«ΡΙΧΑΡΔΟΣ ΙΙΙ» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ σε ελεύθερη διασκευή Ανδρέα Φλουράκη, από την Ομάδα ΑΝΙΜΑ και σκηνοθεσία Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη, στο Σύγχρονο Θέατρο, για λίγες παραστάσεις.
Κατά τον Γιαν Κοττ (Πολωνό Θεατρολόγο που έγραψε το 1966 το έργο «Σαίξπηρ, ο σύγχρονός μας»), στα ιστορικά του δράματα ο Σαίξπηρ τοποθετεί τον άνθρωπο «εν ιστορία».
Όπως δε, γράφει, παραμένει «σύγχρονος και οικουμενικός διότι τα έργα του αποτελούν το απόσταγμα, ένα συνοπτικό χρονογράφημα κάθε εποχής».
Σ’ αυτά αφηγείται τα τεκταινόμενα κατά την τελευταία περίοδο της φεουδαρχίας της Αγγλίας που κράτησε περίπου 100 χρόνια (τέλος του 14ου – 15ου αι.).
Ο Ριχάρδος ο Γ΄ εκφράζει τον τύπο του αδίστακτου Ηγεμόνα, που κανένας ηθικός φραγμός δεν τον σταματά προκειμένου ν’ αρπάξει το στέμμα, δηλαδή την εξουσία. Συμβολίζει το φριχτό πρόσωπό της. Είναι η προσωποποίηση του Ηγεμόνα κατά Μακιαβέλλι (το βιβλίο εκδόθηκε το 1532).
Δύσμορφος, καμπούρης, κουτσός, με ατροφικό το ένα του χέρι, αν και υπολείπεται στη σειρά διαδοχής μετά το θάνατο του αδερφού του Εδουάρδου Δ΄ κατορθώνει ν’ αναρριχηθεί στο θρόνο.
Το έργο, μια πραγματεία πάνω στο απόλυτο κακό και στο ερώτημα από πού πηγάζει, αλλά και μια διείσδυση στους αμοραλιστικούς δαιδάλους της εξουσίας, αποτελεί το τελευταίο μέρος της τετραλογίας για τον Πόλεμο των Ρόδων, του αγγλικού εμφυλίου μεταξύ των Οίκων του Γιορκ και του Λάνκαστερ. Σκιαγραφεί την προσωπικότητα του Δούκα του Γκλόστερ ο οποίος αναρριχάται στο ύπατο αξίωμα της χώρας καταπατώντας κάθε ηθική και κοινωνική συνθήκη. Η αποκρουστική σωματική δυσμορφία του Ριχάρδου συναγωνίζεται την αποκρουστική προσωπικότητά του.
Συνωμοτεί, λασπολογεί, δολοφονεί, γίνεται ο φόβος και ο τρόμος όσων τον περιστοιχίζουν και αποτελούν πιθανή απειλή στα σχέδιά του.
Κατά τον Γιαν Κοττ, η πιο συνταρακτική σκηνή του έργου και όλων των σαιξπηρικών έργων, είναι η σκηνή της συνάντησης του Ριχάρδου – δούκα του Γκλόστερ και της Άννας, χήρας του Εδουάρδου του Ουέστμινστερ, μπροστά στο ανοιχτό φέρετρο με το λείψανο του πεθερού της , του βασιλιά Ερρίκου Στ’ που ο Ριχάρδος είχε σκοτώσει στον Πύργο το προηγούμενο βράδυ. Πριν απ’ αυτόν είχε σκοτώσει τον άντρα της Εδουάρδο και τον πατέρα της, τον Κόμη του Γιόρκ. Ο ιστορικός χρόνος βέβαια έχει συμπυκνωθεί για σκηνική οικονομία.
Ο Ριχάρδος λοιπόν, σταματά την νεκρική πομπή και πείθει την Άννα να πλαγιάσει με τη θέλησή της στο κρεββάτι του.
Και τελικά το καταφέρνει!
Ισχυριζόμενος ότι όλα τα έπραξε για τον έρωτά του προς αυτήν.
Η Άννα κλονίζεται αρχικά και τελικά έχοντας καταρρεύσει ο ηθικός κόσμος όπως τον γνώριζε, υποκύπτει στη χειραγώγησή του.
Ο θεατής μένει αποσβολωμένος. Κι ο Γιαν Κοττ σχολιάζει «το έγκλημα έμεινε ατιμώρητο κι η ομορφιά ζευγάρωσε με το κτήνος, τα πάντα αποδείχθηκαν επίφαση, η πίστη, ο έρωτας, το μίσος. Η ανθρώπινη μοίρα είναι πηλός που μπορείς να τον πλάσεις με τα χέρια σου, δεν υπάρχει Θεός, ούτε νόμος».
Στην τελευταία πράξη του δράματος, ο Ριχάρδος Γ’ χάνει τη μάχη και ηττάται από τον Ερρίκο Τυδώρ, μετέπειτα βασιλιά Ερρίκο Ζ’ και γενάρχη της νέας βασιλικής δυναστείας των Τυδώρ.
Περικυκλωμένος, με χτυπημένο άλογο, πρέπει ν’ αντιμετωπίσει αυτό που φοβάται κάθε θνητός: το θάνατο. Έτσι, απελπισμένος φωνάζει: «Ένα άλογο, το βασίλειό μου για ένα άλογο!»
«Τί τραγική ειρωνεία, σημειώνει ο Γιαν Κοττ. Ώστε τόσο άξιζαν όλες του οι προσπάθειες, οι συνομωσίες, οι φόνοι, οι προδοσίες για ν’ αποκτήσει αυτό το βασίλειο; Άξιζαν λοιπόν ένα άλογο μόνο»;
«Ωραιότερο τέλος δεν μπορούσε να δώσει ο Σαίξπηρ», σημειώνει ο Κοττ.
Ο Ριχάρδος ο Γ΄ δεν ήταν μόνον ένας σατανικός πλακατζής (satanic joker) όπως θεωρείται, μια μαύρη ψυχή, που φλερτάρει με το απόλυτο κακό και ταυτόχρονα τη γελοιότητα, κακοποιητικός και βιαστής κάθε αθωότητας. Το χιούμορ του εναλλάσσεται με το σαρκασμό για τον εαυτόν του αλλά και τον κόσμο που παραπλανά, γητεύει και καταστρέφει. Είναι ο κυνισμός του για την ίδια την ζωή αλλά και τη δική του δύσμορφη ύπαρξη (εξωτερική, αλλά γιατί όχι και εσωτερική) που αντανακλούνται στη λαγνεία του για εξουσία.
Όμως, τα ίδια του τα ελαττώματα προβαλλόμενα στην ακραία τους μορφή σαγηνεύουν το πλήθος, ενώ οι άλλοι θύλακες της εξουσίας υποχωρούν συνεργαζόμενοι μαζί του, έως και την δική τους εξόντωση.
Σ’ αυτήν την αιματηρή πορεία προς την εξουσία, έως την τελική στιγμή που θα αναφωνήσει «το βασίλειό μου για ένα άλογο», κανείς σχεδόν δεν είναι αθώος. Σταδιακά όλοι γίνονται συνένοχοι.
Ο Ανδρέας Φλουράκης τόλμησε μια πολύ ρηξικέλευθη διασκευή.
Κρατώντας σφιχτά τη δομή του έργου αλλά και την πλοκή του, χρησιμοποιεί «το θέατρο εν θεάτρω» και το τοποθετεί στο πλαίσιο μιας πρόβας που προετοιμάζει την παράσταση του έργου «Ριχάρδος ο Γ΄».
Εδώ την απόλυτη εξουσία ασκεί ο σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής του έργου που την ασκεί χειριστικά, κακοποιητικά, ασκώντας καταφανή σεξουαλική παρενόχληση έως και βιασμό κατά του νεαρού πρωταγωνιστή.
Το έργο εκτυλίσσεται σε τρία επίπεδα. Ένα στο χρόνο της πρόβας και τα εκεί συμβαίνοντα, ένα στο χωροχρόνο της παράστασης στη σκηνή του έργου «Ριχάρδος Γ΄» και ένα στο άμεσο, ρεαλιστικό «τώρα». Ήτοι κατά την εξιστόρηση των γεγονότων του ηθοποιού, που πια έχει εγκαταλείψει το θέατρο μετά την επώδυνη εμπειρία του, σε μία δημοσιογράφο η οποία του υπόσχεται ότι θα προσπαθήσει να δημοσιοποιήσει αυτήν την τόσο τραυματική του εμπειρία.
Στο πλαίσιο του κινήματος «me too» και των γεγονότων που συντάραξαν τον κλάδο αλλά και την ελληνική κοινωνία τα προηγούμενα χρόνια, ο Φλουράκης κατορθώνει να μην «λαϊκίσει», να μην πλατειάσει και να μην τραβήξει το έργο «από τα μαλλιά» για δημιουργία αναλογιών που δεν προκύπτουν.
Ένας άθλος συντελέστηκε, που σ’ αυτόν συνεισέφερε όλος ο εκλεκτός θίασος με προεξάρχοντα την ερμηνεία του Ορέστη Ζιόβα στο διπλό ρόλο του σκηνοθέτη – Ριχάρδου, αλλά και των υπολοίπων καλλιτεχνικών συνεργατών, με κύριο ρόλο στη μαέστρο της παράστασης τη σκηνοθέτη.
Η παράσταση της Ρουμπίνης Μοσχοχωρίτη, δεν είχε στόχο την καταβύθισή μας στον σκοτεινό κόσμο του ψυχισμού μιας παρανοϊκής και ευφυούς προσωπικότητας, αλλά την ανάδειξη του αιμάτινου κύκλου της εξουσίας και της συνενοχής ή παθητικής αποδοχής των «γύρω από την εξουσία», ακόμα και της χειραγωγημένης κοινωνίας.
Διότι ακόμα και η άσκηση της καθημερινής αήθους εξουσίας του αφεντικού στη δουλειά, του μαέστρου στην ορχήστρα, του σκηνοθέτη στην πρόβα, του γονιού στο σπίτι, του συντρόφου στη σχέση, στάζει αίμα, πολλές φορές και πραγματικού.
Έτσι διαπιστώσαμε εν τοις πράγμασι ότι ο Σαίξπηρ μπορεί να μιλάει τέσσερις αιώνες μετά, στο θεατή του 21ου αι. με τις υπαρξιακές ανησυχίες των ηρώων του, ακτινογραφώντας πολιτικά αυταρχικές πολιτικές εξουσίες, με τις ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις της συμπεριφοράς των ηρώων του, με στοιχεία του μοντέρνου θεάτρου (γκροτέσκο, παράλογο) με τη φιλοσοφία της ιστορίας και συνάμα με τις επίκαιρες ηθικές αξίες, τον έρωτα, τη βία, το θάνατο. ΄Ένας αναλυτής της ανθρώπινης κατάστασης και γι’ αυτό κλασσικός.
Ταυτότητα παράστασης
«Ριχάρδος ΙΙΙ»
Του Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Ελεύθερη διασκευή: Ανδρέας Φλουράκης
Σκηνοθεσία-Δραματουργική Επεξεργασία: Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη
Δραματολόγος: Ξένια Γεωργοπούλου
Πρωτότυπη μουσική: Κώστας Νικολόπουλος
Κίνηση-Χορογραφίες: Σοφία Μαρτίου
Σκηνικά- Κοστούμια: Χαρά Κονταξάκη
Φωτογραφίες: Υπατία Κορνάρου
Τρέιλερ: Στέφανος Κοσμίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Ανδρομάχη Κωστογιαννοπούλου
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Χρύσα Ματσαγκάνη
Ηθοποιοί με σειρά εμφάνισης: Ορέστης Τζιόβας, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Γιώργης Παρταλίδης, Ντένια Ψυλλιά, Μαρία Καρακίτσου, Δημήτρης Καραβιώτης, Γιώργος Δεμελίδης, Δανάη Τάγαρη.
Από την Πέμπτη 9 Μαΐου
Κάθε Τετάρτη, Πέμπτη στις 21:15, Σάββατο στις 19:00, Κυριακή στις 21:15
Τιμές εισιτηρίων
Γενική Είσοδος: 15€
Μειωμένο: 13€
Ομαδικά (άνω των 15 ατόμων): 11€
Ατέλειες: 8€
Διάρκεια παράστασης: 95 λεπτά
ΘΕΑΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ
Ευμολπιδών 45, Γκάζι
Τηλέφωνο: 210 346 4380
Παραγωγή Animatheatre
