Ακόμη κι όσοι διατυπώνουν τις πιο αποκλίνουσες εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις του εμπάργκο στη Ρωσία σε ένα συμπέρασμα συμφωνούν: ότι η νομισματική τάξη που αναδύθηκε το 1973 θάφτηκε οριστικά και αμετάκλητα στα ερείπια της Ουκρανίας!
Κατά τ’ άλλα οι εκτιμήσεις απέχουν όσο η Ανατολή από τη Δύση.
Στην μια άκρη, η κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας ανακοίνωσε την μερική άρση των περιορισμών στη κίνηση κεφαλαίων που επιβλήθηκε αμέσως μετά τις κυρώσεις της ΕΕ και των ΗΠΑ κατά της Ρωσίας. Ενθαρρυμένες οι νομισματικές αρχές από την αποκατάσταση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ρουβλιού στα επίπεδα του 2021, γύρω στα 80 ρούβλια ανά δολάριο ή ευρώ από 139 ανά δολάριο που έφτασε στο απόγειο της υποτίμησής του στις 9 Μαρτίου, μείωσαν τις προμήθειες για μετατροπή ρουβλιών σε συνάλλαγμα όπως και τα επιτόκια. Επίσης, επέτρεψαν ξανά στις τράπεζες να πουλούν ευρώ και δολάρια σε ιδιώτες όπως και τις αναλήψεις, διευκολύνοντας την πρόσβαση των Ρώσων σε ξένο νόμισμα.
Η απίστευτη και εντελώς απρόβλεπτη (για Δυτικούς και Ανατολικούς) ανθεκτικότητα του ρουβλιού, που επέτρεψε στον ρώσο πρόεδρο να δηλώσει ότι «η στρατηγική του οικονομικού κεραυνοβόλου πολέμου (blitzkrieg) απέτυχε» μπορεί να αποδοθεί σε δύο λόγους: Πρώτο, επειδή λόγω του εμπάργκο δεν εισάγονται πλέον ευρωπαϊκά και αμερικανικά εμπορεύματα στην Ρωσία όπως πριν τις 24 Φεβρουαρίου και κατ’ επέκταση δεν υπάρχει πλέον ανάγκη για ξένο συνάλλαγμα που να εξυπηρετήσει πληρωμές προμηθευτών. Μειωμένη ζήτηση συναλλάγματος προκύπτει κι από την μειωμένη τουριστική κίνηση των Ρώσων στο εξωτερικό. Δεύτερο, επειδή η τιμή του πετρελαίου έφτασε στα υψηλότερα επίπεδα από το 2014, οι μειωμένες εξαγωγές πετρελαίου δεν ισοδυναμούν με μειωμένα έσοδα για την Ρωσία. Εκτιμάται χαρακτηριστικά, από το ίδρυμα Bruegel, ότι μόνο από την Ευρώπη εισρέουν στα ρωσικά ταμεία πάνω από 800 εκ. δολ. ημερησίως!
Τιμή αργού πετρελαίου, δολάρια ανά βαρέλι
Επιπλέον προβληματισμό δημιουργούν και οι εκτιμήσεις της επικεφαλής της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, Ελβίρα Ναμπιουλίνα, που δήλωσε ότι η ανθεκτικότητα της ρωσικής οικονομίας δεν θα κρατήσει για πολύ, μιας και ως τώρα οι ρωσικές εταιρείες ανάλωναν εισαγόμενες πρώτες ύλες από τα αποθέματά τους. Τα αποθέματα ωστόσο τώρα αρχίζουν να εξαντλούνται, με αποτέλεσμα αργά ή γρήγορα η παραγωγή και η κατανάλωση να βρεθούν αντιμέτωπες με παραλυτικές ελλείψεις. Δηλώσεις για αρνητικές επιπτώσεις του εμπάργκο στον ρωσικό ενεργειακό τομέα πραγματοποίησε και ο ρώσος πρόεδρος στις 14 Απριλίου, τονίζοντας την αύξηση του κόστους που αντιμετωπίζει η ενεργειακή βιομηχανία.
Μακροπρόθεσμα οι περισσότερες από τις παραπάνω επιπτώσεις, που αναμένεται να επιβαρύνουν την ρωσική οικονομία, χωρίς και πάλι να είναι βέβαιο, θα αντιμετωπιστούν στο πλαίσιο δύο πολιτικών: Πρώτο, της υποκατάστασης εισαγωγών που σχεδιασμένα και εντατικά έχει αποφασίσει να προωθήσει η Ρωσία.
Υποκατάσταση εισαγωγών
Η πολιτική της υποκατάστασης εισαγωγών, εμβληματική πριν μισό περίπου αιώνα από χώρες της περιφέρειας στην προσπάθειά τους να αναιρέσουν την οικονομική τους υποτέλεια στην Δύση, πολύ πριν αποτύχει να αποδώσει τα υποσχόμενα θεωρήθηκε ύβρη στο πλαίσιο της ανερχόμενης νεοφιλελεύθερης οικονομικής ορθοδοξίας. Εγκαταλείφθηκε δε, λόγω της παγκοσμιοποίησης. Πλέον όμως δεν αποτελεί …αίρεση. Με το σύνθημα «ανθεκτικότητα κι όχι αποδοτικότητα» (resiliency, not efficiency) να υιοθετείται από την μια άκρη του Ατλαντικού ως την άλλη (και μιλώντας πάντα για το βόρειο ημισφαίριο) στον απόηχο πρώτο του εμπορικού πολέμου του Τραμπ, δεύτερο της κρίσης πανδημίας, τρίτο της διάρρηξης των εφοδιαστικών αλυσίδων που ακολούθησε την υγειονομική κρίση και τέταρτο της έλλειψης πρώτων υλών και τροφίμων εξ αιτίας του πολέμου αλλά κυρίως των κυρώσεων που επέβαλλαν ΗΠΑ και ΕΕ κατά της Ρωσίας, το παγκόσμιο χωριό εσχάτως δεν αισθάνεται και πολύ …καλά. Προφανώς, ΗΠΑ και ΕΕ, διαθέτουν το τεχνολογικό προβάδισμα ώστε η ανθεκτικότητα να μην της καταδικάσει στην τεχνολογική υστέρηση. Κατά πόσο το διαθέτει και ο αναδυόμενος ευρωα-ασιατικός πόλος μένει να αποδειχθεί.
Ωστόσο, σε προϊόντα χαμηλής τεχνολογικής έντασης όπως στα αγροτικά η Ρωσία κατάφερε μετά το 2014 όταν στο πλαίσιο των κυρώσεων διακόπηκαν οι εξαγωγές από την ΕΕ, να καταστεί από ελλειμματική, πλεονασματική! Συντελέστηκε δηλαδή σε ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα ένα οικονομικό θαύμα, με αποτέλεσμα όχι μόνο η ρωσική αγορά να μην στερηθεί φρούτα, κρέατα, αλλαντικά και τυροκομικά, αλλά και σε ορισμένα να καταστεί εξαγωγική χώρα, για πρώτη φορά από την τσαρική εποχή!
Ευρύτερα, οι εκτιμήσεις των διεθνών οργανισμών προβλέπουν πτώση του ρωσικού ΑΕΠ κατά 10-15% για το τρέχον έτος, λόγω του πολέμου και των κυρώσεων, και πληθωρισμό 17%.
Ο δεύτερος τρόπος που θα χρησιμοποιήσει η Ρωσία για να ανταπεξέλθει στη νέα κατάσταση, που ως στόχο έχει τον οικονομικό στραγγαλισμό της ή την μετατροπή της σε Βόρεια Κορέα όπως δήλωσε ο ίδιος ο Μπάιντεν, είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών ενοποίησης και ωρίμανσης του αναδυόμενου πολυ-πολικού κόσμου. Κι εδώ οι ΗΠΑ, για να διασφαλίσουν την μακροημέρευση της σημερινής τάξης δεν διστάζουν να χρησιμοποιήσουν την μέγιστη δύναμη πυρός που διαθέτουν, όπως οι οικονομικές κυρώσεις.
Μετά την επέμβαση στην Ουκρανία, ΗΠΑ και ΕΕ δεν στράφηκαν μόνο εναντίον της Ρωσίας αλλά κι εναντίον της Κίνας. Στο στόχαστρο των Δυτικών τέθηκε η πιο άμεση οδός διαφυγής της Ρωσίας από τον αποκλεισμό που της επιβλήθηκε όταν της απαγορεύτηκε η χρήση του συστήματος μεταφοράς μηνυμάτων του χρηματοπιστωτικού τομέα SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication). Η «έξοδος κινδύνου» για την Ρωσία ήταν η σύζευξη των εναλλακτικών δικτύων μεταβίβασης εντολών που αμφότερες οι χώρες ανέπτυξαν τα τελευταία χρόνια.
Η Κίνα επόμενος στόχος
Ειδικότερα, η Ρωσία αμέσως μετά τις πρώτες απειλές που δέχτηκε για αποκλεισμό από το SWIFT, όταν προσάρτησε την Κριμαία το 2014, προχώρησε στην ανάπτυξη και εφαρμογή ενός εναλλακτικού δικτύου, του SPFS (System for Transfer of Financial Messages). Το 2015, που ξεκίνησε να λειτουργεί το ρωσικό SWIFT, έγινε για πρώτη φορά λειτουργικό και το κινέζικο ομόλογό του, που ξεκίνησε να οικοδομείται το 2012, ονόματι CIPS (Cross Border Interbank Payment System). Το κινέζικο δίκτυο δεν σχεδιάστηκε ως ευθέως ανταγωνιστικό, δηλαδή εν δυνάμει υποκατάστατο του SWIFT, αν δούμε ότι στους μετόχους του συμμετέχουν τράπεζες όπως η γαλλική BNP Paribas, η βρετανική HSBC και η αμερικανική Citi.
Η σύγκριση του ρωσικού και κινέζικου δικτύου με το SWIFT δεν αφήνει κανένα περιθώριο για αμφιβολίες σχετικά με την επιρροή των μεν και του δε. Το SWIFT (που τέθηκε σε λειτουργία το 1973 για να υπηρετήσει και να επιταχύνει την διεθνοποίηση του κεφαλαίου) είναι ο γίγαντας και τα δύο εναλλακτικά συστήματα είναι οι …ψύλλοι. Ενώ στο SWIFT είναι ενταγμένα πάνω από 11.000 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που δραστηριοποιούνται σε περισσότερες από 200 χώρες και εδάφη, αποστέλλοντας 40 εκ. μηνύματα ημερησίως, το κινέζικο CIPS χρησιμοποιείται κυρίως για μηνύματα του χρηματοπιστωτικού τομέα μεταξύ Κίνας και Χονγκ – Κονγκ. Στο δε ρωσικό SPFS εντάσσονται μόλις 400 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα περισσότερα εκ των οποίων έχουν την έδρα τους στη Ρωσία ή πρόκειται για θυγατρικές τους στην Γερμανία, την Ελβετία κοκ, ενώ το 2020 ανταλλάσονταν μέσω του ρωσικού SWIFT μόλις 2 εκ. μηνύματα μηνιαίως.
Το 2020 στη Ρωσία μέσω του SPFS πραγματοποιήθηκε το 20% των μηνυμάτων που αφορούσαν χρηματοπιστωτικές συναλλαγές, ενώ από την ίδια χρονιά χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τις χώρες της Ευρωασιατικής Οικονομικής Ένωσης Αρμενία, Λευκορωσία, Καζακστάν και Κιργιζία. Η πρόσφατη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου της Ευρωασιατικής Ένωσης με χώρες όπως η Σερβία, το Ιράν κ.α. δείχνει όχι μόνο την δυνατότητα επέκτασης του ρωσικού SWIFT, αλλά και τις διεργασίες οικονομικής συνεργασίας που είναι σε εξέλιξη πέραν του δίπολου ΗΠΑ – ΕΕ. Ο όρος δε, που έθεσαν οι Βρυξέλλες στην Σερβία να εξέλθει από την ευρωασιατική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου για να ενταχθεί στην ΕΕ, δείχνει τις ξεκάθαρα ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ των δύο μπλοκ (ΕΕ και Ευρωασιατική Οικονομική Ένωση).
Χωρίς δεύτερη σκέψη επομένως το ρωσικό και κινέζικο δίκτυο ανταλλαγών μηνυμάτων δεν απειλούν το SWIFT κι αρκεί μια πρώτη ματιά για να συμπεράνουμε ότι έχοντας ξεπεράσει την βρεφική, διέρχονται τη νηπιακή τους ηλικία. Παρόλα αυτά αποτελούν απειλή!
«Σε απόλυτους όρους, η διεθνής επέκταση και των δύο συστημάτων είναι ακόμη ελάχιστη. Ωστόσο, οι τρέχουσες κυρώσεις χωρίς αμφιβολία θα επιταχύνουν την εξάπλωση των εναλλακτικών συστημάτων, κι επίσης τη βούληση διασύνδεσής τους. Πόσο γρήγορα θα μπορούσαν να συνδεθούν ή πόσο εύκολη θα ήταν μια θεωρητική διασύνδεση των ρωσικών και κινέζικων συστημάτων λόγω της κρίσης είναι κάτι για το οποίο μόνο υποθέσεις μπορούμε να διατυπώσουμε. Είναι όμως ένα σενάριο που θα πρέπει να φοβόμαστε. Όχι μόνο επειδή περιορίζει την μελλοντική μας ικανότητα να το χρησιμοποιούμε για κυρώσεις, αλλά επειδή η έλλειψη ενός ενιαίου, παγκόσμιου και ευέλικτου συστήματος μπορεί να έχει συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία». Τάδε έφη καθηγήτρια Συστημάτων Πληροφορικής στο περιοδικό Forbes, στις 5 Μαρτίου 2022, σε άρθρο με τίτλο «Πώς η αποκοπή της Ρωσίας από το SWIFT θα αλλάξει το χρηματοπιστωτικό τοπίο».
Λίγες μόλις εβδομάδες μετά την δημοσίευση του παραπάνω άρθρου τρεις ρεπουμπλικανοί αμερικανοί γερουσιαστές ανέλαβαν να φράξουν τον δρόμο της διασύνδεσης των συστημάτων SWIFT Κίνας και Ρωσίας, με ένα νομοσχέδιο. Βάσει των διατάξεών του προβλέπονται αυστηρότατες κυρώσεις για τα κινέζικα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που θα συνεργαστούν με ρωσικά χρησιμοποιώντας το κινέζικο ή το ρωσικό SWIFΤ (CIPS ή SPFS)! Οι κυρώσεις συγκεκριμένα που θα τους επιβληθούν περιλαμβάνουν το πάγωμα των λογαριασμών στις ΗΠΑ όσων ιδρυμάτων εμπλακούν σε συναλλαγές με τα ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα αξιοποιώντας τις δύο εναλλακτικές πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων!
Το νομοσχέδιο των Ρεπουμπλικάνων (με το ευρηματικό και συμβολικό αρκτικόλεξο CURB CIPS – Crippling Unhinged Russian Belligerence and Chinese Involvement in Putin’s Schemes) αποδεικνύεται κίνηση – ματ για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, καθώς οι κινέζικες τράπεζες που θα επιχειρήσουν να λειτουργήσουν ως γέφυρα για να υπερβεί η Ρωσία τις (ούτως ή άλλως ηθικά απαράδεκτες) κυρώσεις κινδυνεύουν αυτόματα να περιπέσουν στο ίδιο καθεστώς κυρώσεων με τη Ρωσία… Δείχνει ταυτόχρονα ότι ακόμη κι εκείνες οι ρωσο-κινέζικες πρωτοβουλίες που έγκαιρα επιχείρησαν να προσπεράσουν και να αντικαταστήσουν κεντρικούς θεσμούς της ευρωαμερικανικής κυριαρχίας στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως το SWIFT, αναπτύχθηκαν και διασυνδέθηκαν ανεπαρκώς σε σχέση με τις ανάγκες της εν εξελίξει πόλωσης…
Παρόλα αυτά, τα εμπόδια που θέτουν οι Αμερικανοί (παίζοντας εμφανώς …άμυνα) δεν επιβραδύνουν, αλλά αντίθετα επιταχύνουν τις πρωτοβουλίες οικονομικού απογαλακτισμού του έτερου πόλου. Είναι ενδεικτικά όσα συμβαίνουν στο πεδίο των πιστώσεων και της νομισματικής πολιτικής στη σκιά του πολέμου στην Ουκρανία, δίνοντας νέο νόημα στον σουμπετεριανό όρο «δημιουργική καταστροφή»…
Η Ρωσία μπορεί να αποδείχθηκε απροετοίμαστη απέναντι στις αμερικανικές κυρώσεις, καθώς τα δυσθεώρητα συναλλαγματικά της διαθέσιμα ύψους 630 δισ. δολ. που θα αποτελούσαν μια ισχυρότατη αντισεισμική θωράκιση αποδείχθηκαν κενό γράμμα μιας και υπόκεινταν σε εντολές κατάσχεσης, έπαιξε και κέρδισε ωστόσο σε ένα άλλο οικονομικό πεδίο, αμιγώς εθνικό, πολύ υψηλών όμως απαιτήσεων: Στις πιστώσεις. Εδώ η Μόσχα, δεν διάβασε μόνο σωστά τις προθέσεις των Δυτικών, με αφορμή τι απειλές τους μετά την προσάρτηση της Κριμαίας, αλλά έπραξε και τα δέοντα. Έκανε επίδειξη χειρισμών ακριβείας από την αρχή ως το τέλος!
Η ανθεκτικότητα 🙂 των πιστωτικών και χρεωστικών καρτών στην Ρωσία στηρίχθηκε στην ανάπτυξη τον Αύγουστο του 2014 του Εθνικού Συστήματος Πληρωμής Καρτών. Έναν χρόνο μετά, το 2015, και η Visa και η Mastercard υποχρεώθηκαν να υπογράψουν συμφωνία με το Εθνικό Σύστημα Πληρωμής Καρτών της Ρωσίας, βάσει της οποίας οι εκκαθαρίσεις των πληρωμών πραγματοποιούνταν στην Μόσχα. Η προσθήκη της λέξης Mir (ειρήνη) στις κάρτες των δύο κολοσσών του χρηματοπιστωτικού τομέα που κυκλοφορούσαν στην Ρωσία έδειχναν ότι τελούσαν υπό την παρακολούθηση του ρωσικού συστήματος πληρωμών. Μια παρακολούθηση τόσο …διακριτική, ώστε τον Μάρτιο του 2022 όταν Visa και Mastercard ανακοίνωσαν την αναστολή των εργασιών τους στη Ρωσία (πηγαίνοντας πολλά βήματα παραπέρα από το γράμμα των κυρώσεων που απαιτούσε την διακοπή των πληρωμών από και προς ορισμένες πολύ συγκεκριμένες ρωσικές τράπεζες) οι συναλλαγές με κάρτες δεν αντιμετώπισαν καμία διακοπή! Ένα πλήρως λειτουργικό σύστημα που είχε κατασκευαστεί να υφίσταται ως εφεδρεία, μπήκε στην πρώτη γραμμή αντικαθιστώντας πλήρως Visa και Mastercard. Οι Ρώσοι καταναλωτές δεν αντιλήφθηκαν καμιά αλλαγή στη χρήση των καρτών τους.
Ρωσία – Κίνα και μαζί και μόνες
Ενδιαφέρον εδώ έχει πώς παρότι η Μόσχα δεν δίστασε να αναθέσει στην κινέζικη Huawei την υποστήριξη των ρωσικών καρτών, που τις υπηρετεί από κοινού με μια ρωσική εταιρία παραγωγής λογισμικού, παρόλα αυτά η Μόσχα δεν επέλεξε την εύκολη οδό της UnionPay (UPI) με έδρα τη Σαγκάη, που θα μπορούσε αβίαστα να επεκταθεί και στην ρωσική αγορά. Παρότι μάλιστα το 2020 η 1 από τις 2 νέες κάρτες που εκδόθηκαν ήταν της UnionPay. Οι ρωσικές αρχές προφανώς δεν ήθελαν να αντικαταστήσουν τις αμερικανικές πολυεθνικές με μια κινέζικη.
Η ζημιά που υπέστησαν από τις κυρώσεις οι δύο πολυεθνικές – σύμβολα του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού, δείχνουν πώς πολλά από τα τιμωρητικά μέτρα που επέβαλαν ΗΠΑ και ΕΕ κατά της Ρωσίας, ήδη γυρίζουν μπούμερανγκ. Πλήττουν αποκλειστικά και μόνο τους σχεδιαστές τους!
Υπάρχουν ωστόσο και χειρότερες επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν. Όπως οι εθνικοποιήσεις από τη Ρωσία των δυτικών επιχειρήσεων που θα αποχωρήσουν, βάσει νόμου που ψήφισε η ρωσική Βουλή. Ή, ακόμη χειρότερα για τις δυτικές επιχειρήσεις, οι αιτήσεις χρήσης κορυφαίων λογότυπων όπως McDonald’s και Coca – Cola ακόμη, που έχουν με έκπληξη ανακαλύψει αμερικάνοι δικηγόροι ασχολούμενοι με τα πνευματικά δικαιώματα…
Trademark squatting continues in Russia.
Since the start of the Ukraine war, squatters have filed trademark applications in Russia for:
1. COCA-COLA
2. MERCEDES
3. NIKE
4. BMW
5. ADIDAS
6. PAMPERS
7. AUDI
8. IKEA
9. STARBUCKS
10. MCDONALDS#Russia #russiasanctions pic.twitter.com/GtLfWXyy4O— Josh Gerben (@JoshGerben) March 29, 2022
Η μητέρα των μαχών ωστόσο θα διεξαχθεί στο νομισματικό πεδίο. Το ρωσικό σχέδιο, όπως έχει εκτενώς αναπτυχθεί από τον διακεκριμένο κι έμπειρο οικονομολόγο Σεργκέι Γκλαζίεβ, μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, φιλοδοξεί να πλήξει τον ακρογωνιαίο λίθο της αμερικανικής πλανητικής κυριαρχίας που είναι το δολάριο.
Το σχέδιο της Ρωσίας για έναν νέο νόμισμα, που έχει την ενεργητική υποστήριξη της Ευρωασιατικής Οικονομικής Ένωσης και της Κίνας θα στηρίζεται σε ένα καλάθι 20 περίπου εμπορευμάτων (commodities) που αποτελούν αντικείμενο συναλλαγής σε χρηματιστήρια: από πετρέλαιο, φυσικό αέριο και μέταλλα μέχρι σιτάρι, ζάχαρη και καφέ. Η αντοχή του νέου αυτού νομίσματος έχει ελεγχθεί στην πάροδο του χρόνου μέσα από μαθηματικά μοντέλα, επιδεικνύοντας μια αξιοπιστία που λείπει από το ευρώ και το δολάριο. Η εισαγωγή του προβλέπεται να γίνει σε τρία στάδια εκκινώντας από διμερείς συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων, ενώ στο τελευταίο στάδιο θα περιλαμβάνει την δημιουργία ψηφιακού νομίσματος στο οποίο θα μπορούν να συμμετέχουν όλες οι ενδιαφερόμενες χώρες, με προεξάρχουσες Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική (BRICS) κι όσες άλλες πιθανά ενδιαφέρονται. Το ειδικό βάρος κάθε νομίσματος στο «καλάθι» που θα δημιουργηθεί θα είναι ανάλογο του ΑΕΠ κάθε χώρας όπως μετριέται σε μονάδες αγοραστικής δύναμης, του μεριδίου της στο διεθνές εμπόριο, της έκτασής της, κ.α.
Ο βαθμός σύγκρουσης του νέου νομισματικού συστήματος, ορίζεται από την δυνατότητα που θα παρέχεται σε οποιαδήποτε χώρα εντάσσεται να προχωράει σε αθέτηση πληρωμών προς πιστωτές του δημοσίου χρέους της σε ευρώ ή δολάρια, όπως ακριβώς ΗΠΑ και ΕΕ σήμερα θεωρούν δικαίωμα τους να κατάσχουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της Βενεζουέλας ή της Ρωσίας! Το νέο νόμισμα θα στηρίζεται σε σταθερές αξίες όπως οι πρώτες ύλες και γι’ αυτό τον λόγο χαρακτηρίζεται stablecoin και όχι στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Θα αναπτύσσεται δε στον αντίποδα των κρυπτονομισμάτων (Bitcoin, Ethereum, ApeCoin, κ.α.) που αποτελούν την πεμπτουσία της κερδοσκοπίας ή τον ορισμό του …money for nothing με εξαίρεση την ασύλληπτη ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνουν και τις εκπομπές ρύπων που παράγουν…
Το παραπάνω σχέδιο όσο απόμακρο και να μας φαίνεται ήδη υλοποιείται αν και βρίσκεται ακόμη στο εμβρυακό του στάδιο. Έχει δε την αποδοχή όχι μόνο χωρών που για διαφορετικούς λόγους βρέθηκαν στο στόχαστρο του ιμπεριαλισμού από την Βενεζουέλα μέχρι το Ιράν (που ήταν η πρώτη χώρα η οποία αποκόπηκε από το SWIFT στο πλαίσιο των κυρώσεων που της επιβλήθηκαν κατ’ επιταγή Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας, με πρόσχημα τα πυρηνικά της), αλλά ακόμη και χωρών που αποτελούν τοπικές υπερδυνάμεις στην Ασία ή τη νότια Αμερική.
Το νομισματικό σύστημα που μεθοδικά και πίσω από ένα πέπλο σιωπής των δυτικών Μέσων Ενημέρωσης εκκολάπτεται, εδώ και δέκα χρόνια με λίκνο το Οικονομικό Φόρουμ της Αστάνα, είναι εμφανές ότι θα εκφράσει και θα επιταχύνει ένα νέο οικονομικό χάρτη, έναν διεθνή καταμερισμό και συνδυασμό εργασίας ολότελα διαφορετικό από τον σημερινό. Οι αρχιτέκτονες του όσο κι αν αποκηρύσσουν δημόσια τον όρο Μπρέτον Γουντς ΙΙΙ, είναι εμφανές ότι αυτό ακριβώς περιγράφουν. Όπως η συμφωνία του Μπρέτον Γουντς που υπογράφτηκε τον Ιούλιο του 1944 δημιούργησε τα θεμέλια της μεταπολεμικής οικονομικής τάξης, και το Μπρέτον Γουντς ΙΙ, αρχής γενομένης το 1971, θέσπισε την απελευθέρωση των ροών κεφαλαίων και εμπορίου και την αποσύνδεση των συναλλαγματικών ισοτιμιών από τον χρυσό, μεταξύ πολλών άλλων όπως την δημιουργία της πλατφόρμας SWIFT, έτσι και το Μπρέτον Γουντς ΙΙΙ φιλοδοξεί να επιταχύνει το τέλος της αμερικανο-ευρωπαϊκής οικονομικής κυριαρχίας και να εκφράσει την άνοδο των περιφερειακών καπιταλιστικών δυνάμεων σε σύγκρουση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ.
Σε αυτό το πλαίσιο ενώ δεν θα εκλείπουν οι συγκρούσεις (μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν ή Σαουδικής Αραβίας και Ιράν), είναι σίγουρο ότι μέθοδοι πολιτικής επιβολής και τιμωρίας όπως τα εμπάργκο κατά της Κούβας ή της Βενεζουέλας δεν θα έχουν χώρο, λόγω της έλλειψης ενός οικονομικού χωροφύλακα όπως οι ΗΠΑ και επίσης λόγω αλληλεγγύης που ανέκαθεν επιδείκνυε στο εσωτερικό του ο παγκόσμιος Νότος. Αυτό δε που ευχόμαστε είναι ο νέος πολυ-πολικός κόσμος να μην αντιγράψει από την Κίνα το μοντέλο δημοκρατίας, πολυφωνίας και ανοχής στην αντίθετη άποψη που επικρατεί στο εσωτερικό της…
Νέα νομισματική τάξη
Για την ανάδυση μιας νέας νομισματικής τάξης έκανε λόγο πολύ πρόσφατα ακόμη και τραπεζίτης, στέλεχος της Credit Suisse με προϋπηρεσία στην αμερικανική κεντρική τράπεζα και το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, που γράφει ότι το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα ποτέ δεν θα είναι το ίδιο με αυτό που ήταν πριν την κρίση στην Ουκρανία. Συγκεκριμένα πριν οι επτά πλουσιότερες χώρες του κόσμου κατασχέσουν τα συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας. Με τα δικά του λόγια «είμαστε μάρτυρες της γέννησης του Μπρέτον Γουντς ΙΙΙ – μιας παγκόσμιας (νομισματικής) τάξης επικεντρωμένης γύρω από νομίσματα της Ανατολής στηριγμένα σε εμπορεύματα που θα εξασθενίσουν το σύστημα του ευρωδολαρίου και θα συμβάλουν σε πληθωριστικές πιέσεις στη Δύση». Για τον ίδιο, τα εμπορεύματα (στα οποία θα στηρίζεται το stablecoin) είναι εγγυήσεις και οι εγγυήσεις είναι χρήμα.
Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο σε ένα νέο Μπρέτον Γουντς ομνύουν και οι ΗΠΑ κι αναφερόμαστε μάλιστα στο σκληρό αμερικανικό κατεστημένο που πρωτοστατεί στην επιβολή των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Όπως η Ζάνετ Γιέλεν, υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ και επικεφαλής της αμερικανικής κεντρικής τράπεζας μέχρι το 2019, προερχόμενη μάλιστα από τους Δημοκρατικούς. Μιλώντας στο Ατλαντικό Συμβούλιο στις 13 Απριλίου όχι μόνο επιτέθηκε σφοδρά σε χώρες όπως η Κίνα που στέκονται στο ενδιάμεσο μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ, απρόθυμες να εφαρμόσουν τις κυρώσεις. Επιπλέον, ζήτησε να μην περιμένουν να τελειώσει ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας ώστε οι δυτικοί ηγέτες να προχωρήσουν σε μια νέα σύνοδο ανάλογη εκείνης στο Μπρέτον Γουντς το 1944, που ως θέμα θα έχει τον αποκλεισμό από τις αλυσίδες αξίας της Δύσης εκείνων των χωρών που δεν συμμερίζονται πλήρως τις ηθικές – ιδεολογικές αξίες της Δύσης. Με άλλα λόγια εκείνων των χωρών που δεν είναι πλήρως υποταγμένες σε ΗΠΑ και ΕΕ!
Η πρόταση της Γιέλεν αναλύθηκε περαιτέρω από τους Financial Times μέσω μάλιστα της δημοσιογράφου τους που διεύθυνε τη συζήτηση στο Ατλαντικό Συμβούλιο. Σε άρθρο της με τίτλο «Είναι καιρός για ένα νέο Μπρέτον Γουντς» επανέλαβε ότι πρέπει να κοπεί μόνιμα η δυνατότητα κάποιων χωρών να χρησιμοποιούν τις πρώτες του ύλες για πολιτικούς λόγους. Κι η αναφορά δεν περιορίζεται μόνο στην αποκαλούμενη πετρο-πολιτική της Ρωσίας, αλλά και στις σπάνιες γαίες της Κίνας. Για να αποτραπεί αυτή η δυνατότητα προτείνεται η μετάβαση σε ένα νέο σύστημα διεθνών ανταλλαγών στο οποίο θα συμμετέχουν μόνο οι φιλικές χώρες προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ! Η αμερικανίδα υπουργός Οικονομικών εισάγει μάλιστα, χωρίς να διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας, τον όρο friend-shoring προς αντικατάσταση του offshoring (εξωχώρια ανάθεση) που βάσει της νεοφιλελεύθερης άποψης επέτρεψε την άνοδο των αυταρχικών καθεστώτων. Το προτεινόμενο μοντέλο μάλιστα αντικαθιστά το νεοφιλελεύθερο μοντέλο, βάσει της αρθρογράφου, στο οποίο κυριαρχούσε η αναζήτηση της μέγιστης αποδοτικότητας. Επανέρχεται έτσι το κριτήριο της ανθεκτικότητας, έναντι της αποδοτικότητας…
Ένας κόσμος χωρισμένος στα δύο
Είναι ηλίου φαεινότερο ότι κι οι Αμερικάνοι μιλώντας για ένα νέο Μπρέτον Γουντς δευτερευόντως αναφέρονται στο νομισματικό σύστημα ή και καθόλου. Κυρίως περιγράφουν ένα νέο οικονομικό χάρτη, έναν διεθνή καταμερισμό και συνδυασμό εργασίας ολότελα διαφορετικό από τον σημερινό. Ο οικονομικός κόσμος της Γιέλεν σταματάει εκεί που ξεκινάει ο οικονομικός κόσμος του Γκλαζίεβ. Αιτία αντιπαράθεσης θα αποτελούν όχι μόνο τα σύνορά του, αλλά και ο συσχετισμός δύναμης μεταξύ τους. Και οι δύο οικονομολόγοι περιγράφουν μια νέα διαίρεση του κόσμου σε ένα ευρω-αμερικανικό πόλο που αντανακλά την αγγλική, γερμανική και αμερικανική κυριαρχία που θριάμβευσε από την γέννηση του καπιταλισμού μέχρι και τον 20 αιώνα κι είναι πληθυσμιακά μειοψηφικός αλλά τεχνολογικά ανώτερος από την μια, κι από την άλλη σε έναν κόσμο πληθυσμιακά πλειοψηφικό, τεχνολογικά ουραγό πλην εξαιρέσεων, που εμπεριέχει πληθώρα πρώτων υλών και όλο το φάσμα των πολιτικών συστημάτων που αναπτύχθηκαν μακράν της πεπατημένης του αστικού κοινοβουλευτισμού: από την επαναστατική Κούβα μέχρι τις πιο στυγνές δικτατορίες. Η δε φτώχεια του δεύτερου συνέβαλε και συνεχίζει να συμβάλλει στον πλούτο του πρώτου κόσμου, με την ίδια ένταση που οι ταξικές, οικονομικές και κοινωνικές αντιθέσεις διχάζουν εξ ίσου και τους δύο κόσμους.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία που προκάλεσαν και συνεχίζουν να πυροδοτούν οι ΗΠΑ (με τις συνεχείς αποστολές όπλων) για να κατακτήσουν την ευρωπαϊκή αγορά αερίου, αποτελεί την πρώτη πράξη μιας μακράς σειράς αντιπαραθέσεων για τα σύνορα αυτών των δύο κόσμων.
