Η νέα θητεία Τραμπ στον Λευκό Οίκο είναι σίγουρα πυκνή σε γεγονότα. Ανάμεσα σε αυτά, οι δύο ψυχρολουσίες που υπέστη η ΕΕ από την νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Η πρώτη είναι η απευθείας συνομιλία Τραμπ – Πούτιν, προς επίτευξη ειρηνευτικών συνομιλιών στον πόλεμο της Ουκρανίας, βγάζοντας έξω από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων EE και Ουκρανία. Η δεύτερη, τα «μαθήματα δημοκρατίας» που έδωσε ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, τα οποία ουσιαστικά αποτέλεσαν το πολιτικό και συμβολικό «κατσάδιασμα» των Ευρωπαίων από τον «νέο σερίφη». Ένας σερίφης που, όσο «ανορθόδοξος» και αν παρουσιάζεται, παλεύει για την επίτευξη του σταθερού,ανεξαρτήτως κυβερνήσεων, στόχου του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Την διατήρηση της πλανητικής του ηγεμονίας.
Η διαχείριση της δυτικής ήττας, στο ουκρανικό πολεμικό μέτωπο, μέσω της έναρξης μιας ειρηνευτικής διαδικασίας (που δεν θα είναι δεδομένη και απλή), και η αντιπαραθετική αναπροσαρμογή των σχέσεων ΕΕ-ΗΠΑ, γίνεται με τρόπο, που γέρνει το ζύγι προς όφελος της κυριαρχίας των δεύτερων. Μια κυριαρχία που εδραιώθηκε μακροπρόθεσμα, χρησιμοποιώντας τόσο το ουκρανικό πολεμικό σφαγείο, όσο και τις μακροχρόνιες κρίσεις και δομικές αδυναμίες του αντιδραστικού μορφώματος που λέγεται ΕΕ.
Ο αμερικανικός καπιταλισμός, πέρα από τις ήδη εδραιωμένες κατακτήσεις του, στοχεύει να εμβαθύνει την ηγεμονική του θέση στην Ευρώπη. Η στρατηγική αυτή περιλαμβάνει την ενίσχυση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης (LNG και πετρέλαιο), την αλλαγή των ισορροπιών στο εμπορικό ισοζύγιο, την αγορά αμερικανικού χρέους από ευρωπαϊκές χώρες, τη δημιουργία φορολογικών και κανονιστικών διευκολύνσεων για αμερικάνικους τεχνολογικούς και οικονομικούς κολοσσούς, την μεταφορά επιχειρήσεων στις ΗΠΑ και φυσικά την περαιτέρω «ΝΑΤΟποίηση» της Ευρώπης, μέσω της αύξησης των ευρωπαϊκών στρατιωτικών εξοπλισμών. Το τελευταίο μπορεί να μεταφραστεί και ως «μάζεμα» στρατιωτικών δαπανών και πόρων των ΗΠΑ από τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο και την μετακίνηση στρατιωτικής ισχύος σε εδάφη που αξιολογούνται ως περισσότερο κομβικά, όπως ο Ινδοειρηνικός. Εξάλλου, το κύριο φόντο πίσω τα γεγονότα είναι η εστίαση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στον οξυμένο ανταγωνισμό με την Κίνα σε γεωπολιτικό, εμπορικό, τεχνολογικό, ενεργειακό και πολιτικό επίπεδο. Με την έναρξη των συνομιλιών με την Ρωσία, η Αμερική δεν σκοπεύει μόνο να διαχειριστεί την ζημιές του ουκρανικού μετώπου, αλλά και να αποδυναμώσει την ρωσοκινέζικη συμμαχία, μειώνοντας τις απειλές που βλέπει να εκπορεύονται από αυτήν.
Η ΕΕ, ακριβώς τρία χρόνια μετά την έναρξη του ρωσοουκρανικού πολέμου, την χορήγηση πάνω από 135 δις στην κυβέρνηση του Κιέβου, την αύξηση του ενεργειακού κόστους, τα 16 πακέτα κυρώσεων κατά της Ρωσίας, και την εμμονική καλλιέργεια της ρωσοφοβίας, έμεινε στα κρύα του λουτρού. Όχι μόνο αποκλείστηκε από τις αρχικές συνομιλίες ειρήνης, αλλά φαίνεται πως θα πληρώσει και την μελλοντική ουκρανική ανοικοδόμηση, μένοντας, σε μεγάλο βαθμό, έξω από το ευρύτερο κερδοσκοπικό «γλέντι», που θα επακολουθήσει στην κατεστραμμένη Ουκρανία.
Η ΕΕ, επιδιώκοντας να εκφράσει μια εικόνα ενότητας, το μόνο που καταφέρνει να κάνει είναι γενικόλογες τοποθετήσεις για μια «δίκαια και διαρκή ειρήνη», ενώ ουσιαστικά προσπαθεί να επαναπροσανατολιστεί, μαζεύοντας τα κομμάτια της. Βλέπουμε, για παράδειγμα, έναν Μακρόν, που φιλοδοξεί να γίνει εκφραστής του ευρωπαϊκού συνόλου, μαζεύοντας στο Ελιζέ τους Ευρωπαίους ηγέτες, συν τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Στάρμερ, χωρίς ωστόσο να καταλήγουν σε κάποιο σαφές συμπέρασμα. Εντός λοιπόν αυτού του πλαισίου, πραγματοποιήθηκε και η συνάντηση Τραμπ-Μακρόν, όπου ο Γάλλος πρόεδρος επέμεινε να «βάλει» στο τραπέζι των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων την Ουκρανία, να ενισχύσει τον ρόλο της Ευρώπης στις ειρηνευτικές διαδικασίες, και να κατευνάσει και τον Αμερικάνο πρόεδρο όσον αφορά τους δασμούς.Παρά τις επιδείξεις οικειότητας δεν κατάφερε κάτι συγκεκριμένο.
Εν συνεχεία, η σύνοδος των Ευρωπαϊκών χωρών που ανήκουν στο ΝΑΤΟ (συν τον Καναδά), που πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο τις 2 Μαρτίου, με την παρουσία του Ζελένσκι, αποτέλεσε εκδήλωση του πολεμικού κλίματος που επικρατεί στην Ευρώπη, ενώ εξέφρασε και τις προθέσεις των «αποκλεισμένων» από τον Τραμπ να συμμετέχουν στην κερδοσκοπική λεία της μεταπολεμικής Ουκρανίας. Τα ουσιαστικά συμπέρασμα της συνάντησης ήταν ενίσχυση της κυβέρνησης του Κιέβου, αύξηση της οικονομικής πίεσης στην Ρωσία, περαιτέρω πίεση για συμμετοχή του Ζελένσκι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, προσπάθεια επανασύνδεσης του τελευταίου με τον Τραμπ, και κάλεσμα για συγκρότηση μιας «συμμαχίας των προθύμων» (με ηγετικό ρόλο των δύο πυρηνικών δυνάμεων Αγγλίας-Γαλλίας) προς σύνταξη και εκτέλεση ενός «ειρηνευτικού σχεδίου» που θα «προστατεύει» την Ουκρανία. Ένα σχέδιο που είναι πολύ πιθανό να περιλαμβάνει και «ειρηνευτικές δυνάμεις», δηλαδή ευρωπαϊκά στρατεύματα που θα σταλούν στην Ουκρανία, απειλώντας να αναθερμάνουν το πολεμικό σφαγείο. Ως προς το τελευταίο η συζήτηση δεν έχει λήξει ακόμα, καθώς υπάρχουν αντιθέσεις στο πότε, πως και υπό ποιο πλαίσιο θα σταλεί ευρωπαϊκός στρατός στα ουκρανικά εδάφη. Στις συζητήσεις που έγιναν τις προηγούμενες εβδομάδες στο Παρίσι, μεταξύ των ευρωπαίων ηγετών, η Γαλλία, η Βρετανία και η Σουηδία, ήταν αυτές που πρότειναν την αποστολή στρατευμάτων. Απέναντι τους βρήκαν χώρες όπως η Πολωνία η Ισπανία, η Σλοβακία και η Κροατία, ενώ η Γερμανία δήλωσε πως είναι νωρίς για μια τέτοια συζήτηση. Η Ιταλία, από την πλευρά της, διατήρησε επιφυλακτική στάση, κάτι που επαναδιατύπωσε και η Μελόνι την περασμένη Κυριακή.
Τα παραπάνω είναι μόνο ένα μικρό δείγμα του ευρύτερου πλέγματος αντιθέσεων που υπάρχουν στην ΕΕ (και στην Βρετανία), οι οποίες αντανακλούν τις ειδικές βλέψεις, τους σχεδιασμούς και τις ευρύτερες σχέσεις των ευρωπαϊκών κρατών με τις ΗΠΑ. Για παράδειγμα, η Γαλλία είναι αυτή που προωθεί την εντατικοποίηση της ευρωπαϊκής εξοπλιστικής παραγωγής, το κοινό ευρωπαϊκό χρέος και την ευρωπαϊκή αυτονόμηση σε τομείς άμεσα συνδεδεμένους με την εξοπλιστική βιομηχανία όπως η αεροδιαστημική, οι δορυφόροι και η τεχνητή νοημοσύνη. Η Γερμανία, από την άλλη, παρότι συμφωνεί απολύτως με τους εξοπλισμούς (όπως όλοι οι εταίροι), είναι πιο διστακτική, μέχρι στιγμής, σε κοινό χρέος. Παράλληλα, οι λεγόμενοι «γιάνκηδες» της Ανατολικής Ευρώπης όπως η Πολωνία, και οι χώρες της Βαλτικής, που βασίζονται ιστορικά στην Αμερικάνικη «προστασία», δεν επιθυμούν μονομερείς ενέργειες εναντίον των ΗΠΑ. Το σύνολο βέβαια των αντιθέσεων και των επιμέρους συμφερόντων των οικονομικών και πολιτικών ευρωπαϊκών ελίτ είναι πολύ ευρύτερο. Οι αποκλίσεις σε ορισμένα ζητήματα και οι συγκλίσεις σε άλλα, μαζί με την αλλαγή προτεραιοτήτων και στάσεων, εντείνουν τη ρευστότητα που έχει γίνει μόνιμο χαρακτηριστικό της ΕΕ. Καθώς οι αμερικάνικες πιέσεις θα εντείνονται, οι αντιθέσεις θα συνεχίσουν να μεταβάλλονται και να οξύνονται.
Το πως η ΕΕ θα αντιδράσει στις γενικότερες κινήσεις των ΗΠΑ, δηλαδή σε ποια σημεία θα σταθεί παθητική και σε ποια θα αντεπιτεθεί, δεν μπορεί να το γνωρίζει κάποιος με σιγουριά. Εδώ εισέρχεται και το ζήτημα του ευρύτερου εμπορικού πολέμου, καθώς το παζάρι ανάμεσα σε ΕΕ και ΗΠΑ εκτείνεται από την γεωπολιτική μέχρι την ισορροπία των κερδών σε τομείς όπως της βιομηχανίας, των υπηρεσιών και των νέων τεχνολογιών. Εξάλλου, οι βιομηχανικές, εμπορικές και ευρύτερες οικονομικές διαστάσεις του ανταγωνισμού δεν χωρίζονται με σινικά τείχη από τις γεωπολιτικές προτεραιότητες
Πάντως, όσο αποδυναμωμένη και αν είναι η ΕΕ, θα κάνει «παζάρι» σε πεδία που νιώθει μια κάποια αυτοπεποίθηση. Εκδοχές επιθετικής κίνησης εκ μέρους της Ευρώπης θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την αύξηση ή τη διατήρηση δασμών σε αμερικανικά προϊόντα, την αυστηροποιήση του πλαισίου εισαγωγής προϊόντων σε υψηλή περιεκτικότητα άνθρακα (επηρεάζοντας αρνητικά αμερικάνικους εξαγωγικούς τομείς όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο) και την επιβολή δυσχερέστερων κανόνων για τις αμερικανικές πολυεθνικές. Από την άλλη, ενδείξεις κατευνασμού, που ήδη εξετάζει η ευρωπαϊκή επιτροπή, φαίνεται να είναι η αύξηση της αγοράς LNG αερίου και πετρελαίου, καθώς και άλλων προϊόντων, όπως τα γεωργικά.
Η μόνη σίγουρη σταθερά που θα συνεχίζει να χαρακτηρίζει την Ευρώπη είναι η ευρύτερη οικονομία του πολέμου και ο κλιμακούμενος μιλιταρισμός. Εντός ενός πλαισίου επικίνδυνα γενικευμένων αστικών ανταγωνισμών, ο ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός θα επιδιώξει να διασφαλίσει την δική του, όσο γίνεται πιο ισχυρή θέση, στον κόσμο, συνιστώντας κίνδυνο για την ειρήνη και βυθίζοντας τους ευρωπαϊκούς λαούς σε ακόμα μεγαλύτερο κύμα απαξίωσης. Η αύξηση των ευρωπαϊκών εξοπλισμών θα ενταθεί με την αναβάθμιση των υπαρχουσών πολεμικών βιομηχανιών, την επένδυση σε νέες και την μαζική αγορά όπλων από τις ΗΠΑ. Η όλη διαδικασία θα πραγματοποιηθεί με ρήτρα διαφυγής, δηλαδή με χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων, ώστε οι πολεμικές δαπάνες να εξαιρούνται από τους περιορισμούς για τα ελλείμματα. Στην παρούσα φάση, οι Βρυξέλλες εξετάζουν ακόμη και την επένδυση των εναπομείναντων 93 δις ευρώ του ταμείου ανάκαμψης στον τομέα της πολεμικής βιομηχανίας, καθώς οι επιδιωκόμενες «εξοπλιστικές επενδύσεις» σε ορίζοντα δεκαετίας βρίσκονται στα 500 δις ευρώ (νέες δημοσιεύσεις σε γερμανικά μέσα ανεβάζουν το ποσό στα 700 δις). Πιο συγκεκριμένη εικόνα των πολεμοκάπηλων σχεδιασμών θα έχουμε τους επόμενους μήνες με την σύνταξη της Λευκής Βίβλου για την Άμυνα.
Οι αντιθέσεις, τόσο μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ, όσο και εντός της ίδιας της Ένωσης, συμπυκνώνουν την ανάγκη των κυρίαρχων μερίδων των καπιταλιστών για μια «φυγή προς τα εμπρός», ως προς την κερδοφορία και την μείωση του ανταγωνισμού. Εντός αυτής της λογικής, η καταπιεστική πραγματικότητα απέναντι στους λαούς θα γίνει ακόμα πιο έντονη και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Η δημοσιονομική ασφυξία η λιτότητα και το πλαίσιο σταδιακής εξαφάνισης κοινωνικών παροχών και δικαιωμάτων , που χαρακτηρίζουν την ΕΕ, θα ενταθούν περαιτέρω, λόγω εξοπλιστικής φρενίτιδας. Αντίστοιχα στις ΗΠΑ, η ακροδεξιά κυβέρνηση των μεγαλοεπιχειρηματιών, που ήδη εξαπολύει ένα ισχυρό κύμα αντεργατικής αντεπίθεσης περικοπών και απολύσεων στο δημόσιο, θα βαθύνει την ταξική εκμετάλλευση, αυτή την φορά στο δόγμα του «Make America Great Again».
