αυτές τις τρομοκρατικές συνθήκες στις 12 Γενάρη του 1934 συνεδριάζει η 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ. Μια ιστορική Ολομέλεια που έμελλε να αλλάξει το μέλλον του ΚΚΕ.
1934-1944: Η δεκαετία που άλλαξε την ταξική φύση του ΚΚΕ
6η Ολομέλεια της ΚΕ του KKE (1934): H αρχή μιας καθοδικής πορείας που οδηγούσε σε ήττα.
Η Ολομέλεια χαρακτήριζε την Ελλάδα ως χώρα με «μέσο επίπεδο ανάπτυξης του καπιταλισμού»…με σημαντικά υπολείμματα μισοφεουδαρχικών σχέσεων στην αγροτική οικονομία με ωρισμένο μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων που είναι αναγκαίες για τη σοσιαλιστική ανοικοδόμηση με όχι τελειωμένο ακόμα τον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό.»
Η Ολομέλεια με κριτήριο την ύπαρξη «ενός ορισμένου μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων για το σοσιαλισμό» έπρεπε να καθορίσει το χαρακτήρα της επανάστασης σοσιαλιστικό.
Αντ’ αυτού καθόρισε το χαρακτήρα της επανάστασης με βάση τις «ιδιομορφίες» της Ελλάδας, οι οποίες προέρχονταν από τον όχι ολοκληρωμένο αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό της, όπως εκτιμούσε.
Καθόρισε δηλαδή το χαρακτήρα της επανάστασης με κριτήρια: τη σημαντική εξάρτησή της από το ξένο κεφάλαιο, τα σημαντικά φεουδαρχικά υπολείμματα στην αγροτική οικονομία, το χαμηλό βαθμό ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, την εθνική καταπίεση του πληθυσμού της Μακεδονίας και Θράκης, το συσχετισμό μεταξύ των κινητήριων δυνάμεων της επανάστασης.
Σύμφωνα με την Ολομέλεια η λύση αυτών των οξυμένων αστικοδημοκρατικών προβλημάτων απαιτούσε την ύπαρξη αστικοδημοκρατικής επανάστασης. Στο αστικοδημοκρατικό στάδιο θα λύνονταν τα καθήκοντα αστικοδημοκρατικού χαρακτήρα και έτσι θα ωρίμαζαν οι υποκειμενικές προϋποθέσεις για το πέρασμα στο σοσιαλιστικό στάδιο. Η αστικοδημοκρατική επανάσταση θα μετατρέπονταν σε σοσιαλιστική με την προϋπόθεση της ηγεμονίας του προλεταριάτου και την έμπρακτη υποστήριξη του διεθνούς προλεταριάτου. Επομένως θα είχαμε δυο επαναστάσεις, μια αστικοδημοκρατική και μια σοσιαλιστική, στενά συνδεδεμένες.
Κινητήριες δυνάμεις της αστικοδημοκρατικής επανάστασης θα ήταν η εργατική τάξη και οι φτωχομεσαίες μάζες της αγροτιάς και των πόλεων, ενώ αντίπαλοι της επανάστασης θα ήταν η μπουρζουαζία και οι πλούσιοι αγρότες. Η εργατική τάξη όφειλε να αναδειχτεί σε ηγεμόνα και καθοδηγητή της επανάστασης.
Συνοψίζοντας : H 6η Ολομέλεια, κάτω από την αυστηρή εποπτεία της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς(ΚΔ), άλλαξε το πρόγραμμα του ΚΚΕ και μετέτρεψε το χαρακτήρα της επικείμενης επανάστασης από προλεταριακό που ήταν μέχρι τότε, σε «αστικοδημοκρατικό με τάσεις γρήγορης μετατροπής σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση».
Η Ολομέλεια με τις αποφάσεις της «έστρωσε» το έδαφος για την πολιτική των λαϊκών μετώπων που ακολούθησε τα επόμενα χρόνια.
Που οφείλονταν οι αλλαγές στο πρόγραμμα του ΚΚΕ;
Οφείλονταν στον αντιδιαλεκτικό και μη επαναστατικό τρόπο σκέψης της ηγεσίας, που οδήγησε σε λανθασμένα κριτήρια για τον καθορισμό του χαρακτήρα της επανάστασης και προανήγγειλε την ήττα.
Για το χαρακτήρα της επανάστασης
α)Ο χαρακτήρας της επανάστασης, δηλ. αν θα γίνει η τάδε ή η δείνα αλλαγή, αν η επαναστατική διαδικασία περάσει από στάδιο ή στάδια καθορίζεται από τους αντικειμενικούς υλικούς όρους που υπάρχουν στη συγκεκριμένη κοινωνία (οικονομική βάση κλπ.)
β)Ο χαρακτήρας της επανάστασης δεν καθορίζεται σε καμιά περίπτωση από τον συσχετισμό των κινητήριων δυνάμεων της επανάστασης. Η αριθμητική δύναμη της εργατικής τάξης, αν δηλαδή είναι πλειοψηφία ή μειοψηφία μεταξύ των επαναστατικών δυνάμεων, πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν από τη μερική ειδική πρωτοπορία (το επαναστατικό κόμμα) για να οργανώσει την τελική σύγκρουση με την αστική τάξη.
γ)Η θεωρία της ωρίμανσης των υποκειμενικών προϋποθέσεων.
Οι υποκειμενικές προϋποθέσεις επομένως και ο βαθμός ωριμότητας τους δεν καθορίζουν, σε καμμιά περίπτωση, τον χαρακτήρα της επανάστασης. Πολύ περισσότερο δεν μπορούν να παρεμβάλλουν οποιοδήποτε στάδιο στην επαναστατική διαδικασία. Αυτό πού μπορεί να καθορίσει ο βαθμός ωριμότητας των υποκειμενικών προϋποθέσεων είναι το πόσο γρήγορα ή αργά θα φτάσουμε στην επανάσταση.
Ενώ οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό ήταν ώριμες, όπως υποστήριζε η ίδια η ολομέλεια, δεν μπορούσε να γίνει άμεσα σοσιαλιστική επανάσταση.
Γιατί; Γιατί οι υποκειμενικές προϋποθέσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης δεν ήταν ώριμες. Τι έπρεπε να γίνει για να ωριμάσουν κατά τη λογική της ολομέλειας;
Έπρεπε να προηγηθεί η αστικοδημοκρατική επανάσταση της οποίας οι υποκειμενικές προϋποθέσεις ήταν πιο ώριμες ή υπήρχε η δυνατότητα να ωριμάσουν γρηγορότερα.
Με την ολοκλήρωση της αστικοδημοκρατικής επανάστασης θα ωρίμαζαν και οι υποκειμενικές προϋποθέσεις της σοσιαλιστικής επανάστασης. Χωρίς την ολοκλήρωση της πρώτης δεν μπορούσε να γίνει η δεύτερη. Σύμφωνα, πάντα, με τη λογική της ολομέλειας.
Δηλαδή η Ολομέλεια παρέμβαλλε ένα στάδιο στην επαναστατική διαδικασία το οποίο δεν πήγαζε από τους αντικειμενικούς υλικούς όρους της ελληνικής κοινωνίας(οι οποίοι κατά την ίδια ήταν ώριμοι για το σοσιαλισμό), αλλά από τη συνείδηση των μαζών!!!
Για τις κινητήριες δυνάμεις της επανάστασης
Το ζήτημα αυτό είναι καθοριστικής σημασίας για τις ταξικές συμμαχίες από τις οποίες σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται η πραγματοποίηση της επανάστασης
Το ποιες κοινωνικές δυνάμεις θα συμμετάσχουν στην επαναστατική διαδικασία εξαρτάται αντικειμενικά από τον χαρακτήρα του προγράμματος της επανάστασης. Το τελευταίο θα είναι η συγκεκριμενοποίηση των αλλαγών που απαιτείται να γίνουν στο πολιτικό κι οικονομικό επίπεδο από την εξέλιξη της ίδιας της κοινωνίας.
Ο χαρακτήρας της επανάστασης και το πρόγραμμά της καθορίζει και τις δυνάμεις που έχουν συμφέρον να την πραγματοποιήσουν.
Για την εξάρτηση από το ξένο κεφάλαιο
Οι ταξικές συμμαχίες του διεθνούς κεφαλαίου δημιουργούν σχέσεις αλληλεξάρτησης. Μόνο που στο πλαίσιο του καπιταλισμού αυτές οι σχέσεις δεν βασίζονται στην αλληλεγγύη και την ισοτιμία, αλλά στη δύναμη, στο δίκαιο του ισχυρότερου. Έτσι καταλήγουν από σχέσεις αλληλεξάρτησης σε σχέσεις εξάρτησης.
Οι ταξικές συμμαχίες του ελληνικού και του διεθνούς κεφαλαίου ήταν και είναι άνισες και ετεροβαρής σε βάρος του λιγότερο ισχυρού, του ελληνικού κεφαλαίου, χωρίς να καταργούν το στοιχείο του ανταγωνισμού μεταξύ τους. Αυτό το καθεστώς της εξάρτησης και της κηδεμονίας υπάρχει και εξελίσσεται από την ύπαρξη του ελληνικού κράτους (1828).
Η εξάρτηση της Ελλάδας από τον εκάστοτε κυρίαρχο του ιμπεριαλισμού όχι μόνο δεν θίγει, αλλά ευνοεί τα συμφέροντα του ελληνικού κεφαλαίου. Η εξάρτηση αποτελεί ιστορική, αντικειμενική, εσωτερική αναγκαιότητα του ελληνικού κεφαλαίου που πηγάζει από τις συγκεκριμένες δραστηριότητές του.
Γι’ αυτό ειδικά για την Ελλάδα η απαλλαγή από την εξάρτηση ποτέ δεν ήταν ζήτημα της αστικής τάξης (δεν μπορούσε να πάει ενάντια στα συμφέροντα της). Επομένως λύση του προβλήματος δεν μπορούσε να υπάρξει εντός του καπιταλισμού, άρα δεν ήταν ζήτημα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, όπως υποστήριζε η Ολομέλεια, αλλά της προλεταριακής -σοσιαλιστικής.
Για τα σημαντικά φεουδαρχικά υπολείμματα
Είναι γνωστό πως εντός ενός κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού μπορεί να υπάρχουν περισσότεροι του ενός τρόποι παραγωγής. Ένας όμως είναι αυτός που κυριαρχεί. Κι αυτός που κυριαρχούσε ήταν ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής.
Τα αβάσιμα «σημαντικά φεουδαρχικά υπολείμματα» στην αγροτική οικονομία και το ανυπόστατο «αστικοτσιφλικάδικο» κράτος ήταν παραμόρφωση της αντικειμενικής πραγματικότητας για να δικαιολογηθεί η παρεμβολή στην επαναστατική διαδικασία του αστικοδημοκρατικού σταδίου.
Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του αντιδιαλεκτικού και μη επαναστατικού τρόπου σκέψης της ηγεσίας του ΚΚΕ, στην ερώτηση γιατί δεν μπορούσαν να εξαλειφθούν τα φεουδαρχικά υπολείμματα και η απαλλοτρίωση του ξένου κεφαλαίου με τη σοσιαλιστική επανάσταση; H απάντηση ήταν η εξής : «[…] Χωρίς το παραμέρισμα των εμποδίων αυτών (σ.σ σοβαρών φεουδαλικών υπολειμμάτων και της δράσης του ξένου κεφαλαίου), χωρίς τη λύση των καθηκόντων αυτών, ο πάρα πέρα δρόμος μένει κλειστός[…]»!!! (Ριζοσπάστης, Τετάρτη 24.1.1934 σελ. 2) (σ.σ Η θεωρία της ωρίμανσης των υποκειμενικών προϋποθέσεων).
Η συνέχιση της καθοδικής πορείας προς την ήττα.
Το 6ο συνέδριο του ΚΚΕ(Δεκέμβρης 1935) πραγματοποιήθηκε μετά το 7ο συνέδριο της ΚΔ το οποίο υιοθέτησε τη γραμμή των λαϊκών μετώπων σαν γενική γραμμή του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Με την πολιτική απόφαση του 6ου συνέδριου άνοιξε ο δρόμος για πολιτικές συνεργασίες του ΚΚΕ με αντιφασιστικά αστικά κόμματα. «[…]συνεργάζεται (το ΚΚΕ σ.σ) σήμερα με όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις, που αποκρούουν το φασισμό και τη δικτατορία…»(Δοκίμιο ιστορίας ΚΚΕ 1918-1939, Α2 τόμος σελ.446, εκδ. Σ.Ε 2019).
Οι αποφάσεις του 6ου συνεδρίου σε σύγκριση με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας του 1934 αποτελούσαν ένα επιπλέον βήμα στη συνέχιση της καθοδικής πορείας που οδηγούσε στην ήττα.
Η «κατρακύλα» συνεχίστηκε με την πολιτική της «εθνικής ενότητας» το 1941-1944.
Με αποκορύφωμα την απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ της 2 του Ιούνη του 1943, για το πρόγραμμα της «Λαϊκής Δημοκρατίας» που θα υποστήριζε μεταπολεμικά το ΚΚΕ. Θαυμάστε την κατάντια:
«Η Λαϊκή δημοκρατία θα έχει στην αρχή κοινοβουλευτική μορφή[…]Να πάρει το κόμμα την πρωτοβουλία για τη συγκέντρωση όλων των κομμάτων[…]που επιδιώκουν τη λαϊκή δημοκρατία σε ένα ενιαίο ομοσπονδιακό κόμμα της Λαϊκής Δημοκρατίας, που θα εμφανιστεί μπροστά στο λαό στις εκλογές με το πρόγραμμά του της λαϊκής δημοκρατίας και θα επιδιώξει να πάρει την πλειοψηφία για να ιδρύσει τη λαϊκή δημοκρατία και να εφαρμόσει το πρόγραμμά της.[…] Αυτό σημαίνει ότι τα κόμματα[…]θα διατηρήσουν την οργανωτική τους αυτοτέλεια και την οργανωτική τους διάρθρωση(όχι την ιδεολογική, θεωρητική και πολιτική αυτοτέλεια σ.σ), αλλά θα καθοδηγούνται από το ομοσπονδιακό συμβούλιο(όχι από τις Κ.Ε των κομμάτων σ.σ)που θα εκλέγεται από όλα τα κόμματα και οι αποφάσεις του θα είναι υποχρεωτικές για όλους…» (Θανάσης Χατζής: «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε»(εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας 41-45), τόμος Β’, εκδ. Δωρικός 1983, σελ. 192-193.
Το πρόγραμμα αυτό δεν υλοποιήθηκε γιατί μετά την απελευθέρωση τον Οκτώβρη του 1944, επακολούθησαν τα «Δεκεμβριανά» και η υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας.
Το γεγονός της μη υλοποίησής του δεν αναιρεί ούτε αλλάζει την ουσία του και τον ταξικό προσανατολισμό του. Δεν απαλλάσσει την ηγεσία του ΚΚΕ από τις ευθύνες της. Δεν άλλαξε τον τρόπο σκέψης και δράσης της.
Η ηγεσία του ΚΚΕ, με την απόφαση της 10ης Ολομέλειας της ΚΕ (Γενάρης 1944), που επικύρωσε την απόφαση της 2 του Ιουνίου του 1943 για το πρόγραμμα της Λαϊκής Δημοκρατίας, άνοιξε διάπλατα τις πόρτες του κόμματος σε εκατοντάδες χιλιάδες[2] μικροαστικά και μεσοαστικά στρώματα.[3]
Με κατάληξη την ηγεμόνευση του ΚΚΕ από τη μικροαστική ιδεολογία, την ανοιχτή συνθηκολόγηση με τον ταξικό εχθρό και τη συντριβή της ΕΑΜικής επανάστασης.
Είναι πολύ σημαντική και εύστοχη η επισήμανση του Ν. Ψυρούκη ότι: «Η διαφοροποίηση των μεσοστρωμάτων είναι στην πραγματικότητα μακρόχρονη διαδικασία, γεμάτη από αντιφάσεις, που βασικά συντελείται μέσα στις συνθήκες της δικτατορίας του προλεταριάτου. Γι’ αυτό κι όταν οι μικροαστοί και οι μεσοαστοί προσχωρούσαν στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ δεν έπαυαν με μιας να είναι αυτοί που ήταν μέχρι τότε. Τους παρέσυρε το ρέμα της επανάστασης, όμως εξακολουθούσαν να έχουν το δικό τους τρόπο σκέψης και δράσης. Γι’ αυτό κι είχαν και τη δικιά τους αντίληψη για τη λαϊκή δημοκρατία και το σοσιαλισμό. Εξακολουθούσαν να έχουν το δικό τους ψυχικό κόσμο και τη δική τους κοινωνική συνείδηση». (Νίκου Ψυρούκη : «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας» 1940-1967 τόμος πρώτος, εκδ. Επικαιρότητα 1983, σελ. 137-138).
To KKE μετατράπηκε από κόμμα, σε «κόμμα –μέτωπο», υποκαθιστώντας το ΕΑΜ. Υπονομεύοντας, τόσο το ρόλο του ως κομμουνιστικού κόμματος, όσο και του ΕΑΜ, ως πολιτικού μετώπου.
Η ηγεμονία της ιδεολογίας των μικροαστικών στρωμάτων στις γραμμές του ΚΚΕ συσκότιζε τη συνείδηση των εργατών, έσπερνε μικροαστικές αυταπάτες, αντί να τις διαλύει, δυνάμωνε την επιρροή της αστικής ιδεολογίας στις λαϊκές μάζες.
Επομένως η φιλολογία περί «λαθών» της ηγεσίας του ΚΚΕ (Λίβανος- Καζέρτα- Βάρκιζα) συσκοτίζει την πραγματική αίτια των συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών. Γιατί;
Γιατί οι συγκεκριμένες πολιτικές πράξεις δεν αντίβαιναν την πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ, άρα δεν ήταν λάθη, αλλά αντιθέτως, ήταν επακόλουθό της. Ήταν η απόληξη της πολιτικής της «εθνικής ενότητας» και των «ομαλών δημοκρατικών εξελίξεων». Ήταν το αποτέλεσμα της αλλαγής της ταξικής φύσης του ΚΚΕ.
Η ηγεσία του ΚΚΕ πίστευε ότι εκπροσωπούσε τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, όμως στην πράξη, εκπροσωπούσε -έστω και ασυνείδητα- τα συμφέροντα, ιδίως, των νέων μεσοστρωμάτων, των τεχνοκρατών, των γραφειοκρατών, προοδευτικών τμημάτων της διανόησης, που επιδίωκαν να αναδειχτούν σε προνομιούχο στρώμα της κοινωνίας του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Απ’ αυτή την ταξική εκπροσώπηση πήγαζε η πολιτική γραμμή της ηγεσίας του ΚΚΕ.
Η προγραμματική αλλαγή της 6ης Ολομέλειας του 1934, που επικυρώθηκε από το 6ο Συνέδριο του 1935, αποτέλεσε τη βάση για την «εθνικοδημοκρατική» αλλαγή του 1958, την «αντιιμπεριαλιστική» αλλαγή του 1961, τη «Νέα Δημοκρατία» του 1973, την αντιιμπεριαλιστική- αντιμονοπωλιακή δημοκρατική αλλαγή του 1978, την πραγματική αλλαγή του 1982, την αλλαγή με κατεύθυνση το Σοσιαλισμό του 1986 κλπ.
Ανεπαρκής η κριτική αποτίμηση του ΚΚΕ.
Το ΚΚΕ, στο πλαίσιο της επανεξέτασης της ιστορικής του πορείας και με…80 χρόνια(!) καθυστέρηση(2014 ψήφιση νέου προγράμματος – 6η Ολομέλεια 1934), κάνοντας κριτική αποτίμηση της εν λόγω ολομέλειας, αναφέρει: «Η στρατηγική που διαμόρφωσε η 6η Ολομέλεια καθόριζε το χαρακτήρα της επανάστασης με βασικό κριτήριο την ποσοτική ταξική σύνθεση και όχι με βάση το χαρακτήρα της ιστορικής εποχής του καπιταλισμού, καθώς και τον αντικειμενικά προσδιορισμένο χαρακτήρα της οικονομικής βάσης της ελληνικής κοινωνίας, από τον οποίο απέρρεε η ύπαρξη τουλάχιστον ελάχιστων υλικών προϋποθέσεων για το σοσιαλισμό, αν και αναγνώριζε την ύπαρξή τους.»
Η παραπάνω αποτίμηση είναι ανεπαρκής, γιατί ενώ αποδέχεται ότι η οικονομική βάση είναι ένα από τα βασικά κριτήρια που καθορίζουν το χαρακτήρα της επανάστασης, δεν αλλάζει τη θεώρησή του για τη σχέση παραγωγικών δυνάμεων –παραγωγικών σχέσεων, που αποτελούν τα δυο δυναμικά σκέλη της κοινωνικής παραγωγής. Δυο σκέλη που στην ενότητά τους διαμορφώνουν τον τρόπο παραγωγής.
Αρνείται την άποψη που βρίσκεται στην «καρδιά» του επαναστατικού μαρξισμού ό,τι στη σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ παραγωγικών σχέσεων και παραγωγικών δυνάμεων αυτό που αποκτά προτεραιότητα αλλαγής είναι οι κοινωνικές-παραγωγικές σχέσεις κι ότι μέσω αυτών αναπτύσσονται αλλάζοντας οι παραγωγικές δυνάμεις.
Απόδειξη γι’ αυτό αποτελεί η διατύπωση στο πρόγραμμά του: «Σύμφωνα με τον καθολικό κοινωνικό νόμο της αντιστοίχισης των σχέσεων παραγωγής με το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, το κάθε ιστορικά νέο επίπεδο ανάπτυξης των δεύτερων, που επιτυγχάνει η σοσιαλιστική οικοδόμηση, απαιτεί την παραπέρα “επαναστικοποίηση” των σχέσεων παραγωγής και όλων των οικονομικών σχέσεων, στην κατεύθυνση της πλήρους μετατροπής τους σε κομμουνιστικές μέσω της επαναστατικής πολιτικής».
Αυτό σημαίνει ότι, για το ΚΚΕ, οι σχέσεις παραγωγής αποτελούν το εξωτερικό «περίβλημα» των παραγωγικών δυνάμεων και απλά επηρεάζουν (επιταχύνουν ή επιβραδύνουν) την ανάπτυξή τους. Αργά ή γρήγορα, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων θα οδηγήσει στην αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων έτσι ώστε οι τελευταίες να αντιστοιχηθούν στο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Αυτή η οικονομίστικη αντίληψη απομονώνει τις παραγωγικές δυνάμεις από τις σχέσεις παραγωγής. Διασπά τη δυναμική αντιφατική τους ενότητα που συγκροτεί τον τρόπο παραγωγής. Και στον τρόπο παραγωγής τον προσδιοριστικό ρόλο τον παίζουν οι παραγωγικές σχέσεις γιατί είναι αυτές που καθορίζουν την ουσία της παραγωγής.
Η αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων δεν είναι απλώς αποτέλεσμα της ανάπτυξης της τεχνικής, αλλά του μαζικού επαναστατικού ταξικού αγώνα που αναπτύσσει, μετασχηματίζοντας συγχρόνως, την τεχνική. Επομένως οι παραγωγικές δυνάμεις δεν είναι ταξικά ουδέτερες, ούτε και διαταξικές.
Παρά τις διακηρύξεις του ΚΚΕ περί του αντιθέτου, οι αντιλήψεις της ουδετερότητας και της διαταξικότητας των παραγωγικών δυνάμεων διαπερνούν το πρόγραμμά του: «Μέσω του Κεντρικού Σχεδιασμού τίθενται στην υπηρεσία του ανθρώπου και των αναγκών του οι αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας, ό,τι έχει δημιουργήσει η ανθρώπινη δραστηριότητα σε Επιστήμη, Τεχνολογία, Πολιτισμό, που διασφαλίζουν ένα ανώτερο επίπεδο ζωής, πνευματικής ανάπτυξης και καλλιέργειας.»(Πρόγραμμα ΚΚΕ: Ο σοσιαλισμός ως πρώτη, κατώτερη βαθμίδα του κομμουνισμού)
Και πιο κάτω στο ίδιο:(Ο Κεντρικός Σχεδιασμός σ.σ) «Δίνει προτεραιότητα στην παραγωγή μέσων παραγωγής, από την οποία εξαρτάται η ανάπτυξη της συνολικής παραγωγικής ικανότητας, του συνολικού τεχνολογικού εξοπλισμού, των κοινωνικών υπηρεσιών, σε τελευταία ανάλυση εξαρτάται η ικανότητα διευρυμένης αναπαραγωγής και ανόδου της κοινωνικής ευημερίας.»
Ο κεντρικός σχεδιασμός δεν είναι μια ουδέτερη τεχνική λειτουργία. Ο ταξικός χαρακτήρας του εξαρτάται από ποια τάξη βρίσκεται στην πολιτική εξουσία. Αλληλοεπιδρά με την ταξική πάλη, την επηρεάζει και επηρεάζεται απ’ αυτή. Είναι αναγκαία αλλά όχι και ικανή, από μόνη της, συνθήκη για να αλλάξει τις σχέσεις παραγωγής.
Ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας του σχεδιασμού εξαρτάται από το περιεχόμενό του, από το κατά πόσο δημιουργεί τους όρους και τις προϋποθέσεις για να ελέγχουν αρχικά και να αυτοδιευθύνουν σε επόμενη φάση την κοινωνική παραγωγή οι ίδιοι οι εργαζόμενοι.
Από την αντίληψή του για τη σχέση παραγωγικών δυνάμεων- παραγωγικών σχέσεων, αλλά όχι μόνο απ’ αυτή, πηγάζει και ο μικροαστικός χαρακτήρας του Σοσιαλισμού- Κομμουνισμού που πρεσβεύει.
Το ΚΚΕ αρνούμενο το αστικοδημοκρατικό στάδιο της επανάστασης που είχε υιοθετήσει επι δεκαετίες παραδέχεται, ουσιαστικά, ότι όλα αυτά τα χρόνια είχε λάθος στρατηγική.
Αλλά όταν ένα κόμμα έχει λάθος στρατηγική για 7-8 δεκαετίες τότε δεν πρόκειται απλώς για κάποιες παρεκκλίσεις αριστερού ή δεξιού χαρακτήρα, που είναι αναπόφευκτο να κάνουν ακόμα και επαναστατικά κόμματα, αλλά για την αλλοίωση της ίδιας της ταξικής φύσης, του DNA του κόμματος.
Το ΚΚΕ, λίγο πριν από τα μέσα της δεκαετίας του 1940, σε ότι αφορά τα κυρίαρχα κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά του, είχε διαμορφωθεί σε κόμμα μικροαστικής ηγεμονίας και εργατικής λαϊκής υποστήριξης, με όλες τις αριστερές και δεξιές αποκλίσεις που είχε και έχει κατά περιόδους μέσα στο πλαίσιο της μικροαστικής ηγεμονίας.
Στο πλαίσιο αυτής της μικροαστικής ηγεμονίας, άλλοτε υπέτασσε τη στρατηγική στην τακτική, αυτό ήταν το κύριο χαρακτηριστικό του για δεκαετίες κι άλλοτε ταύτιζε τη στρατηγική με την τακτική, όπως κάνει σήμερα.
Το ΚΚΕ έχει φτάσει στο αριστερό του «όριο». Δεν μπορεί να πάει πιο αριστερά απ’ αυτό.
Γιατί αν το ξεπεράσει τότε οφείλει να αναγνωρίσει ότι και επαναστατικό κόμμα δεν ήταν(είναι) και ότι ο «υπαρκτός Σοσιαλισμός που γνωρίσαμε», όπως και ο Σοσιαλισμός -Κομμουνισμός που πρεσβεύει με το πρόγραμμά του, δεν ήταν(είναι) ο επιστημονικός Σοσιαλισμός των Μάρξ – Ένγκελς.
Η 6η Ολομέλεια της Κ.Ε του 1934, ήταν μια καθοριστική καμπή στην ιστορία του ΚΚΕ. Ήταν η αρχή μιας, περίπου, 10ετους περιόδου στην οποία ολοκληρώθηκε, βαθμιαία, η αλλαγή της ταξικής του φύσης. Η μετατροπή του από επαναστατικό κομμουνιστικό κόμμα, με τις αριστερές και δεξιές παρεκκλίσεις του, που όμως δεν αλλοίωναν την ταξική φύση του, σε κόμμα μικροαστικής ηγεμονίας και εργατολαϊκής υποστήριξης.
[1] Μετά το 1928 και την αντικατάσταση της ΝΕΠ με την πολιτική της κολεκτιβοποίησης στην Κ.Δ κυριαρχεί η «τριτοπεριοδική» πολιτική. Σύμφωνα μ’ αυτή «ο καπιταλισμός διανύει την τρίτη και τελευταία περίοδό του», γι’ αυτό οι κομμουνιστές έπρεπε να μπουν επικεφαλής των εργατικών μαζών και να τις οδηγήσουν στην τελική σύγκρουση με τον καπιταλισμό. Απορρίπτονταν οι συμμαχίες με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα τα οποία εξισώνονταν με τον αναδυόμενο φασισμό, εξ’ ου και ο όρος «Σοσιαλφασισμός».
[2] «Πάνω από 50.000 καινούργια μέλη έχουμε στο Kόμμα μας απ’ τη σύγκλιση της 10ης Oλομέλειας και δώθε. Έτσι ο συνολικός αριθμός των κομματικών μας μελών ξεπερνάει πια τις δυόμιση εκατοντάδες χιλιάδες» (“Συνδιάσκεψη των οργανώσεών μας”, KOMEΠ, φ. 26-27, Mάης-Iούνης 1944, σελ. 803)[…] Στο επόμενο διάστημα μέχρι την απελευθέρωση (Oκτώβριος ’44) και το Δεκέμβριο (διάστημα 5-7 μηνών), ο αριθμός των μελών σχεδόν θα διπλασιαστεί. Tο KKE θα αποκτήσει άλλες 200.000 νέα μέλη! Στις παραμονές της Απελευθέρωσης, όπως αναφέραμε, αριθμεί πλέον 400-450.000 μέλη».[…] (Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα Χριστόφορος Βερναρδάκης- Γιάννης Μαυρής σελ. 81-82, Διαδικτυακή ανατύπωση 2012).
[3] «Υπάρχει, όμως, ριζική διαφοροποίηση όσον αφορά στην κοινωνική σύνθεση του κόμματος, ανάμεσα στην πρώτη περίοδο (1941 – καλοκαίρι 1943) και στη δεύτερη περίοδο (καλοκαίρι 1943 – τέλη 1944). Τον Ιανουάριο του 1944, στη 10η Ολομέλεια, ο Γ. Ζέβγος στην εισήγησή του, που αποτελεί και έναν πρώτο απολογισμό της περιόδου της κατοχής 1941-1943, αναφέρει: […] Tο κόμμα αύξησε δέκα φορές τα μέλη του. Περικλείνει εκατοντάδες χιλιάδες μέλη και απ’ αυτά στις πόλεις τα εργατικά μέλη είναι τα μισά» (Ζέβγος 1944, σελ. 199).[,,,]
Σύμφωνα με την εισήγηση του K. Kαραγιώργη (Μάϊος 1944), το κόμμα αποτελείται από εργάτες κατά 20%, αγρότες 60%, επαγγελματίες 6,5%, διανοούμενους και επιστήμονες 1%, δημόσιους υπάλληλους 1% και νοικοκυρές 10% (Αρσενίου 1977, τόμος 2, σελ. 280).» (Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα Χριστόφορος Βερναρδάκης- Γιάννης Μαυρής σελ. 73-75, Διαδικτυακή ανατύπωση 2012).
Τον Ιούνιο του 1945,στην 12η ολομέλεια διαπιστώνεται ότι […] «Tα εργατικά μας μέλη σήμερα είναι μονάχα ένα 18% μέσα στο σύνολο των μελών του κόμματος.» (Κόμματα και κοινωνικές συμμαχίες στην προδικτατορική Ελλάδα Χριστόφορος Βερναρδάκης- Γιάννης Μαυρής σελ. 82, Διαδικτυακή ανατύπωση 2012).
