Το kommon δημοσιεύει την ομιλία του οδοντίατρου Γιώργου Μητροβγένη στην εκδήλωση τιμής στον επιστήμονα, ερευνητή και συγγραφέα, οδοντίατρο Γιάννη Λομβαρδά, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Η Ύβρις της Ανισότητας μέσα από την Παγκόσμια Ιστορία», από τον Όμιλο Οδοντιάτρων Λογοτεχνών Καλλιτεχνών σε συνεργασία με τη Στοματολογική Εταιρεία Ελλάδας, το Σάββατο 4 Ιουνίου 2022, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Την εκδήλωση παρακολούθησε πλήθος κόσμου και άνοιξαν, εκ μέρους του Ομίλου, ο πρόεδρός του, αν. καθηγητής Οδοντιατρικής Γεράσιμος Δουβίτσας και η οδοντίατρος Χρυσούλα Γεωργούλα, ενώ, εκτός από τον Γιώργο Μητροβγένη, μίλησαν για το έργο και το βιβλίο του Γιάννη Λομβαρδά, η δρ. Λογοτεχνίας, Ηρώ Τσαρνά – Κόχυλα, η αν. καθηγήτρια Οδοντιατρικής, Άννα Πατρικίου και ο δημοσιογράφος της Εφημερίδας των Συντακτών, Γιώργος Σταματόπουλος.
Κ.Μ.
Με έκπληξη και χαρά υποδεχτήκαμε το νέο βιβλίο του Γιάννη Λομβαρδά «Η ύβρις της ανισότητας μέσα από την παγκόσμια ιστορία».
Είχαμε συνηθίσει τον Γιάννη Λομβαρδά σαν ένα καταξιωμένο και αναγνωρισμένο κλινικό Οδοντίατρο αλλά και συγγραφέα αξιόλογων οδοντιατρικών βιβλίων, τα οποία για μας τους νεότερους τότε οδοντιάτρους αποτέλεσαν σημαντικά βοηθήματα στην καθημερινή κλινική μας πράξη .
Πράγματι, θέτοντας ο Λομβαρδάς το θέμα της σύγκλεισης του Στοματογναθικού Συστήματος στην Οδοντιατρική. τάραξε τα νερά του εμπειρισμού και συνέδεσε κάθε οδοντιατρική πράξη με την ιατρική και την παθολογία του όλου οργανισμού.
Ήταν αρχές του ‘90 όταν έπεσε στα χέρια μου το καλαίσθητο και καλοδεμένο βιβλίο του με τίτλο «Παθολογία της Σύγκλεισης», το οποίο αποτέλεσε σταθμό στην οδοντιατρική.
Το τονίζω αυτό, γιατί σαν φοιτητές τα χρόνια της δικτατορίας και στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης είχαμε συνηθίσει σε πολυγραφημένα φυλλάδια, πολύ κακές εκτυπώσεις πανεπιστημιακών συγγραμμάτων και η βιβλιοθήκη μας εκείνα τα χρόνια περιείχε βιβλία τα οποία τις περισσότερες φορές είχαν διαλυθεί χωρίς καμία σοβαρή βιβλιοδεσία.
Ήδη όμως τα δυο προηγούμενα δεμένα βιβλία του η «Κλινική Οδοντιατρική» και «Προσθετική» υπήρχαν στην βιβλιοθήκη μου.
Τα γραφόμενα στο βιβλίο αυτό μου έφεραν μια έντονη επιθυμία να αναθεωρήσω απόψεις για πράγματα τα οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή στη γενιά των οδοντιάτρων εκείνης της περιόδου ήταν πάρα πολύ θολά και σκοτεινά. Η απόφαση να τον γνωρίσω ήταν το επόμενο βήμα.
Συνάντησα έναν άνθρωπο ζεστό και ευγενικό με ανοιχτούς ορίζοντες χωρίς ίχνος αλαζονείας έναν επιστήμονα ο οποίος ήταν έτοιμος να μοιραστεί τις γνώσεις του.
Αυτή η συνάντηση έμελλε να είναι η αρχή μιας πολύχρονης σχέσης μας, πάνω από τρεις δεκαετίας. όπου σταδιακά ο Γιάννης ήταν ο Δάσκαλος, ο γιατρός για τα πιο δύσκολα περιστατικά και τελικά ο καρδιακός φίλος καθώς οι απόψεις μας σε μια σειρά κοινωνικά ζητήματα συνέπιπταν.
Γύρω από τις απόψεις του Λομβαρδά δημιουργήθηκε μια ομάδα οδοντίατρων – όπως η Ευγενία Μπαρούτσου, η Μαρίνα Βούλγαρη, ο Μιχάλης Παπαδάκης, η Χρυσούλα Γεωργούλα, ο Αχιλλέας Κατσούπας (Λάρισα), ο Κυριάκος Κυριακούλης (Τρίπολη) και ο γράφων. Θέτοντας το θέμα της σύγκλεισης σε συνέδρια και ημερίδες, νέοι συνάδελφοι προστέθηκαν: ο Πέτρος Παπαδόπουλος, ο Κώστας Μάρκου, ο Γιώργος Γιαννάκης. Η Στοματολογική Εταιρεία – η αρχαιότερη εταιρεία στο χώρο- ήταν πάντα φιλόξενη σε αυτές τις διαλέξεις.
Είναι γνωστό πως πάρα την αλματώδη ανάπτυξη των ειδικοτήτων αλλά και την ανάπτυξη της τεχνολογίας ,των χειρουργικών τεχνικών αλλά και των υλικών, μια ολιστική προσέγγιση στη στοματική κοιλότητα σαν μέρος του όλου οργανισμού ήταν και είναι το ζητούμενο.
Ξέρουμε πως οι καλύτεροι δεξιοτέχνες μουσικών οργάνων χωρίς τη συνολική γνώση της μελωδίας και χωρίς τον μαέστρο, αρμονία δεν βγάζουν
Στον «μαέστρο» Λομβαρδά χρωστάμε την κατανόηση της λειτουργίας του Στοματογναθικού Συστήματος, την τεκμηρίωση των αιτίων της δυσαρμονίας και δυσλειτουργίας του, την κωδικοποίηση των νόμων της αρμονικής σύγκλεισης και των ενδεδειγμένων θεραπειών για την αποκατάσταση της χαμένης αρμονίας και της καλής λειτουργίας του.
Είναι γνωστή η φράση του Βίρχοφ, του ανθρώπου που ανακάλυψέ το κύτταρο και θεωρείται ο «πατέρας της κυτταροπαθολογίας», ότι
«το παθολογικό είναι το φυσιολογικό μετ’ εμποδίων».
Μελετώντας ο Λομβαρδάς τα εμπόδια που μπαίνουν σε μια φυσιολογική σύγκλειση και την κάνουν «παθολογική» διατύπωσε με βεβαιότητα τη θέση πως:
«τα δόντια δεν χάνονται μόνο από τα μικρόβια, αλλά και από τη συγκλεισιακή καταπόνηση, το συγκλεισιακό στρες»
Η οφθαλμοφανής σήμερα αυτή θέση συνάντησε τότε έντονη πολεμική από το επιστημονικό οδοντιατρικό κατεστημένο που ήταν οχυρωμένο πίσω από τη μονομέρεια των ειδικοτήτων.
Χρειάστηκε να δοθούν αρκετές επιστημονικές συγκρούσεις σε συνέδρια στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς μέχρι να ξεκαθαριστούν βασικές θέσεις για τον ρόλο που παίζει η σύγκλειση, η ανατομική δηλαδή αρμονία, στην καλή λειτουργία του Στοματογναθικού Συστήματος και στη διατήρηση της υγείας του.
Στην Ελλάδα το θέμα τέθηκε με επιμονή πρώτα από τον Λομβαρδά τόσο στα έξι βιβλία του όσο και με τις 80 περίπου ανακοινώσεις του σε συνέδρια και ημερίδες. Αποκρυπτογραφώντας τις σχέσεις δομής και λειτουργίας αλλά και το ρόλο που παίζει η δομική δυσαρμονία στη δυσλειτουργία και στην αποδιοργάνωση του στόματος, ο Λομβαρδάς πέτυχε την αναγνώριση από την οδοντιατρική κοινότητα. Ο καταξιωμένος αμερικανός καθηγητής Πίτερ Ντόουσον χαιρέτησε την συνεισφορά του, προλογίζοντας, το 1999, την έκδοση του βιβλίου του «Σύγκλειση και Στοματική Αποκατάσταση».
Ο ορθοδοντικός δρ. Πέτρος Κόκκινος, κάνοντας πρόσφατα ένα σεμινάριο στη Στοματολογική Εταιρεία Ελλάδας, μαζί με τον Πελοπίδα Λομβαρδά, παρομοίασε τον Γιάννη Λομβαρδά με τον γιατρό από το Μεσολόγγι Γιάννη Λυκούδη που είχε τεράστια συνεισφορά στη διαπίστωση της μικροβιακής προέλευσης του έλκους του στομάχου και φυσικά στη θεραπεία του.
Ο Λυκούδης, αμφισβητώντας τις θεωρίες που ίσχυαν στην εποχή του περί ψυχογενούς μόνον παθήσεως του στομάχου, ισχυρίστηκε ότι το έλκος του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου οφειλόταν σε μικροβιακό παράγοντα και γι’ αυτό θεράπευε τους ασθενείς του με έναν συνδυασμό τριών αντιβιοτικών, τον οποίο ονόμασε «ΕΛΓΑΚΟ» από τα αρχικά των ασθενειών: έλκος, γαστρεντερίτιδα, κολίτιδα.
Οι επιτυχείς όμως ανακαλύψεις του δεν είχαν τότε την αποδοχή που τους άξιζε, παρά μόνο στους 30.000 ασθενείς του, αφού ούτε το περιοδικό «Journal of the American Medical Association» δέχθηκε να δημοσιεύσει το διαφωτιστικό άρθρο του, ούτε και οι φαρμακοβιομηχανίες προχώρησαν στην παρασκευή του φαρμάκου, αντίθετα, τιμωρήθηκε με πρόστιμο 4.000 δραχμών από την Πολιτεία για την δωρεάν παρασκευή και διάδοση του ΕΛΓΑΚΟ πάρα την στήριξη των πολιτών που τον εξέλεξαν δήμαρχο.
Οι προσπάθειές του δικαιώθηκαν δυο χρόνια μετά το θάνατό του, το1982, όταν Αυστραλοί επιστήμονες, οι Ρόμπιν Γουόρεν και Μπάρι Μάρσαλ, βασιζόμενοι και στα πορίσματα του Ι. Λυκούδη, ανακάλυψαν ότι το έλκος του στομάχου προκαλείται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και τιμήθηκαν το 2005 με Βραβείο Νόμπελ. Προς τιμήν τους, στη βράβευση τους στη Σουηδία, ανέφεραν το όνομα του Έλληνα γιατρού
Η διαφορά του Γιάννη Λυκούδη με τον Λομβαρδά είναι πως σήμερα ένα μεγάλο μέρος των οδοντιάτρων αλλά και πανεπιστημιακών όχι μόνο ενστερνίστηκαν και εφάρμοσαν τη συγκλεισιακή προσέγγιση, εισπράττοντας τις θερμές ευχαριστίες των ασθενών τους, σε αντίθεση με το Λυκούδη που δεν ευτύχισε να αναγνωριστεί από την Πολιτεία εν ζωή.
Σήμερα, και ύστερα από 57 χρόνια κλινικής δραστηριότητας, ο Λομβαρδάς συνταξιοδοτήθηκε. Παραμένει ωστόσο ένας αειθαλής μαχητής σε πολλά επίπεδα.
«Τα στήθη μου και η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν» λέει ο Διονύσιος Σολομός, κι αυτό του ταιριάζει απόλυτα.
Για την ακρίβεια, ο Λομβαρδάς θυμίζει ένα ορμητικό τραίνο που τρέχει πάνω σε δυο ράγες της επιστήμης και της κοινωνικής ευαισθησίας.
Αναζητώντας τις ρίζες των πνευματικών ανησυχιών του Γιάννη Λομβαρδά σκοντάφτουμε σε ένα βιβλιαράκι του πατέρα του που έγραψε το 1938 με τίτλο
«Προσέχετε τα δόντια σας, είναι εγγύησις της Υγείας σας» με πρόλογο του καθηγητή Ν. Γ. Παπαντωνόπουλου, αλλά και σε ένα δεύτερο βιβλίο με τίτλο «Ταραγμένα Χρόνια» που αναφέρεται στα βάσανα της Ικαρίας την περίοδο του εμφυλίου πολέμου.
Πηγαίνοντας πιο πίσω, βρίσκουμε τον σχολάρχη παππού του, τελειόφοιτο της φιλολογίας, γραμματέα της Ελεύθερης Πολιτείας Ικαρίας και συντάκτη των πρακτικών της,
Αντίγραφα των πρακτικών είχε κρατήσει ο καλλιγράφος παππούς – σχολάρχης ενώ ο αδελφός του, Γιώργος Λομβαρδάς, δικηγόρος, έγραψε επίσης το «Προοδευτική και Αντιστασιακή Ικαρία».
Η συμβολή του Γιάννη Λομβαρδά σε αυτή την οικογενειακή παράδοση γραφής ήταν μια ευχάριστη έκπληξη. Με το υπό παρουσίαση σήμερα βιβλίο του «Η Ύβρις της Ανισότητας μέσα από την Παγκόσμια Ιστορία» διαπραγματεύεται την ιστορία της κοινωνικής ανισότητας μπαίνοντας στα χωράφια της ιστορίας και της φιλοσοφίας με την μέθοδο του ιστορικού υλισμού, που δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά τη φιλοσοφική προσέγγιση της κοινωνίας μέσα από τον διαλεκτικό υλισμό.
Με βάση τα παραπάνω και ειδικά με την τελευταία του έκδοση, θα μπορούσε ενδεχομένως και δικαίως, να του δοθεί ο τίτλος του Ιατροφιλόσοφου .
Μιλωντας για το βιβλίο αυτό καθ’ εαυτό, «Η ύβρις της ανισότητας μέσα από την παγκόσμια ιστορία, τυπώθηκε και κυκλοφόρησε μέσα σε συνθήκες «τέλειας καταιγίδας».
Κορονοϊός, κλιματική κρίση, ενεργειακή κρίση, οικονομική κρίση, πληθωρισμός, απειλουμένη επισιτιστική κρίση και τώρα ο τραγικός πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης έρχεται να επιβεβαιώσει τραγικά τη διαχρονική Ύβρι της Ανισότητας σε ένα σύστημα που το κέρδος είναι ο μόνος θεός του και που στα χρηματιστήρια «το αίμα είναι πιο φτηνό από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο»
Γιατί η Ύβρις;
Η Ύβρις ήταν κατώτερη θεότητα της ελληνικής μυθολογίας, προσωποποίηση της αυθάδειας και υπέρμετρης αλαζονείας, και της αδικίας, στην ουσία η αψήφιση του θείου νόμου.
Μέσα από το σχήμα Ύβρις, Άτη, Νέμεσις, Τίσις, οι αρχαίοι πίστευαν πως η «Ύβρις» προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «Άτην» δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου.
Η τύφλωση με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να διαπράξει μια πολύ μεγάλη ανοησία, να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «Νέμεσιν» δηλαδή την οργή και εκδίκηση των θεών, την «Τίσιν», την τιμωρία και την καταστροφή του.
Η Ύβρις της Ανισότητας διαπερνά τις σελίδες του βιβλίου αναζητώντας τη Νέμεση αλλά και την Τίση, καθώς επιβεβαιώνει την ρήση του Γερμανού φιλόσοφου Χέγκελ πως «ότι υπάρχει προορίζεται να καταστραφεί».
Μελετώντας τα 18 κεφάλαια του τελευταίου μη οδοντιατρικού βιβλίου του Γιάννη Λομβαρδά, μας ήρθε στο νου ο Άγγελος της Ιστορίας. όπως τον χαρακτήρισε ο γερμανοεβραίος μαρξιστής Βάλτερ Μπένγιαμιν.
Παραθέτω το απόσπασμα απο την 9η θέση του δοκιμίου του «Θέσεις για την Φιλοσοφία της ιστορίας»:
«Ένας πίνακας του Γερμανοελβετού ζωγράφου Πάουλ Κλέε υπό τον τίτλο ‘Angelus Novus’ απεικονίζει έναν άγγελο που κοιτά σαν να πρόκειται να κινηθεί μακριά από κάτι που αγναντεύει σταθερά. Τα μάτια του είναι ακίνητα, προσηλωμένα, το στόμα του είναι ανοιχτό, τα φτερά του είναι διάπλατα. […]
Το πρόσωπό του είναι στραμμένο προς το παρελθόν. Όπου εμείς παρατηρούμε μια αλληλουχία γεγονότων, αυτός βλέπει μια μεμονωμένη καταστροφή που συνεχίζει να σωρεύει συντρίμμια και να τα ρίχνει μπροστά στα πόδια του.
Ο άγγελος θα ήθελε να μείνει, να ξυπνήσει τους νεκρούς και να κάνει ολότητα ό,τι έχει θρυμματιστεί.
Αλλά η καταιγίδα, μέσα από τον Παράδεισο, μαίνεται. Πέφτει στα φτερά του με τόση βιαιότητα που ο άγγελος δεν μπορεί πια να τα κλείσει. Η καταιγίδα αναπόφευκτα τον ωθεί στο μέλλον, προς το οποίο είναι γυρισμένη η πλάτη του, ενώ ο σωρός των συντριμμιών έμπροσθεν του μεγαλώνει προς τον Ουρανό.
Η καταιγίδα είναι αυτό που ονομάζουμε πρόοδος».
Ο Μπενγιαμιν, επιπλέον, λέει πως «κάθε ιστορικό μνημείο είναι μνημείο βαρβαρότητας» μια και η ιστορία γράφεται από τους νικητές.
Η ελπίδα όμως επιμένει, είναι στον άνεμο…….τονίζοντας πως η ελπίδα δόθηκε για τους απελπισμένους.
«Γυρίζω την πλάτη μου στο μέλλον / αφού η ιστορία σας ανήκει / σαρώστε το λοιπόν αν επιμένετε», λέει ο στίχος γνωστού τραγουδιού, εστιάζοντας στις καταστροφές στις στροφές της ιστορίας
Ο Μπένγιαμιν, όμως, εστιάζει στην καταιγίδα που έρχεται τραβώντας τον άγγελο από την πλάτη στον παράδεισο.
Αυτήν την ελπίδα στον «άνεμο της προόδου» που θα μας οδηγήσει σε μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο πάρα τα ερείπια και τους πολέμους φαίνεται να αναζητά στα 18 κεφάλαια του βιβλίου του ο συγγραφέας που καταλήγει:
«Η πάλη για τη ζωή και όχι για την επιβίωση, απαιτεί να πραγματοποιήσουμε το άλμα στον ουρανό, να κατακτήσουμε την ουσία και το πρόγραμμα του σοσιαλισμού, με βάση την εμπειρία όλων των προσπαθειών που προηγηθήκαν αλλά και τη γνώση και κριτική του καπιταλισμού της εποχής μας».
Και ακόμα:
«Για μια κοινωνία όπου η ελευθερία του ενός δεν θα βάζει εμπόδια στην ελευθερία του άλλου, δεν θα γίνονται εκπτώσεις στην ουσία της δημοκρατίας, δεν θα απαγορεύεται η διαφορετική γνώμη και δεν θα στερούνται από κανέναν οι δημιουργικές ικανότητές του και τα ταλέντα του»
Το βιβλίο θέτει από την αρχή ένα κύριο ερώτημα: είναι η ανισότητα προϊόν της ανθρώπινης φύσης;
Με αλλά λόγια είναι στο κοινωνικό DNA του ανθρώπου η ανισότητα, οι σφαγές, ο πόλεμος και οι ανταγωνισμοί;
– Πότε και κάτω από ποιους όρους και κοινωνικές συνθήκες αυτά τα δεινά εμφανίστηκαν;
– Ποια είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που πήρε η ανισότητα ανά τους αιώνες;
Και τέλος:
– Πώς μια κοινωνία ισότητας και ελευθερίας μπορεί και πρέπει να γίνει πραγματικότητα από ουτοπία;
Ο συγγραφέας, εκφράζοντας τη «Θεία Νέμεση», δηλώνει
«Το να αποδώσουμε την οικονομική αυτή ανισότητα, αλλά και τις άλλες αντιφάσεις της ανθρώπινης κοινωνίας στην πλεονεξία και στην εγωιστική φύση του ανθρώπου αποτελεί μια εύκολη και ανέξοδη ερμηνεία που νομιμοποιεί μάλιστα και κάνει αποδεκτή τη βαρβαρότητα σαν φυσιολογική συμπεριφορά του ανθρώπου».
«Όλη η ιστορία του ανθρώπου είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων», τόνιζε ο Μαρξ το 1848.
«Ελεύθερος και δούλος, πατρίκιος και πληβείος, βαρόνος και δουλοπάροικος, μάστορας και κάλφας, με μια λέξη καταπιεστής και καταπιεζόμενος, βρίσκονται σε μια ακατάπαυστη αντίθεση μεταξύ τους. Κάνουν αδιάκοπο αγώνα, πότε ανοιχτό, πότε καλυμμένο, έναν αγώνα που τελειώνει κάθε φορά με τον μετασχηματισμό ολόκληρης της κοινωνίας ή με την από κοινού καταστροφή των τάξεων».
Στα 18 κεφάλαια και στις 940 σελίδες του βιβλίου του με την πλούσια βιβλιογραφία, ο Λομβαρδάς επιχειρεί ένα μεγάλο μακροβούτι στις πήγες της Ιστορίας αποδεικνύοντας πως εκτός από δεινός κολυμβητής -το έχει κι αυτό- είναι και ακάματος ερευνητής όταν βάλει ένα στόχο.
Αναζητώντας την αρχή της ανισότητας, ξεκινάει από την πρωτόγονη κοινωνία και συνεχίζει με την οικονομία του γένους, την πατριαρχική οικογένεια και την ταξική κοινωνία, τους νομαδικούς λαούς, τους Εβραίους, τις κοινωνίες στις όχθες των μεγάλων ποταμών, τη δουλοκτητική αυτοκρατορία των Ρωμαίων, τη νέα Ρώμη – το Βυζάντιο, την Ευρώπη του μεσαίωνα και της φεουδαρχίας, την απολυταρχία στην Ευρώπη και τις μεγάλες εξεγέρσεις, τη μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, τη βιομηχανική επανάσταση και την ανάδυση του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού σαν το ανώτερό του στάδιο.
Ακολουθούν ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Οκτωβριανή Επανάσταση –το πρώτο εργατικό κράτος-, η χαμένη επανάσταση στη Γερμανία, ο φασισμός στην Ευρώπη, ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Ψυχρός Πόλεμος και η κατάρρευση της ΕΣΣΔ.
Στο τελευταίο κεφάλαιο ο συγγραφέας προβληματίζεται στα αίτια και τις συνέπειες της καπιταλιστικής παλινόρθωσης στην ΕΣΣΔ και τις διεθνείς αλλαγές που ακολούθησαν με τον κατακερματισμό της Σοβιετικής Ένωσης.
Θέτει τη δική του εκδοχή στις διαφορετικές εκτιμήσεις που υπάρχουν για τα αίτια της ενδόρρηξης και κατάρρευσης της ΕΣΣΔ, για τα αίτια της γέννησης της γραφειοκρατίας, για την πολιτική της σταλινικής περιόδου και της μεταπολεμικής εξέλιξης, πράγμα που από μόνο του είναι θέμα ιδιαίτερης συζήτησης.
Ωστόσο πάρα τις διαφορετικές ιδεολογικοπολιτικές αντιπαραθέσεις και ενστάσεις που υπάρχουν, μια ιστορικο-υλιστική διαλεκτική προσέγγιση, για να θυμηθούμε ξανά κατά τον Βάλτερ Μπένγιαμιν,
«δεν τρέφεται μόνον από την καταπίεση των υποδουλωμένων προγόνων αλλά από το ιδανικό των απελευθερωμένων εγγονών».
Για αυτό ο συγγραφέας τονίζει:
«Το όραμα για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο παραμένει η μόνη απάντηση στην ανισότητα και την βαρβαρότητα».
Σήμερα, με την ανάδυση του εθνικισμού και του φασισμού, ο εφιάλτης του πολέμου ξανάρχεται στη Γηραιά Ήπειρο, καθώς από την Γιουγκοσλαβία έως την Ουκρανία η ιστορία αιμορραγεί ξανά, μετατρέποντας το μαρξιστικό πρόσταγμα, «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε», σε «προλετάριοι όλων των χωρών σκοτωθείτε».
Και ενώ μας προετοιμάζουν για παρατεταμένη πολεμική περίοδο και War Economy -οικονομία προσαρμοσμένη στον πόλεμο (σύμφωνα με τις δηλώσεις στο Νταβός)- με την επικίνδυνη κυβερνητική απόφαση εμπλοκής της χώρας μας στην Ουκρανία, η παρατήρηση του συγγραφέα είναι εξαιρετικά επίκαιρη:
«Οι πόλεμοι και τα παιδιά που χύνουν το αίμα τους και σκοτώνονται μακριά από την πατρίδα τους δεν γίνονται για τα ιερά και όσια, ούτε για την θρησκεία, ούτε για την πατρίδα, ούτε για την οικογένεια. Γίνονται για τα κέρδη, για τα συμφέροντα μιας κάστας βιομηχάνων κα τραπεζιτών που επενδύουν στην πολεμική βιομηχανία» (σελίδα 634).
Και βέβαια:
«Ενώ στο πόλεμο οι πλούσιοι βάζουν τα λεφτά και οι φτωχοί τα παιδιά τους, στην παρούσα συγκυρί,α ο πόλεμος έρχεται επίσης σαν καταστροφική διέξοδο στην εγγενή κρίση του κεφαλαίου που με ορόσημο το 2008, με την χρεοκοπία της Λήμαν Μπράδερς και το ξέσπασμα της νέας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, μπήκαμε σε νέα εποχή, που τραγικά επιβεβαιώνει τη μαρξιστική θέση πως ‘’ο καπιταλισμός κουβαλάει τον πόλεμο όπως το σύννεφο την βροχή’’».
Άλλωστε είναι γνωστό πως το κραχ του ‘29 και η οικονομική κρίση που το ακολούθησε οδήγησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο του 1939 – 45, με πάνω από 50 εκατομμύρια νεκρούς στα πεδία των μαχών, χωρίς να υπολογιστεί η φρίκη του Άουσβιτς και άλλων στρατοπέδων.
Έχοντας ο συγγραφέας έντονα βιώματα από την ιταλο-γερμανική Κατοχή, τα ταραγμένα εμφυλιακά και μετεμφυλιακά χρόνια, την παρουσία των εξόριστων στο νησί του, αλλά και τον αγώνα των Ικαριωτών για επιβίωση, απόκτησε την κοινωνική ευαισθησία που ανιχνεύεται σε όλες της πλευρές της ζωής του.
Ενθυμούμαι μια συγκινητική στιγμή, όταν ο ποιητής Έκτωρ Κακναβάτος μετά το τέλος μιας εκδήλωσης παρουσίασης των ποιημάτων του στη Στοά του Βιβλίου, καθώς ζητήσαμε να μας υπογράψει τα βιβλία του όταν ήρθε η σειρά να γράψει την αφιέρωση, κοντοστάθηκε.
«Τον οδοντίατρο Λομβαρδά τι τον έχετε»;
Καταφανώς συγκινημένος είπε: «Να είστε υπερήφανος για τον πατέρα σας. Νοσηλεύτηκα στο ιατρείο – σπίτι σας όταν ήμουν εξόριστος στην Ικαρία, όταν είσαστε μικρό παιδί».
Με τον Λομβαρδά διαδηλώσαμε μαζί στους δρόμους της Γένοβα της Ιταλίας μέσα από συγκρούσεις με τους καραμπινιέρους και δακρυγόνα κατά την ιστορική διαδήλωση της 19ης με 22ας Ιουλίου του 2001 ενάντια στη σύνοδο των G8 -των οκτώ πιο ισχυρών κρατών του πλανήτη.
Ήρθαμε επίσης σε επαφή με το χαρακτηριστικό λατινοαμερικανικό αγωνιστικό πάθος και ρυθμό, διαδηλώνοντας στους δρόμους του Μπουένος Άιρες το 2002, προσκεκλημένοι του Εργατικού Κόμματος της Αργεντινής (Partido Obrero).
Εκεί δώσαμε επίσης διάλεξη στο πανεπιστήμιο του Μπουένος Άιρες (U.B.A) με θέμα:
«Επιστήμες υγείας στον καπιταλισμό και σοσιαλισμό», με σημαντική ανταπόκριση τόσο από τους φοιτητές όσο και από αντιπροσώπους της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Ήταν η περίοδος που κυριαρχούσαν οι μεγάλες διαδηλώσεις κατά του ΔΝΤ μετά την χρεοκοπία της Αργεντινής, την εξέγερση του Αργεντινάζο και το ρευστό πολιτικό κλίμα της οικονομικής δυσπραγίας.
Τέλος, πάρα την πολυσχιδή δραστηριότητα, ο Λομβαρδάς πάντα εύρισκε χρόνο για τα αγαπημένα του πρόσωπα . Έχοντας την αγάπη των τριών παιδιών του από τα οποία απέκτησε εφτά εγγόνια, είτε βρίσκεται στην Αθήνα, είτε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, συνεχίζει σήμερα να έχει σε πολλά επίπεδα αυτό που ο Καζαντζάκης αποκάλεσε «πνευματική φαγούρα».
Σήμερα, ο ένας γιος, ο Πελοπίδας συνεχίζει σαν τρίτης γενιάς οδοντίατρος, ενώ ο μικρότερος γιος, ο Σταύρος, διαπρέπει σαν καθηγητής της μοριακής βιολογίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια στην Αμερική.
Βέβαια πίσω από όλα αυτά υπήρχε πάντα η σύζυγός του Καίτη Φραγκάκου που κράτησε τις αναγκαίες ισορροπίες σε αυτήν τη συνεχή δραστηριότητα και που με την ευκαιρία θέλουμε να την ευχαριστήσουμε για την θερμή φιλοξενία της στην Ικαρία ,στην Ικαρία που μας κέρδισε σαν νησί και γίναμε τακτικοί επισκέπτες
Αγαπητοί φίλοι
Ο Σοπενχάουερ αναφέρει πώς «αν κοιτάξουμε το φιλμ της ζωής μας από την ανάποδη, γυρνώντας τα χρόνια πίσω, θα διαπιστώσουμε πως το πεπρωμένο της ύπαρξης μας σε κάποια σημεία της διαδρομής μας δέχτηκε κάποιες επιδράσεις από γεγονότα και ανθρώπους που επίδρασαν και καθόρισαν τόσο τη ζωή μας, έτσι ώστε να είναι αυτή και όχι άλλη».
Μπορώ να πω με σιγουριά. ωστόσο. για μένα όσο και για μία σειρά συναδέλφων, ότι η επίδραση του Γιάννη Λομβαρδά ήταν καθοριστική για τον τρόπο με τον οποίο ασκούμε σήμερα εμείς την οδοντιατρική, αλλά και οι επόμενες γενιές
Θεωρώντας τον εαυτό μου τυχερό που οι δρόμοι μας συναντήθηκαν, αισθάνομαι την ανάγκη να του πω εάν μεγάλο ευχαριστώ μέσα από την καρδιά μου.
Πιστεύω πως πάρα πολλοί μέσα σε αυτήν την αίθουσα συμμερίζονται αυτήν την ανάγκη
