Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επανεξελέγη την Κυριακή (25/06) από τον πρώτο γύρο πρόεδρος της Τουρκίας, με το σύνολο της εκτελεστικής εξουσίας να περνάει στα χέρια του. Ο Ερντογάν κυβερνά την Τουρκία εδώ και 15 χρόνια κι επανεξελέγη για μια νέα, πενταετή θητεία.
Δηλαδή μέχρι το 2023 θα είναι ο πανίσχυρος ηγέτης που κανείς δεν θα μπορεί να αμφισβητήσει την εξουσία του στο εσωτερικό.
Ο Ερντογάν έχει πλέον επιβληθεί ως ο πιο ισχυρός Τούρκος ηγέτης μετά τον ιδρυτή της τουρκικής δημοκρατίας, τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Μεταμόρφωσε την Τουρκία προωθώντας την εκτέλεση μεγάλων έργων υποδομής, επιτρέποντας πολύ πιο ελεύθερη έκφραση της ισλαμικής πίστης, και μετατρέποντας την Τουρκία σε παίκτη-κλειδί στο διεθνές διπλωματικό σκηνικό.
Οι επικριτές του κατηγορούν τον 64χρονο «σουλτάνο» για άσκηση αυταρχικής συμπεριφοράς, ειδικά μετά την απόπειρα του στρατιωτικού πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, την οποία ακολούθησαν μαζικές εκκαθαρίσεις στις ένοπλες δυνάμεις και συλλήψεις που σάρωσαν ένα ευρύ φάσμα της αντιπολίτευσης, που θορύβησαν ΗΠΑ και ΕΕ.
Εάν θέλουμε να περιγράψουμε το αποτέλεσμα των τουρκικών προεδρικών και βουλευτικών εκλογών με μία φράση θα λέγαμε ότι οι από κοινού νικητές ανεδείχθησαν το πολιτικό Ισλάμ της Τουρκίας και οι ακροδεξιοί εθνικιστές.
Η μεγαλύτερη επικείμενη θεσμική αλλαγή που επικυρώθηκε με τις εκλογές της Κυριακής είναι η εισαγωγή στην Τουρκία ενός προεδρικού συστήματος διακυβέρνησης, το οποίο θα παρέχει στον πρόεδρο ένα ευρύ φάσμα υπερεξουσιών.
Στο εξής ο Ερντογάν θα είναι αρχηγός του κράτους και αρχηγός της κυβέρνησης ενώ θα μπορεί να κυβερνά με προεδρικά διατάγματα.
Όμως οι εκλογές επιβεβαίωσαν την ύπαρξη «τριών Τουρκιών».
Μιας, στα παράλια της Τουρκίας και στην ανατολική Θράκη όπου οι Κεμαλικοί αναδείχτηκαν πρώτο κόμμα συγκεντρώνοντας σε κάποιες περιπτώσεις ποσοστά που προσέγγιζαν το 50%.
Μιας άλλης στην κεντρική Τουρκία, εκτός των μεγάλων πόλεων με θριαμβευτές το πολιτικό Ισλάμ με ποσοστά που υπερέβαιναν πολλές φορές το 55% και μιας τρίτης στην νοτιανατολική Τουρκία όπου κυριάρχησε το φιλοκουρδικό κόμμα, όπου υπήρξαν νομοί που υπερέβη το 70% των ψήφων.
Όλα αυτά δείχνουν μία βαθιά διαιρεμένη χώρα.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ την Δευτέρα μετά τις εκλογές μέσω της εκπρόσωπου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δήλωσε ότι σέβεται την απόφαση των ψηφοφόρων στην Τουρκία και προσβλέπει σε εποικοδομητικές σχέσεις με τον πρόεδρο της χώρας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, μετά τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής, ωστόσο προέτρεψε τον Τούρκο ηγέτη να ενδυναμώσει τη δημοκρατία στη χώρα του.
Οι σχέσεις Ερντογάν – ΗΠΑ υπήρξαν εξαιρετικά δύσκολες τα τελευταία χρόνια.
Ο Ερντογάν έχει αφήσει συχνά να εννοηθεί ότι πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016 βρίσκονται οι ΗΠΑ.
Η Τουρκία εξακολουθεί να είναι μέλος του ΝΑΤΟ ευρισκόμενη στην εξαιρετικά πλεονεκτική γεωγραφική θέση της χώρας γέφυρας, που συνδέει την Ευρώπη με την Ασία.
Αυτό δίνει την ευχέρεια στον αμερικανικό παράγοντα να αισθάνεται ότι κάνει κουμάντο σε έναν ενιαίο χώρο που αρχίζει από την βόρεια Ευρώπη διατρέχει τις χώρες της κεντρικής και νότιας Ευρώπης και μέσω Τουρκίας καταλήγει στον γεωγραφικό χώρο του Περσικού κόλπου.
Αυτή η αμερικανική αίσθηση υπεροχής είναι που επέτρεψε στον Λευκό Οίκο να οραματιστεί να σχεδιάσει και να δρομολογήσει την κατασκευή αγωγών μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου από τις ελεγχόμενες από αυτήν αραβικές χώρες του Περσικού κόλπου μέσω Τουρκίας στις ελεγχόμενες από αυτήν χώρες της Ευρώπης που στερούνται αυτού του είδους φτηνής ενέργειας.
Η μη υλοποίηση μέχρι σήμερα του αμερικανικού σχεδιασμού σκόνταψε σε δυο αστάθμητους παράγοντες.
Στην αποτυχία να απαλλαγούν στη Συρία από τον Άσαντ και από την εκεί ισχυρή ρωσική παρουσία και από τα ανατολίτικα παζάρια απαιτήσεων από τον φίλο και σύμμαχο Ερντογάν, ώστε να πει το μεγάλο ναι για το στρώσιμο και την διέλευση των προαναφερθέντων αμερικανικών αγωγών μέσα από το Τουρκικό έδαφος.
Είναι φανερό αφενός ότι η Άγκυρα επιδιώκει, πετυχαίνει και προωθεί μέσα από παζάρια, στρατηγική συνεργασία με τη Μόσχα.
Αυτό βγαίνει συμπερασματικά μέσα από τις συμφωνίες για την κατασκευή από τους Ρώσους του πυρηνικού εργοστασίου στο Ακουγιού, του υποθαλάσσιου αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα του Turkish Stream I.
Ο αγωγός (στην ουσία πρόκειται για δύο γραμμές αγωγών) θα έχει μήκος 930χλμ., διάμετρο 81 εκατοστά, και η κάθε μία γραμμή θα έχει δυνατότητα μεταφοράς έως 15,75 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως (για αποκλειστική χρήση από την τουρκική αγορά και βιομηχανία). Πηγάζει επίσης από την παραγγελία τεσσάρων συστοιχιών υπερσύγχρονων αντιαεροπορικών πυραύλων, των ρωσικών S-400 όπως επίσης και τη λήψη άδειας από την Ρωσία ώστε να εισβάλει σε Συριακές επαρχίες που η πλειοψηφία τους κατοικείται από Κουρδικό στοιχείο.
Αφετέρου ο Ταγίπ Ερντογάν έχει εκδηλώσει την πρόθεση του να πατήσει πόδι στα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου των οικοπέδων της Κύπρου.
Για το λόγο αυτό προχώρησε στην αγορά πλωτού γεωτρύπανου που του έδωσε το όνομα «Ο Πορθητής» το οποίο πριν από μερικές εβδομάδες έκανε βόλτες στα ανοικτά της Αττάλειας.
Με την κίνηση αυτή η Άγκυρα θέλησε να δηλώσει το παρών στις εξελίξεις στην περιοχή και για να υπενθυμίσει ότι ο απώτερος σχεδιασμός της και η πρόθεση της είναι οι γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου, κάτι που θα συνιστά εχθρική ενέργεια.
Βέβαια, σε αμφότερα τα πεδία συνεργασίας της η Άγκυρα φαίνεται μέχρι στιγμής να διαχειρίζεται την φιλία της με τη Μόσχα περισσότερο σαν μοχλό για να επαναδιαπραγματευθεί τη σχέση της με τις ΗΠΑ.
Όμως πρόκειται για ακροβασία με πολύ υψηλό ρίσκο και αμφίβολα αποτελέσματα – σε αντίθεση με τα συγκεκριμένα, έστω και οριοθετημένα, κέρδη που αποκομίζει από την συνεργασία της με την ρωσική πλευρά και που λειτουργούν σαν επιτελούμενη προφητεία περαιτέρω απομάκρυνσης της Τουρκίας από τη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ.
Λέω δε, και επιμένω, ότι πρόκειται για ακροβασία με πολύ υψηλό ρίσκο και αμφίβολα αποτελέσματα διότι ο αμερικανικός παράγοντας όταν λέει ότι είναι με κάποιον σύμμαχος δεν εννοεί ότι είναι ισότιμοι.
Εννοεί την συμμαχία κάτι όμοιο με την σχέση που έχει ένας Λόρδος με την αλυσίδα του υπηρετικού προσωπικού του μεγαλοπρεπούς του πύργου…
Όλο το υπηρετικό προσωπικό συστεγάζονται με τον ιδιοκτήτη και συγκατοικεί στα κατώτερα διαμερίσματα του πύργου δουλεύοντας σκληρά έναντι κάποιας μικρής αμοιβής με μόνο στόχο την ευημερία του Λόρδου. Ισχυρή διαφωνία ή άρνηση εκτέλεσης εργασίας σημαίνει άμεση απόλυση και αντικατάσταση από άλλον πρόθυμο υπηρέτη.
Με την υποχρεωτική κοινοβουλευτική συμμαχία του κόμματος Ερντογάν (AKP) με το ακροδεξιό κόμμα των γκρίζων λύκων (MHP) που του εξασφαλίζει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, οι σχέσεις της Τουρκίας με τον αμερικανικό παράγοντα θα είναι δύσκολο να βελτιωθούν.
Προεκλογικά οι ΗΠΑ είτε για να αποσείσουν τις εις βάρος τους κατηγορίες, είτε διότι δεν ήθελαν να εξωθήσουν τον Ερντογάν στα άκρα και να απομακρύνουν την Τουρκία από την δυτική συμμαχία, κάτι που θα είναι ολέθριο για τα αμερικανικά συμφέροντα και τους οικονομικούς τους σχεδιασμούς, είτε γιατί τελικά ήθελαν να κερδίσουν χρόνο, επέλεξαν να στηρίξουν τον Ερντογάν.
Παραμονές των εκλογών υπόγραψαν μία συμφωνία – πλαίσιο για το μέλλον της συριακής πόλεως Μαμπίτζ. Η πόλη βρίσκεται κάτω από την σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ ελεγχόμενη και με Κούρδους μαχητές.
Συμφωνήθηκε λοιπόν η σταδιακή αποχώρηση των κουρδικών δυνάμεων. Παράλληλα προχώρησαν χωρίς προβλήματα στην παράδοση των πρώτων μαχητικών F-35 στην Τουρκία τα οποία παραμένουν βεβαίως για ολοκλήρωση της εκπαίδευσης των πληρωμάτων σε αμερικανικό έδαφος .
Η νίκη του Ερντογάν στις εκλογές της 25ης Ιουνίου συνιστά εφαλτήριο για μια νέα περιπέτεια για την περιοχή, με απρόβλεπτες προεκτάσεις και συνέπειες τόσο στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ όσο και στο ευρύτερα διαμορφούμενο γεωστρατηγικό πεδίο.
Αβέβαιο πάντως παραμένει πώς ο πρόεδρος Ερντογάν, με ενισχυμένες πλέον εκτελεστικές και νομοθετικές αρμοδιότητες, θα καταφέρει τα επόμενα χρόνια να κρατήσει τη χώρα του ενωμένη, την ώρα που οι προκλήσεις στην ευρύτερη περιοχή είναι μεγάλες.
Το δυστύχημα αυτής της οπτικής είναι ότι την ίδια ώρα στην Ελλάδα που βρίσκεται στην «πρώτη γραμμή» αυτής της περιπέτειας, η κυβέρνηση Τσίπρα ξεπουλάει ανενόχλητη και τα τελευταία ασημικά, η αντιπολίτευση ασχολείται χαχανίζοντας με το εάν ο Τσίπρας φόρεσε επιτέλους γραβάτα και μάλιστα κόκκινη και με το εάν ο Βουκεφάλας έβοσκε σανό στα σημερινά Γιαννιτσά…
