Η Μεγάλη εβδομάδα ή εβδομάδα των Παθών ξεκινά, για τους χριστιανούς, την Κυριακή των Βαΐων με τον ψαλμό «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται» να δηλώνει την Μεσσιανική ανάθεση του λαού στον Σωτήρα και την απαλλαγή του, κατ΄επέκταση, από όλα τα δεινά που τον ταλαιπωρούν. Η εξέλιξή της μέχρι και την Ανάσταση εμπεριέχει όλες τις συναισθηματικές και οντολογικές μεταβολές και διακυμάνσεις. Από την μοναδικότητα της τιμωρίας και της ευεργεσίας σε ένα και μόνο θεό με την παραβολή της συκιάς την Μ. Δευτέρα, στην προετοιμασία για την Ημέρα της Κρίσης και την σκληρή εργασία για όσα μας «χάρισαν», με την παραβολή των δέκα Παρθένων, την Μ. Τρίτη και το περίφημο Τροπάριο της Κασσιανής δηλωτικό της ημέρας. Προχωρώντας προς την κορύφωση δεν θα μπορούσε η θρησκεία να μην εντάξει στο μεγαλοβδόμαδο την αμαρτωλή που μετανοεί και συγχωρείται να σφραγίζει την Μ. Τετάρτη. Η Μ. Πέμπτη εμπεριέχει την έννοια της αρχηγοκεντρικής ομάδας και την στοχοπροσήλωση μέσω της πίστης στον Μυστικό Δείπνο και την προδοσία που οδηγεί στην Σταύρωση. Ο Επιτάφιος της Μ. Παρασκευής με την κατανυκτική του ακολουθία οδηγεί στο Μ. Σάββατο, την κάθοδο στον Άδη και την Ανάσταση, δηλωτική και κομβική για την ζωή μετά το θάνατο με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Οι ψυχολογικές, κοινωνικές αλλά και πολιτικές αντιστοιχίες που θα προσπαθήσω να παραθέσω, προφανώς εδράζονται στην μαρξιστική, κατά βάση ανάλυση για τη θρησκεία.
«Η θρησκεία είναι η αυτοσυνείδηση και η αυτοσυναίσθηση του ανθρώπου, που ακόμη δεν έχει βρει τον εαυτό του, ή που τον έχει ξαναχάσει. Ο άνθρωπος όμως δεν είναι μια αφηρημένη ουσία κουρνιασμένη κάπου έξω από τον κόσμο. O άνθρωπος είναι ο κόσμος του ανθρώπου, το κράτος, η κοινωνία. Το κράτος αυτό, η κοινωνία αυτή, παράγουν τη θρησκεία, μια ανεστραμμένη συνείδηση του κόσμου, γιατί αυτά τα ίδια είναι ένας κόσμος ανεστραμμένος. Η θρησκεία είναι η καθολική θεωρία του κόσμου τούτου, η εγκυκλοπαιδική του συνόψιση, η εκλαϊκευμένη λογική του, το σπιριτουαλιστικό του point d’ honneur, ο ενθουσιασμός του, η ηθική του κύρωση, το μεγαλόπρεπο συμπλήρωμά του, το καθολικό θεμέλιο της παραμυθίας του και της δικαίωσής του. Είναι η φαντασμαγορική πραγμάτωση της ανθρώπινης ουσίας, γιατί ηανθρώπινη ουσία δεν έχει πραγματωθεί αληθινά. Πάλη, λοιπόν, ενάντια στη θρησκεία σημαίνει πάλη ενάντια στον κόσμο, που πνευματικό του άρωμα είναι η θρησκεία. Η θρησκευτική καχεξία είναι, κατά ένα μέρος, η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, η διαμαρτυρία ενάντια στην πραγματική καχεξία. Η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η θαλπωρή ενός άκαρδου κόσμου, είναι το πνεύμα ενός κόσμου απ’ όπου το πνεύμα έχει λείψει. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού. Ξεπέρασμα της θρησκείας σαν απατηλής ευτυχίας του λαού σημαίνει την απαίτηση της πραγματικής του ευτυχίας. Η απαίτηση να αρνηθεί τις αυταπάτες σχετικά με την κατάστασή του σημαίνει απαίτηση να αρνηθεί μια κατάσταση που έχει ανάγκη από αυταπάτες. Η κριτική της θρησκείας είναι λοιπόν εν σπέρματι η κριτική της κοιλάδας αυτής των δακρύων, που η θρησκεία αποτελεί το φωτοστέφανό της».[Κάρλ Μαρξ, Κριτική της εγελιανής φιλοσοφίας του κράτους και του δικαίου, Αθήνα, εκδ. Παπαζήση, 1978].
Στον κύκλο της ζωής μας υπάρχουν κομβικές περίοδοι που θα μπορούσαν να παραλληλιστούν με τη Μ. Εβδομάδα και την σημειολογία της. Μια τέτοια περίοδο βιώνουμε μετά το 2015, με την Αριστερά να ηττάται ως προς τις εξαγγελίες, άρα και ως προς την πραγμάτωση των επιθυμιών και αιτημάτων του λαϊκού παράγοντα και των κινημάτων. Το ΟΧΙ που έγινε ΝΑΙ επέδρασε καταλυτικά, μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο παγκόσμιο σκηνικό, στις συνειδήσεις που από την διεκδίκηση πέρασαν στην σωτήρια ανάθεση και στη λογική του μη χείρον. Οι μνημονιακές δεσμεύσεις δεμένες στο άρμα του χρέους, ξεδίπλωσαν την τιμωρία εν ζωή, δυστυχώς, στο λαό, στα φτωχά στρώματα και στο ίδο το κράτος και τις δομές του. Ο νυμφίος αντικαταστάθηκε, σχεδόν νομοτελειακά, με την ακραία νεοφιλελεύθερη εκδοχή του, που λεηλάτησε τα πάντα, αφήνοντας στις ράγες των τρένων αθώες ψυχές και νεκρά σώματα. Εκείνη την κομβική στιγμή των Τεμπών οι δρόμοι ξαναγέμισαν με βαγιόκλαδα θλίψης και οργής, χωρίς Σωτήρες που με άνωθεν εντολές θα «έλυναν» το δομικό πρόβλημα των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά και των βαθύτερων συστημικών αιτιών που το παράγουν. Δρομολογήθηκε ένα αίτημα που συνδέεται με την κατά Μαρξ πραγματική ευτυχία του ατόμου, την άρνηση των αυταπατών του και την χειραφέτησή του. Μέσα στον ιστορικό χωροχρόνο η εσκεμμένη και χειραγωγούμενη απάθεια μετατράπηκε σε ένα, εν δυνάμει χειραφετητικό, διεκδικητικό κίνημα.
Ταυτόχρονα και όλο το προηγούμενο διάστημα, όπως αναφέρει ο Αλέκος Αναγνωστάκης στο άρθρο του. Για τη νέα ακροδεξιά ριζοσπαστικοποίηση και την Αριστερά, που δημοσιεύτηκε στο kommon.gr: «Ο νεοφιλελευθερισμός σπεύδει να εντάξει την ακροδεξιά στη χώρα του “ανορθολογισμού” ή αλλιώς στην επικράτεια των λαϊκιστικών παρεκκλίσεων από τη νομιμότητα. Ταυτόχρονα όμως ένα μέρος του κεφαλαίου, κυρίως αυτό που νοιώθει να απειλείται από τη δύναμη των υπερμονοπωλίων και ζητά κρατικά μέτρα προστασίας στο πλαίσιο του έθνους κράτους, υποστηρίζει ακροδεξιά και νεοφασιστικά σχήματα. Στο πλαίσιο αυτό ορισμένα ακροδεξιά ιδεολογήματα και πρακτικές τα εντάσσει στο καλαντάρι της.
Επιπλέον, ο νεοφιλελευθερισμός, συνηθίζοντας στις συνοπτικές αναγωγές, καλλιεργεί το επιχείρημα ότι η έξοδος από την κρίση μέσα από την ορθολογική καπιταλιστική αναμόρφωση μιας ιδιαίτερης περίπτωσης, της ελληνικής, θα γεννήσει μια πιο θετική κοινωνική ψυχολογία για τη μεσαία τάξη πρωτίστως και τη χώρα γενικότερα καθώς και μια νέα ιστορική ευκαιρία για την ηγεμονία του ορθού λόγου που κατά κανόνα εκπορεύεται από τα επιτελεία του. Αλλά η ακροδεξιά, η νεοφασιστική ιδεολογία και πρακτική, μετά από μια πολυετή μεταπολεμική φιλολαϊκή άνθιση των πολιτικών δραστηριοτήτων, εδώ και μερικές δεκαετίες, δυναμώνει και επεκτείνεται διαρκώς και διηπειρωτικά σαν φαιά πανούκλα και παρά τις πολλαπλές διασπάσεις της».
Ένας επικίνδυνος νυμφίος αναφύεται με απεύθυνση στα πιο λαϊκά στρώματα, ευαγγελιζόμενος, επίσης, την Ανάσταση.
Όπως αναφέρει η Χάνα Άρεντ – Hanna Arendt, The Jewish Writings, Νέα Υόρκη, Schocken Books, 2007- για τα απελπισμένα θύματα απέναντι στην κυριαρχική τάση των ολοκληρωτικών καθεστώτων:
«Αυτοί οι άνθρωποι που δεν μπορούν να συνδιαμορφώσουν τις ιστορικές εξελίξεις, αλλά απλά τις υφίστανται, τείνουν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως θύματα συντριπτικών, απάνθρωπων και δίχως νοήματος γεγονότων και τείνουν να σταυρώνουν τα χέρια τους περιμένοντας για θαύματα που δεν πρόκειται να συμβούν ποτέ».
Η Μ. Βδομάδα στον πολιτικό χρόνο διαστέλλεται στο εύρος των λαϊκών παθών και της σαφούς ολοκληρωτικής και γενικότερα συστημικά δεξιάς μετακίνησης, αφήνοντας στο απώτερο μέλλον την γλυκύτητα του επιταφίου θρήνου, άρα και των όσων ατομικά και πολιτικά επιβάλλεται να θρηνήσουμε, και, φυσικά, της πολιτικής και κοινωνικής Ανάστασης, άρα και της αρχαιοελληνικής κάθαρσης, που επιβάλλεται να διεκδικήσουμε.
Στον πρόλογο της έκδοσης των Ανθρωποφυλάκων (1994) ο Περικλής Κοροβέσης γίνεται προφητικός λέγοντας:
«Έχουμε μπει πια σε μια σκοτεινή εποχή και ίσως τα χειρότερα να μην τα έχουμε δει ακόμα. Η τάξη του κόσμου έχει διασαλευτεί. Οι προτάσεις σωτηρίας που εμφανίζονται, με τη μορφή του Εθνικισμού και του Φυλετισμού, είναι ακόμα ένα βήμα προς το βάραθρο. Και δεν είναι μόνο η οικολογική καταστροφή του Πλανήτη και το κατά πόσο θ’ αντέξει ακόμη αυτή η Γη. Ούτε η φτώχεια και η αθλιότητα που έχουν κατακτήσει σχεδόν τα 4/5 του παγκόσμιου πληθυσμού. Πάνω απ’ όλα αυτά, εγώ, με την ταπεινή μου γνώμη, θεωρώ την πιο μεγάλη απειλή της ζωής στον πλανήτη μας την αδιαφορία», για να επαναλάβει με άλλο τρόπο αργότερα ότι «Η ύψιστη επαναστατική αρετή σήμερα είναι να είσαι πολίτης».
Οι μετανοημένες Μαγδαληνές στον πολιτικό στίβο είναι πολλές, χωρίς, όμως, εμφανώς να λένε γιατί μετανοούν και ποιος είναι εκείνος που θα τους συγχωρήσει.
Οι μετακινήσεις στους κομματικούς σχηματισμούς δηλώνουν αφενός, τα πολιτικά αδιέξοδα και, αφετέρου, την αγκίστρωση σε οικονομικά συμφέροντα και το συνολικό πρόβλημα του τι, τελικά, εκπροσωπεί ο καθένας.
Πρόσωπο κλειδί στην χριστιανική πίστη ο Απόστολος Παύλος, που ενστερνίστηκε τον χριστιανισμό αργότερα, αποποιήθηκε την καταγωγή και την θέση του και έγινε ο κύριος υποστηρικτής της παγκοσμιότητας της διδασκαλίας του Χριστού, Η θρησκεία, λοιπόν, μέσα από το δόγμα της πίστης, βρίσκει πάντα νέα πρόσωπα, που χωρίς, επί της ουσίας, να αμφισβητούν, γίνονται οι μετά την Ανάσταση νέοι κήρυκες. Το ίδιο ζούμε, με διαφορετικές, φυσικά, παραμέτρους και στην πολιτική με πρόσωπα που διεκδικούν ένα μετα-μνημονιακό ρόλο, χωρίς, όμως, επίσης, να αμφισβητούν τα θεμέλια του καπιταλιστικού συστήματος της νέας εποχής που βιώνουμε.
Χαρακτηριστική η Πρώτη ή Α’ Επιστολή του προς Κορινθίους, όπου ο Απόστολος καταπιάνεται με τα προβλήματα που υπήρχαν στην εκκλησία της Κορίνθου. Κάποια από αυτά είναι: οι διαιρέσεις, οι εκκλησιαστικοί ηγέτες που λατρεύονται σαν ήρωες, η ανηθικότητα, οι νομικές διαμάχες κ.ά. Ένας “νέος” λόγος γεννιέται: τώρα βλέπομεν διά κατόπτρου αινιγματωδώς (13:12), ότε ήμην νήπιος, ως νήπιος ελάλουν, ως νήπιος εφρόνουν, ως νήπιος εσυλλογιζόμην (13:11).
Είμαστε λίγες μέρες πριν την Ανάσταση και το Πάσχα και κάτι παραπάνω από μήνα για τις εθνικές εκλογές. Το βέβαιο είναι ότι με δυσκολίες ο περισσότερος κόσμος θα προσπαθήσει να χαρεί τις γιορτινές μέρες και να σπάσει τα κόκκινα αυγά. Το δύσκολο είναι να έρθει η κοινωνική και λαϊκή Ανάσταση που η μαχόμενη Αριστερά επιθυμεί.
Ο δρόμος είναι ανοικτός σε όλες τις ιστορικές ευκαιρίες. Αρκεί να μπορέσουμε να επαναθεμελιώσουμε μια αριστερά πολιτισμού και χειραφέτησης και να συμπορευτούμε ταξικά, κοινωνικά και, κυρίως, απελευθερωτικά. Γνωρίζοντας πως η ευχή για Καλό Πάσχα συνοδεύεται πάντα από το τσούγκρισμα/σπάσιμο αυγών.
Η Κατερίνα Θανοπούλου είναι εκπαιδευτικός Ειδικής Αγωγής, συγγραφέας
