‘’Στο μυαλό είναι ο στόχος’’ έγραψε η Κατερίνα Γώγου κάπου στη δεκαετία του ‘80, περιγράφοντας έτσι απλά μια αλήθεια που διατρέχει όλη την ιστορία του καπιταλισμού. Το πως δηλαδή, όταν οι ‘’από πάνω’’, ελέγχουν, κατευθύνουν και καθυποτάσσουν τη σκέψη του λαού, έχουν κερδίσει το παιχνίδι.
Το κεφάλαιο και οι εκφραστές του, στο πέρασμα των χρόνων, αξιοποιούν διαρκώς ιδεολογικούς μηχανισμούς και μηχανισμούς προπαγάνδας ώστε να επιτύχουν αυτόν τον στόχο. Ελέγχουν τα κύρια μέσα ενημέρωσης, επεμβαίνουν στην τέχνη, στην εκπαίδευση, στις διαφημίσεις και σε οτιδήποτε έχει μαζική απεύθυνση ώστε να κατευθύνουν την πληροφορία που δεχόμαστε και εν τέλει να αλλοιώνουν την αλήθεια προς όφελός τους.
Αν οι ειδήσεις από το πρωί μέχρι το βράδυ αναπαράγουν ότι οι Παλαιστίνιοι είναι τρομοκράτες και κρατάνε ομήρους, μπορεί κάποιος να πιστέψει ότι το Ισραήλ διεξάγει ένα δίκαιο πόλεμο. Και έτσι να τον αποδεχθεί, να τον νομιμοποιήσει στο μυαλό του. Την στιγμή που στην πραγματικότητα το Ισραήλ διεξάγει μια γενοκτονία.
Και άλλα πιο υποσυνείδητα μηνύματα. Όπως οι χιλιάδες χολιγουντιανές ταινίες στις οποίες η Σοβιετική Ένωση και ο κομμουνισμός παρουσιάζονται ως τέρατα που φέρνουν το απόλυτο κακό, ενώ η Αμερική είναι εκεί για να σώσει τον κόσμο.
Ή κάτι άλλες ταινίες που όλοι οι Κουβανοί είναι διεφθαρμένοι έμποροι ναρκωτικών και όσοι δεν είναι, τρέχουν στην καλή ‘’Αμερική’’ για να σωθούν.
Ζώντας στην εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της άπλετης πληροφορίας που δεχόμαστε, δημιουργείται μια νέα ανάγκη στο στρατόπεδο του αντιπάλου. Η ανάγκη να ελέγξει όλες τις πηγές πληροφορίας και να τις προσαρμόσει στις απαιτήσεις του ή να αποκλείσει όσες πηγές τον διαβάλλουν.
Απαιτούνται λοιπόν ποιοτικές τομές από πλευράς του, σε επίπεδο θεωρητικό και πρακτικό. Φυσικά όλα αυτά ο αντίπαλος τα έχει αντιληφθεί.
Στα τέλη του Σεπτέμβρη, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα το ετήσιο συνέδριο ‘’επικοινωνιολόγων’’ του ΝΑΤΟ (NATO Communicators Conference). Το συνέδριο «επικεντρώθηκε στην πρόκληση του Γνωστικού Πολέμου (Cognitive Warfare) – στο πώς οι αντίπαλοι στοχεύουν τις αντιλήψεις, χειραγωγούν την πληροφορία και επιχειρούν να υπονομεύσουν την εμπιστοσύνη». Όπως τόνισε από το βήμα του συνεδρίου η Δρ. Vlasta Zekulic -αναπληρώτρια διευθύντρια Στρατηγικής Διαχείρισης και Επικοινωνιών της ACT-«ο Γνωστικός Πόλεμος στοχεύει το ανθρώπινο μυαλό – την απόλυτη διάσταση της σύγκρουσης».
Πιο συγκεκριμένα, η ‘’Συμμαχική Διοίκηση Μετασχηματισμού’’ (Allied Command Transformation – ACT) του ΝΑΤΟ δίνει τον παρακάτω ορισμό: ο «Γνωστικός Πόλεμος» αφορά «δραστηριότητες που διεξάγονται σε συγχρονισμό με άλλα μέσα ισχύος για να επηρεάσουν στάσεις και συμπεριφορές μέσω της επιρροής, προστασίας ή/και διατάραξης της ατομικής και ομαδικής νόησης, προκειμένου να αποκτηθεί πλεονέκτημα». Συμπληρώνεται πως: «Ο Γνωστικός Πόλεμος δεν είναι το μέσο με το οποίο πολεμάμε – είναι ο ίδιος ο αγώνας. Ο εγκέφαλος είναι τόσο ο στόχος όσο και το όπλο στον αγώνα για γνωστική υπεροχή. Ο αγώνας σε αυτό το περιβάλλον περιλαμβάνει σκόπιμες, συγχρονισμένες στρατιωτικές και μη στρατιωτικές δραστηριότητες σε όλο το φάσμα του ανταγωνισμού, με σκοπό την απόκτηση, τη διατήρηση και την προστασία του γνωστικού πλεονεκτήματος».
Με άλλα λόγια, βασισμένοι σε έρευνες στη Νευροεπιστήμη, στη Συμπεριφορική Οικονομία, στην Ψυχολογία και σε άλλες επιστήμες, δημιουργούν ένα νέο πεδίο στην επιστήμη που θα αφορά καθαρά στη χειραγώγηση της σκέψης μας στα πλαίσια των ευρύτερων γεωπολιτικών και πολεμικών διεργασιών. Η ποιοτική τομή όμως είναι ότι η προσπάθεια αυτή δεν περιορίζεται στο ποιες πληροφορίες θα λαμβάνουμε και με τι τρόπο. Αλλά στοχεύει στο να βρει δρόμους ώστε να υποβιβάσει την ανθρώπινη νοημοσύνη και να καθοδηγήσει την ανθρώπινη συμπεριφορά.
Αυτό μπορεί να το επιτύχει μόνο αν καταφέρει να διαλύσει κάθε έννοια ορθολογικότητας.
Όπως επισημάνθηκε ιδιαίτερα έντονα και στο εν λόγω συνέδριο, το κύριο πεδίο που θα δοθεί αυτή η μάχη είναι το πεδίο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς και αυτό των video games.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν συχνά πλέον την κύρια πηγή ενημέρωσης του μέσου ανθρώπου. Επιπλέον η αποδοχή των influencers και η ‘’θεοποίησή’’ τους από το ευρύ κοινό μπορεί να λειτουργήσει ιδιαίτερα ευνοϊκά για το κεφάλαιο. Με κύριο μέσο την χρηματοδότηση τέτοιων ανθρώπων, θα κατευθύνεται το περιεχόμενο τους και έμμεσα και η επιρροή που ασκούν στο ακροατήριό τους.
Αντίστοιχα, μέσω των video games μπορούν πολύ εύκολα να επέμβουν στον τρόπο που οι παίκτες διαμορφώνουν άποψη για τον κόσμο, τους πολέμους, τις επεκτατικές πολιτικές, ακόμη και την ανθρωπιά.
Μια ακόμη ποιοτική τομή αποτελεί η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΑΙ) και της ταχύτατης εξέλιξης της. Οι κύριοι φορείς ΑΙ αυτή τη στιγμή ελέγχονται από κολοσσούς της τεχνολογίας και συμμάχους των πολεμικών κυβερνήσεων. Έτσι, πέρα από το γεγονός ότι οι πηγές που αντλούν την πληροφορία τους είναι αντικειμενικά υπέρ του κεφαλαίου, η καθαυτή χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στον τρόπο άσκησης προπαγάνδας. Ήδη είδαμε το τελευταίο διάστημα τέτοιου είδους χρήση από το ισραηλινό καθεστώς, με ψεύτικα βίντεο να κατακλύζουν τα μέσα.
Το ζήτημα ελέγχου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από γίγαντες της τεχνολογίας φυσικά γεννά και άλλα πεδία ανάπτυξης για τον ‘’Γνωστικό Πόλεμο’’. Όπως για παράδειγμα το πως λογοκρίνονται οι δημοσιεύσεις στο Χ (πρώην Twitter) ή το γεγονός ότι ο Trump περιόρισε το Tik Tok στην Αμερική, καθώς σύμφωνα με τα λεγόμενα του αποτελούσε μέσο άσκησης προπαγάνδας της Κίνας, υπέρ της Παλαιστίνης.
Στο συνέδριο αυτό ο Jay Paxton -διευθυντής Δημοσίων Υποθέσεων και αναπληρωτής διευθυντής Στρατηγικών Επικοινωνιών του ACT- ανέφερε πως «οι επικοινωνιολόγοι συγκεντρώθηκαν εδώ για να προσπαθήσουν να καταλάβουν τι πρέπει να κάνουμε για να προστατεύσουμε καλύτερα 1 δισεκατομμύριο πολίτες στο πληροφοριακό περιβάλλον».
Δυστυχώς ξέρουμε πολύ καλά πως μεταφράζεται το γεγονός ότι οι ΗΠΑ θέλουν να προστατεύσουν κάποιον. Μεταφράζεται σε πόλεμο.
Και για αυτούς, έχει δημιουργηθεί ένα νέο πεδίο πολέμου στο οποίο έχουν ήδη πολύ σοβαρό πλεονέκτημα. Το πεδίο αυτό είναι το ίδιο μας το μυαλό. Και το πλεονέκτημά τους αυτή τη στιγμή είναι τόσο θεωρητικό όσο και υλικό.
Το ερώτημα που γεννάται είναι πως μπορούν οι λαοί στο σήμερα να σταθούν απέναντι σε μια τέτοια μάχη.
Η κομμουνιστική αριστερά οφείλει να δώσει μεγαλύτερη σημασία σε τέτοιου είδους διοργανώσεις, καθώς δεν αποτελούν απλά θεματικές ή ακαδημαϊκού τύπου συνεδριάσεις. Αντιθέτως αποτελούν το χώρο που μπαίνουν τα θεμέλια για όσα πρόκειται να βρεθεί αντιμέτωπος ο σύγχρονος άνθρωπος. Κυρίως όμως πρέπει να ‘’μπει’’ στη μάχη με στόχο να αποτελέσει το αντίπαλο δέος. Να ανοίξει θεωρητικά το ζήτημα της αναγκαίας απάντησης και να αναζητήσει τα εργαλεία που θα σταθούν απέναντι στις τεχνολογικές παντοκρατορίες και το ίδιο το κεφάλαιο.
Αν το μυαλό είναι ο στόχος για τον αντίπαλο, για εμάς πρέπει να είναι το όπλο μας. Πρέπει να βρούμε τους τρόπους και τους δρόμους ώστε το ανθρώπινο μυαλό να μπορεί να λειτουργεί απελευθερωτικά για το ίδιο το άτομο και κατ’ επέκταση για το κοινωνικό σύνολο.
Η γνώση αποτελεί τρομερή δύναμη για τον άνθρωπο και έχει ιστορικά αποδειχθεί ότι η πρόσβαση σε αυτήν αποτέλεσε κινητήριο δύναμη για όλες τις κινηματικές και επαναστατικές διεργασίες. Ως τέτοια πρέπει να αξιοποιηθεί και από εμάς απέναντι στην αλλοίωση της αλήθειας και την εφεύρεση ψεύτικων κόσμων που επιδιώκει να χτίσει ο αντίπαλος. Να γίνει η γνώση κτήμα του λαού και ο λαός να αξιοποιεί τη γνώση.
Απέναντι σε έναν απελευθερωμένο νου, δε μπορεί να σταθεί καμία προπαγάνδα.
