Στη βάση άρθρου του PIKETTY στη διαδικτυακή lemonde
Στις 12αυτού του μήνα η διαδικτυακή έκδοση της Lemondeδημοσίευσε άρθρο του ThomasPiketty , Διευθυντή σπουδών στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Παρισιού, με τίτλο «Η άνευ προηγουμένου χρηματοοικονομική ευπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών εξηγεί την επιθετικότητα της κυβέρνησης Τραμπ»
Στο άρθρο αυτό αναφέρεται στην ιστορική μελέτη, που μόλις δημοσίευσε το Εργαστήριο για τις παγκόσμιες ανισότητες,με τίτλο «Unequal Exchange and North-SouthRelations. Αποδεικτικά στοιχεία από τις παγκόσμιες εμπορικές ροές και το παγκόσμιο ισοζύγιο πληρωμών, 1800-2025».
Τα στοιχεία που εμπεριέχει ρίχνουν φως στο νέο κύμα εμπορικών εντάσεων που έπληξε το πλανήτη το 2025.
Σύμφωνα με την ιστορική αυτή μελέτη,
- Από το 1800 ήδη παρατηρούνται μαζικές και επίμονες ανισορροπίες και μια επαναλαμβανόμενη τάση των κυρίαρχων δυνάμεων να καταχρώνται της εξουσίας τους για να επιβάλλουν τους όρους ανταλλαγής που τους συμφέρουν, σε βάρος των φτωχών χωρών.
- Η ιδέα ενός αυθόρμητα ισορροπημένου και αρμονικού ελεύθερου εμπορίου δεν φαίνεται ναάντεχε ανέκαθεν στην δοκιμασία της πραγματικότητας.
Όχι μόνο ο Pikettyαλλά και πολλοί άλλοι οικονομολόγοι της Δύσης τονίζουν ότιτο να υποκύπτουν οι Ευρωπαίοι στις αμερικάνικες επιταγές,όπως έκαναν πρόσφατα όσον αφορά τους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς (κυρίως μεταφορές επενδύσεων προς την αμερικανική αμυντική βιομηχανία) ή τη φορολογία των πολυεθνικών εταιρειών, είναι η χειρότερη στρατηγική. Είναι καιρός ,σημειώνουν, η Ευρώπη να βγει από την ατονία της και να συμμαχήσει με τις δημοκρατίες του Νότου για να αναδιαμορφώσει το εμπορικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα προς όφελος ενός άλλου μοντέλου ανάπτυξης.
Ετσι οPikettyαναφέρει ότι :
- Ο όγκος των εμπορικών ροών δεν ήταν ποτέ τόσο υψηλός όσο σήμερα.
- Το σύνολο των εξαγωγών (όπως και των εισαγωγών) ανέρχεται σήμερα σε περίπου 30 % του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) σε παγκόσμια κλίμακα, εκ των οποίων 7 % αφορά πρώτες ύλες (γεωργικές, ορυκτές και ορυκτές), 16 % μεταποιημένα προϊόντα και 7 % υπηρεσίες (τουρισμός, μεταφορές, υπηρεσίες συμβούλων κ.λπ.).
- Συγκριτικά, το 1800, οι εμπορικές ροές ήταν περίπου 7% του παγκόσμιου ΑΕΠ, 15% το 1914 και 12% το 1970 (εκ των οποίων 4% για πρώτες ύλες, 5% για βιομηχανικά προϊόντα και 3% για υπηρεσίες).
Η αύξηση που παρατηρείται από το 1970 είναι ραγδαία σε όλους τους τομείς, με αποτέλεσμα ένα υλικό αποτύπωμα και ζημιές στο περιβάλλον ζημίες που μόλις τώρα αρχίζουμε να συνειδητοποιούμε. Συχνά επισημαίνεται ότι το παγκόσμιο εμπόριο έχει σταθεροποιηθεί ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ από την κρίση του 2008. Αυτό είναι αλήθεια.Πρόκειται όμως για σταθεροποίηση στο υψηλότερο επίπεδο που έχει παρατηρηθεί ποτέ στην ιστορία.
Σχετικά με τις ανισορροπίες.
Μεταξύ 1990 και 2025, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσίασαν μέσο ετήσιο εμπορικό έλλειμμα (αγαθά και υπηρεσίες) της τάξης του 3% έως 4% του ΑΕΠ τους. Τα πλεονάσματα της χώρας στον τομέα των υπηρεσιών ήταν και είναι πολύ μικρά για να αντισταθμίσουν τα τεράστια ελλείμματα στον τομέα των μεταποιημένων αγαθών.
Αυτό το γεγονός προκαλεί μερικές φορές δυσπιστία: πώς είναι δυνατόν η κυρίαρχη δύναμη να έχει μόνιμα εμπορικό έλλειμμα; Στην πραγματικότητα, αυτό είναι το ιστορικό πρότυπο.
Από το 1800 έως το 1914, οι ευρωπαϊκές δυνάμεις – με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο – είχαν μόνιμο εμπορικό έλλειμμα. Τα πλεονάσματα στα βιομηχανικά προϊόντα και στα μεταφορικά έξοδα ήταν σαφώς χαμηλότερα από τις τεράστιες ροές πρώτων υλών από τον υπόλοιπο κόσμο (βαμβάκι, ξύλο, ζάχαρη κ.λπ.), παρόλο που αυτές πληρώνονταν με πενιχρά ποσά.
Μεταξύ 1880 και 1914, οι κύριες δυνάμεις της Γηραιάς Ηπείρου (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία) παρουσίαζαν μέσο ετήσιο έλλειμμα της ίδιας τάξης με αυτό των Ηνωμένων Πολιτειών μεταξύ 1990 και 2025.
Η διαφοράτου χθες με το σήμερα είναι πως οι ευρωπαϊκές δυνάμεις διέθεταν εξωτερικές κτήσεις που τους απόφεραν κάθε χρόνο τεράστια έσοδα – το ισοδύναμο του 10% του ΑΕΠ για το Ηνωμένο Βασίλειο και πάνω από 5% για τη Γαλλία. Αυτό τους επέτρεπε να χρηματοδοτούν επαρκώς τα εμπορικά ελλείμματα, συνεχίζοντας παράλληλα να συσσωρεύουν απαιτήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Αντίθετα, τα εξωτερικά περιουσιακά στοιχεία των Ηνωμένων Πολιτειών δεν απέφεραν ποτέ επαρκή έσοδα για να αντισταθμίσουν τα ελλείμματα, με αποτέλεσμα η χώρα να βρίσκεται σήμερα με ένα εξωτερικό χρέος άνευ προηγουμένου. Η κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη θα μπορούσε να βρεθεί στην θέση να πρέπει να καταβάλλει μακροπρόθεσμα σημαντικά ποσά τόκων στον υπόλοιπο κόσμο, κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί στην ιστορία. Αυτή είναι η αιτία της νευρικότητας των υποστηρικτών του Τραμπ και των απελπισμένων προσπαθειών τους να αποσπάσουν πλούτο από τον υπόλοιπο κόσμο, αν χρειαστεί και με τη βία.
Χρηματοδότηση ενός πιο βιώσιμου μοντέλου
Ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται για να δικαιολογηθούν αυτοι οι εκβιασμοί είναι ότι η χώρα παρέχει δωρεάν ένα παγκόσμιο δημόσιο αγαθό – ένα σταθερό νόμισμα και ένα ισχυρό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο υπόλοιπος κόσμος συσσωρεύει έτσι περιουσιακά στοιχεία σε δολάρια – δημόσιο χρέος και μετοχές –, γεγονός που αυξάνει την αξία του δολαρίου και τροφοδοτεί το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα όμως , το δολάριο έχει ήδη αποφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες πολύ περισσότερα από ό,τι θα έπρεπε.
Είναι φανερό πιά ότι οι δύο πυλώνες της αμερικανικής κυριαρχίας έχουν υποστεί σοβαρό πλήγμα. Ο πρώτος είναι η δύναμη του στρατού της, που επιτρέπει στις Ηνωμένες Πολιτείες να είναι εδώ και ογδόντα χρόνια ο αστυνομικός του κόσμου
Ο δεύτερος πυλώνας είναι ο αναπόφευκτος ρόλος του δολαρίου. Η κρίση των τελευταίων εβδομάδων ώθησε τους επενδυτές να αποσυρθούν από την αγορά αμερικανικού χρέους καθώς και από το πράσινο χαρτονόμισμα. Αυτό είναι διπλά ανώμαλο για την κυρίαρχη κατάσταση των ΗΠΑ.
ΕτσιοPikettyστο άρθρο του υποστηρίζει ότι η δέουσα απάντηση θα ήταν η καθιέρωση ενός κοινού νομίσματος προσαρτημένου στα κύρια νομίσματα, που θα επέτρεπε ταυτόχρονα την αποφυγή του δολαρίου και τη βελτίωση των όρων ανταλλαγής για τις φτωχές χώρες, με στόχο τη χρηματοδότηση ενός πιο ισορροπημένου και βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης, ελπίζοντας ότι η βιαιότητα του Τραμπ θα επιταχύνει τουλάχιστον αυτή τη συνειδητοποίηση.
