Με φόντο την κατάρρευση του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και την ολοκλήρωση των συνομιλιών στο Σότσι της Ρωσίας, μεταξύ των προέδρων της Ρωσίας, του Ιράν και της Τουρκίας, η εβδομάδα που πέρασε έδωσε αφορμές να αναρωτηθεί κανείς σε πιο σημείο βρίσκονται τα πράγματα και προς τα που οδηγούνται.
Θα προσπαθήσω με απλούς όρους να συνθέσω κατ’ αρχάς την εικόνα της επικρατούσας κατάστασης.
Με πρόφαση την αλλαγή του καθεστώτος στη Συρία και με φορέα την Αραβική Άνοιξη ξεκίνησε πριν από μια εξαετία ένας πόλεμος που μέχρι σήμερα δεν έχει τερματιστεί.
Όλοι γνωρίζουν, λίγο έως πολύ, ότι ο πόλεμος αυτός σχεδιάστηκε, οργανώθηκε και ξεκίνησε για τη δημιουργία μιας δέσμης ενεργειακών αγωγών μέσω των εδαφών Ιορδανίας – Συρίας για τη μεταφορά του φυσικού αερίου και πετρελαίου των χωρών της αραβικής χερσονήσου προς την Τουρκία με τελικό αποδέκτη την Ευρώπη.
Σ’ αυτή την νοητή αλυσίδα το μοναδικό εμπόδιο που υπήρχε ήταν η Συρία, ο στενός σύμμαχος της Ρωσίας από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης και του ψυχρού πολέμου στο έδαφος της οποίας φιλοξενούνται ναυτικές, στρατιωτικές και αεροπορικές βάσεις ύψιστης σημασίας για τα Ρωσικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, τη Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο.
Έτσι, η προβλεπόμενη από τους σχεδιασμούς βίαιη ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ θα οδηγούσε μοιραία και στην ταυτόχρονη απώλεια του στρατηγικού πλεονεκτήματος των Ρώσων για όλη την παραπάνω περιοχή.
Τα πράγματα έδειχναν αρχικά ότι το καθεστώς της Δαμασκού, κάτω από την στρατιωτική πίεση που δέχτηκε, κατέρρεε.
Αυτό αντιστράφηκε μετά από την δυναμική εμπλοκή της Ρωσίας έχοντας στο πλευρό της δυο συμμάχους. Αρχικά, τον ορκισμένο εχθρό των ΗΠΑ και του Ισραήλ, το Ιράν και σε δεύτερο χρόνο το Νατοϊκό σύμμαχο των ΗΠΑ και της ΕΕ, την Τουρκία.
Σε γενικές γραμμές ο Ρωσικός συνασπισμός έχει εκδιώξει τις αντίπαλες στρατιωτικές δυνάμεις από όλες τις περιοχές της Συριακής επικράτειας εκτός μιας περιοχής στα βορειοανατολικά της χώρας: Ενός κουρδικού θύλακα ελεγχόμενου από τον YPG στη βορειοανατολική Συρία και στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας, Ιράκ, Συρίας …εξοπλιζόμενου και υποστηριζόμενου από τους Αμερικανούς.
Μόλις πρόσφατα, η Washington Post έκανε λόγο για σχέδια «πολυετούς παραμονής» των αμερικανικών δυνάμεων στη βορειοανατολική Συρία. Σχέδια τα οποία δεν είναι υλοποιήσιμα χωρίς μια πιο βαθιά και πιο στενή συνεργασία με το κουρδικό στοιχείο και με μια παράλληλη αποξένωση από την Άγκυρα… Κάτι το οποίο ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Τζέιμς Ματίς επιβεβαίωσε με δηλώσεις του επιχειρώντας να νομιμοποιήσει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία (που υπολογίζεται σε 2.000 άνδρες) επικαλούμενος αποφάσεις του ΟΗΕ για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους.
Σήμερα, ο συνασπισμός μεταξύ Ρωσίας, Συρίας και του Ιράν έχει κάθε λόγο να αισθάνεται νικητής από την αναμέτρηση του με τα δυτικά συμφέροντα για κάτι που δεν έχουν και κανένα λόγο να το κρύβουν.
Η Τουρκία όμως;
Τι εργαλεία διαθέτει για να επηρεάσει την επόμενη μέρα όταν κάτω από το βάρος απρόσμενων και ταχέως μεταβαλλόμενων γι’ αυτή παραγόντων βρέθηκε πέρσι μεταξύ των συμμάχων του καθεστώτος Άσαντ;
Κι αφού είχε αναθεωρήσει πρακτικά τον προσανατολισμό της εξωτερικής της πολιτικής, μετά την αποτυχία της επιχείρησης «βίαιης απαλλαγής από τον Άσαντ» στην οποία τόσα και τόσα είχε επενδύσει τα προηγούμενα χρόνια…
Η Άγκυρα έγινε πρωταγωνιστής στην ακύρωση των γεωπολιτικών και στρατιωτικών της σχεδιασμών, μέσα από μια παράλληλη γιγάντωση των υπαρξιακών της απειλών και μιας ταυτόχρονα αμφισβήτησης των συμμαχιών της.
Εκεί που περίμενε να αποκομίσει πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά οφέλη από την συμμετοχή της στην αμερικανική συμμαχία κατά της Συρίας, εισέπραττε μια συνεχώς διογκούμενη εμμονή και αποφασιστικότητα στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ για στρατιωτική συμπόρευση με τους Κούρδους της Συρίας, τον YPG την αδελφή οργάνωση του ΡΚΚ. Ταυτόχρονα δε, δοκίμασε και μια τραυματική εμπειρία από ένα αποτυχημένο στρατιωτικό πραξικόπημα τον Ιούλιο του 2016.
Πραξικόπημα, που αποδίδεται ευθέως από τον πρόεδρο Ερντογάν και το περιβάλλον του στις συνωμοσίες του αμερικανικού παράγοντα.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Τουρκία σήμερα και στην παρούσα φάση συγκυριών αναζητά και συντονίζεται σε βηματισμό κοινής πορείας με την Συρία και το Ιράν σε ρυθμό Βλαντιμίρ Πούτιν.
Κάποιος αδαής μπορεί να χαρακτηρίσει αυτή την συμμαχία σαν παράδοξη. Όμως ο Θουκυδίδης μας εξήγησε γατί δεν είναι παράδοξη, όταν έγραφε ότι «η μεγαλύτερη γέφυρα μεταξύ των κρατών είναι το συμφέρον».
Είναι σε όλους γνωστή η πολυτιμότητα και η αξία του γεωπολιτικού «οικοπέδου» Τουρκία. Όποια από τις δυο υπερδυνάμεις το κατέχει θα είναι και ο τελικός διαχειριστής των σχεδιασμένων ενεργειακών αγωγών και συνδετικός κρίκος της Ευρωπαϊκής ηπείρου με τα πλούσια ενεργειακά κοιτάσματα Κασπίας και Αραβικής χερσονήσου.
Απώλεια του γεωπολιτικού οικοπέδου της Τουρκίας για τον αμερικανικό παράγοντα και τις εταιρίες πετρελαίων του σημαίνει αυτόματα αδυναμία τροφοδότησης της τεράστιας ευρωπαϊκής αγοράς με τα δικά τους ενεργειακά προϊόντα από τις προαναφερθείσες περιοχές.
Η Τουρκία είναι σύμμαχος των ΗΠΑ σαν πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ και προσπαθεί να συνδεθεί με το άρμα της ΕΕ. Ταυτόχρονα ερωτοτροπεί με την Ρωσία. Θεωρητικά αυτό, για μία χώρα του ΝΑΤΟ είναι μια κραυγαλέα αντίφαση.
Η συμβίωση ΗΠΑ – Τουρκίας είναι σύνθετη, πολυεπίπεδη και ανοιχτής έκβασης.
Το μήνυμα της Δύσης ότι η Τουρκία δεν δύναται να φλερτάρει γεωπολιτικά προς πολλές κατευθύνσεις δίχως κόστος εκφράζεται με πολλούς τρόπους.
Να και το πρώτο καταγεγραμμένο επεισόδιο σε στρατιωτικό επίπεδο διότι σε διπλωματικό επίπεδο υπάρχουν πολλά .
Σε άσκηση προσομοίωσης του ΝΑΤΟ στο Στάβανγκερ της Νορβηγίας , ο «εχθρικός στόχος» του σεναρίου έφερε τη μορφή του Κεμάλ Ατατούρκ και το όνομα του Ταγίπ Εντογάν.
Αυτό προκάλεσε την αποχώρηση των συμμετεχόντων Τούρκων στρατιωτικών και την ταυτόχρονη σφοδρή και οργισμένη αντίδραση της Άγκυρας – με σύμβουλο του προέδρου της Τουρκίας να δηλώνει ούτε λίγο ούτε πολύ ότι θα πρέπει να επανεξεταστεί η συμμετοχή της χώρας στην Ατλαντική Συμμαχία.
Σε μια συζήτηση που είχα για αυτά τα θέματα με ένα καλό φίλο, με ρώτησε πως κατά την άποψη μου θα λυθεί το θέμα.
Του απάντησα με μια μικρή αφήγηση ενός πραγματικού συμβάντος το οποίο με εντυπωσίασε και το οποίο διαδραματίστηκε κατά την διάρκεια της μακροχρόνιας διαβίωσης μου στη θάλασσα. Όταν σε ένα κοπάδι καρχαριών ένας από αυτούς αιμορράγησε μετά από βολή πυροβόλου όπλου οι υπόλοιποι του επιτέθηκαν κατασπαράζοντας τον. Συμπλήρωσα δε ειρωνικά ότι έτσι παρέμεινε για πάντα συνδεδεμένος και χρήσιμος στο κοπάδι του.
Όλα δείχνουν ότι οι συγκρούσεις και ο πόλεμος στη Συρία θα συνεχιστεί με νέες μορφές και απρόβλεπτες συμμαχίες. Και οι τάσεις αυτές φέρνουν χωρίς αμφιβολία όλο και πιο κοντά μια σύγκρουση των πραγματικά μεγάλων παικτών, ΗΠΑ και Ρωσίας, που ανταγωνίζονται στην περιοχή.
Απομένει λοιπόν να δούμε το πότε και το αν θα χρειαστεί να αιμορραγήσει η Τουρκία.
