Ασύλληπτες δυνατότητες και τεράστιοι κίνδυνοι
Δεν είναι ίσως υπερβολή να ειπωθεί ότι οι ανακαλύψεις και η τεχνολογική πρόοδος που συντελούνται μέσα στα τρέχοντα είκοσι – τριάντα χρόνια ισοδυναμούν, κατά κάποιον τρόπο, με εκείνα των αιώνων του παρελθόντος. Μάλιστα, σύμφωνα με το διεθνούς κύρους περιοδικό του αμερικανικού πανεπιστημίου ΜΙΤ “Technology Review”, μόνο το 2015 αναδύθηκαν επιπλέον τεχνολογίες οι οποίες αναμένεται να ωριμάσουν κι άλλο, κάνοντας πλέον αισθητή την παρουσία τους στην επιστήμη και την καθημερινή ζωή.
Σε πρόσφατη έκθεση του, ο ΟΟΣΑ ξεχωρίζει δέκα νέες αναδυόμενες τεχνολογίες που μπορούν να επιδράσουν δυναμικά στις οικονομίες και τις κοινωνίες τα επόμενα δέκα έως 15 χρόνια: Η Βιομηχανική παραγωγή με προσθετική διαδικασία-τρισδιάστατη εκτύπωση, η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα Νανο-Υλικά, οι Μικροδορυφόροι και Νανοδορυφόροι, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, η Ανάλυση Μεγάλων Δεδομένων, οι Νευρο-Τεχνολογίες, η Συνθετική Βιολογία, οι Προωθημένες τεχνολογίες αποθήκευσης ενέργειας και η Τεχνολογία Blockchain.
Την ίδια στιγμή, θαυματουργά νανο-υλικά ετοιμάζονται από εταιρείες. Από ένα γραμμάριο σιδήρου, για παράδειγμα, που στοιχίζει λιγότερο από 16 λεπτά, μπορούν πλέον να παράγονται 100.000 αισθητήρες, σε λιγότερο από 10 λεπτά. Τα νανοϋλικά, χάρη στην επεξεργασία της δομής τους σε νανοκλίμακα, αποκτούν μοναδικές ιδιότητες: Μπορούν να είναι, ταυτόχρονα, θεαματικά εύπλαστα και απίστευτα ανθεκτικά, αμετάβλητων διαστάσεων αλλά και θερμοαντοχικά, να μαγνητίζονται ή όχι, να ηλεκτρίζονται κατά το δοκούν. Έτσι, όμως, αλλάζουν οι όροι κατασκευών, διευκολύνονται τα ταξίδια στο πιο κοντινό, στο άτομο και στον ανθρώπινο εγκέφαλο, αλλά και στο πιο μακρινό, στις «εσχατιές» του σύμπαντος.
Άλλες εταιρείες ετοιμάζουν την παροχή και πρόσβαση στο Διαδίκτυο μέσω γιγάντιων μπαλονιών ηλίου που θα βρίσκονται στη στρατόσφαιρα (Ίντερνετ από τη στρατόσφαιρα) ή από μη επανδρωμένα σκάφη που θα πετάνε σε μεγάλο υψόμετρο.
Η λεγόμενη υγρή βιοψία κερδίζει συνεχώς έδαφος. Με αυτήν, μέσω της ανίχνευσης μικροσκοπικών τμημάτων DNA από όγκους, τα οποία κυκλοφορούν στο αίμα του ασθενούς, μπορεί να γίνει η διάγνωση καρκίνου ή μέσω ανάλυσης του αίματος της μητέρας η προγενετική ανάλυση του εμβρύου.
Δημιουργείται, επίσης, το Ίντερνετ των λεγόμενων «τραπεζών DNA». Καθώς η «ανάγνωση» του γονιδιώματος γίνεται ολοένα ευκολότερη και φθηνότερη, αυξάνονται οι κατά τόπους βάσεις (τράπεζες) γενετικών δεδομένων. Δημιουργούνται, επομένως, οι όροι ώστε αυτές να διασυνδεθούν μεταξύ τους, επιτρέποντας στους επιστήμονες να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε έναν πολύτιμο πλούτο βιολογικών πληροφοριών. Η δε καλλιέργεια εγκεφαλικού ιστού, παρόμοιου με αυτόν ενός ανθρώπινου εμβρύου, ανοίγει το δρόμο για την καλύτερη μελέτη διαφόρων παθήσεων (Αλτσχάιμερ, σχιζοφρένειας, επιληψίας, αυτισμού κ.α.) σε μίνι-εγκεφάλους εργαστηρίου.
Αλλά και στον χώρο της βιοτεχνολογίας, ολοκληρώθηκε η δημιουργία ενός νέου τροποποιημένου φυτού ρυζιού με άκρως ενισχυμένες δυνατότητες φωτοσύνθεσης που ανοίγει το δρόμο για πολύ πιο αποδοτικές καλλιέργειες όχι μόνο ρυζιού, αλλά δημητριακών και άλλων φυτών, δημιουργώντας νέους όρους στη διατροφική αλυσίδα του ανθρώπου («Τούρμπο» φωτοσύνθεση).
Από το 1965, όταν ο Γκόρντον Μουρ, συνιδρυτής της εταιρείας κατασκευής των περίφημων μικροεπεξεργατών Intel, διατύπωνε τον ομώνυμο νόμο σύμφωνα με τον οποίο «η απόδοση των υπολογιστών διπλασιάζεται κάθε δυο χρόνια», πέρασαν αρκετές δεκαετίες. Ο «Νόμος του Μουρ» επιβεβαιώθηκε. «Ο διπλασιασμός των ημιαγωγών (τρανζίστορ) ενός πυκνού ολοκληρωμένου κυκλώματος σε διάστημα 2 ετών» έγινε πρακτική των εταιρειών κατασκευής μικροεπεξεργαστών, βάση της μακροπρόθεσμης πολιτικής τους και κύριος στόχος των τεχνικών των τμημάτων έρευνας και ανάπτυξης (σημειώνεται ότι ως ημιαγωγοί χρησιμοποιούνται τρανζίστορς της τάξης των 14 ως 22 νανομέτρων, όταν το ένα νανόμετρο ισούται με το ένα δισεκατομμυριοστό του μέτρου!).
Από τότε, το σήμερα και το αύριο γεννιούνται και ξαναγεννιούνται μέσα από έναν καταιγισμό νέων ανακαλύψεων που δεν έχουν το προηγούμενό τους στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η σύγχρονη τεχνολογία, η πληροφορική, η μοριακή βιολογία και η βιοτεχνολογία, οι οπτικές ίνες, η ρομποτική, δημιουργούν ποιοτικά νέους όρους επίδρασης σε όλο το φάσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας, στη βιομηχανία, στη γεωργία και κτηνοτροφία, στην εργασία, στη συγκέντρωση και διάδοση της γνώσης και των πληροφοριών, στην ανάπτυξη σύγχρονων όπλων, στη ροή του χρήματος, αυτής της υλικής μορφής του κεφαλαίου.
Μαζί, εγείρονται καινούρια ζητήματα αναφορικά με την «ηθική της επιστήμης». Η σύγχρονη αυτόματη εργαλειομηχανή παρεμβάλλεται αυτοτελώς ανάμεσα στον εργάτη και το αντικείμενο εργασίας, αποκτά δεσπόζοντα ρόλο στην παραγωγή, εγκαθιδρύει μια νέα ενότητα, που είναι η σχέση μέσου και αντικειμένου εργασίας. Τα μέσα εργασίας οργανώνονται πλέον σε αυτοτελές σύστημα μηχανών το οποίο εμπεριέχει κύριες δημιουργικές δεξιότητες για την παραγωγή. Ο χειριστής – εργάτης εποπτεύει, βάζει κάποιες πινελιές, κάνει την τελική συναρμολόγηση του προϊόντος, η αυτόματη μηχανή το κατασκευάζει.
Σε αυτή τη νέα σχέση μέσου και αντικειμένου εργασίας το μέσο – εργαλειομηχανή εμφανίζεται πλέον όχι απλώς ως «ο κληρονόμος» των δεξιοτήτων του εργάτη, αλλά ως το σχετικά αυτοτελές τμήμα της παραγωγής που «οφείλει» από την ίδια την καπιταλιστική παραγωγή να τελειοποιείται συνεχώς δια της επιστημονικής καινοτομίας, ώστε να λειτουργεί ο αιώνιος νόμος του καπιταλισμού, ο ανταγωνισμός.
Οι εξελίξεις αυτές θέτουν με νέους όρους το ζήτημα της σχέσης του ανθρώπου απέναντι στα ίδια τα δημιουργήματα του. Ξαναθέτουν, με σύγχρονους όρους, το ερώτημα προς ποια κοινωνία πορευόμαστε ή ακριβέστερα προς ποια κοινωνία επιδιώκουμε να πορευτούμε. «Η τεχνολογία δεν είναι η μοίρα μας, τη μοίρα μας τη διαμορφώνουμε εμείς», υπογραμμίζουν στο πρόσφατο βιβλίο τους «Η θαυμαστή εποχή της νέας τεχνολογίας», ο διευθυντής του κέντρου για το ψηφιακό επιχειρείν του ΜΙΤ, Ερικ Βραιντζολφσον, και ο ερευνητής στο ίδιο κέντρο, Άντριου Μακάφι.
Συνυπογράφουμε.
Αλεξίου Δημήτρης , φοιτητής μηχανολογίας-ηλεκτρολογίας ΑΠΘ
Αναγνωστάκης Αλέκος, φυσικός
Γεωργίου Αλέξανδρος, μηχανολόγος ηλεκτρολόγος
Θεοφιλάτος Δημήτρης, βιολόγος, υποψήφιος διδάκτωρ Ιατρικής σχολής Παν/μίου Κρήτης
Μινωτάκης Αλέξανδρος, υποψήφιος διδάκτορας Επικοινωνίας στο ΕΚΠΑ
Αφιέρωμα της εφημερίδας ΠΡΙΝ
