Μια γόνιμη συμβολή στην αναγέννηση του μαρξισμού απαιτεί και μια ουσιαστική ιστορική προσέγγιση του περασμένου αιώνα και δη των κορυφαίων στιγμών του. Τέτοιες ήταν και για την Ελλάδα οι εξελίξεις του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου.
Οι τότε εξελίξεις ανήκουν σε μια περίοδο του επαναστατικού κινήματος της εργατικής τάξης που ανήκει στο παρελθόν και έχει τώρα οριστικά κλείσει.
Αλλά η ανάγκη γόνιμης εφαρμογής των εμπειριών και των μαθημάτων της περιόδου εκείνης στις ουσιαστικά καινούργιες φάσεις του παρόντος είναι όρος για ένα νικηφόρο και με προοπτική παρόν.
Ας ανατρέξουμε λοιπόν σε αυτή την περίοδο με αυτό το πνεύμα και με σεβασμό, δηλαδή με ντοκουμενταρισμένη κριτική από τη σκοπιά των βαθύτερων ανθρώπινων αξιών.
Στις 31 Οκτώβρη του 1940 δημοσιεύτηκε στην Ελλάδα η πιο κάτω επιστολή:
«Ανοιχτό γράμμα του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ
Προς το λαό της Ελλάδας
Ο φασισμός του Μουσολίνι χτύπησε την Ελλάδα πισώπλατα, δολοφονικά και ξετσίπωτα με σκοπό να την υποδουλώσει και εξανδραποδίσει.
Σήμερα όλοι οι Έλληνες παλεύουμε για τη λευτεριά, την τιμή, την εθνική μας ανεξαρτησία.
Η πάλη θα είναι πολύ δύσκολη και πολύ σκληρή.
Μα ένα έθνος που θέλει να ζήσει πρέπει να παλεύει, αψηφώντας τους κινδύνους και τις θυσίες.
Ο λαός της Ελλάδας διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι.
Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ.
Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα.
Στον πόλεμο αυτό πού τον διευθύνει ή κυβέρνηση Μεταξά, όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες μας τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη.
Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια ‘Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση, μ’ έναν πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό.
Όλοι στον αγώνα, ο καθένας στη θέση του και ή νίκη θα ‘ναι νίκη της Ελλάδας και τού λαού της.
Οι εργαζόμενοι όλου του κόσμου στέκουν στο πλευρό μας.
Αθήνα, 31 τού Οχτώβρη 1940.
ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής τού ΚΚΕ».
Οι εξελίξεις επαληθεύουν ότι, τελικά η βασική και ασφαλής σχέση του κόμματος με την τάξη καθορίζεται από την ορθότητα της πολιτικής του ανάλυσης και σύνθεσης.
Όσο «πεζό» και αν φαίνεται αυτό, όσο και αν παρακάμπτει σπουδαίες θεωρίες φαίνεται να επαληθεύει τη θέση ότι: «η επαναστατική πράξη μπορεί να συλληφθεί και να κατανοηθεί με έλλογο τρόπο, μόνο η σύμπτωση της μεταβολής των συνθηκών και της ανθρώπινης δραστηριότητας ή της αυτομεταβολής».
Γεγονός που δύναται να συμβεί όταν η απελευθερωτική πολιτική συνείδηση της τάξης μπορεί με τη δράση της πρωτοπορίας αυτοβούλως να προσαρμόζεται με επιτυχία στις εκάστοτε μεταβαλλόμενες συνθήκες που και αυτό το ίδιο συμμετέχει.
Το γράμμα του Ζαχαριάδη είναι μια τέτοια ιστορική στιγμή, ανταποκρίνεται στους πιο πάνω όρους.
Στην ύπαρξη του θεμελιώθηκε το φωτεινό ξέφωτο στη κομμουνιστική δράση της ΕΑΜικής αντίστασης.
Φυσικά οι εποχές άλλαξαν, κοσμοϊστορικά γεγονότα έχουν συμβεί.
Αλλά και σε αυτήν την εποχή σ´ όλη την πολύπλοκη αλληλεπίδραση των αντικαπιταλιστικών θελήσεων, αιτημάτων, ιδεών και ενεργειών τον αποφασιστικό ρόλο τον παίζει, τελικά, ένας καθοριστικός παράγοντας, που είναι η δυνατότητα των ίδιων των εργατών και των εργαζομένων, σ’ ένα επίπεδο όξυνσης των κοινωνικών αντιθέσεων, ν’ αναπτύσσουν αυτοτελή επαναστατική πολιτική δράση, με τέτοια πρωτοβουλία, μαζικότητα, ορμή και πολυμορφία, που δε μπορεί να τη συλλάβει ούτε το καλύτερο σχέδιο.
Τα μεγάλα εργατικά και λαϊκά κινήματα που αναδύονται τότε είναι αντικειμενικά, τελικά, κοινωνικά φαινόμενα που γεννούνται από μια δύναμη που την πηγή της έχει στον ταξικό χαρακτήρα της σύγχρονης κοινωνίας. Με αυτή την οπτική δεν είναι επιβαλλόμενα έξωθεν αυθαίρετα δημιουργήματα αλλά εσωτερικά δημιουργήματα του ίδιου του εργατικού κινήματος και της πρωτοπορίας του (κομμάτων και αρχηγών)
Όταν και όσο αυτό επιδιώχθηκε και προωθήθηκε η ανθρωπότητα προόδευε.
