Με μήνυμα προς το προσωπικό της, η Amazon ανακοίνωσε το μεγαλύτερο κύμα μαζικών απολύσεων, με τον αριθμό των απολυμένων να φτάνουν τους 14.000 – ενώ διάφορα δημοσιεύματα κάνουν λόγο για 30.000 απολύσεις. Οι απολύσεις ανακοινώθηκαν λίγους μήνες αφότου ο CEO Άντι Τζάσι δήλωσε ότι η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης (AI) πιθανότατα θα προκαλέσει μείωση προσωπικού.
Σύμφωνα με την εταιρεία, οι περικοπές αφορούν ενδιάμεσες θέσεις διοίκησης και εποπτείας, στο πλαίσιο μιας «πρωτοβουλίας για μείωση της γραφειοκρατίας» και «ανακατανομής πόρων». Πίσω όμως από τη γλώσσα της «αποτελεσματικότητας» και των «αναδιαρθρώσεων» κρύβεται μια πολύ πιο ανησυχητική πραγματικότητα: η τεχνητή νοημοσύνη δεν λειτουργεί εδώ ως εργαλείο υποστήριξης του ανθρώπου, αλλά ως μηχανισμός επιτήρησης και ελέγχου του.
Η ΑΙ και οι νέες τεχνολογίες δεν θα έρθουν να μας πάρουν την δουλειά γιατί απλά δεν είναι ικανές να το κάνουν. Οι κλάδοι που μέχρι στιγμής φαίνεται να επιβαρύνονται από την βίαιη εισβολή της ΑΙ είναι αυτοί της παραγωγής κειμένου, της μετάφρασης, της παραγωγής περιεχομένου, της εξυπηρέτησης πελατών. Σε καμία περίπτωση αυτή η μεταβολή στους συγκεκριμένους κλάδους δεν μπορεί να βαφτιστεί “τεχνολογική επανάσταση” ή δομική αλλαγή της παραγωγικής διαδικασίας.
Ένας «ουδέτερος» έλεγχος
Η επιτήρηση, η εποπτεία και ο έλεγχος των εργαζομένων καθώς και η οργάνωση των καθημερινών εργασιών των εργαζομένων είναι ένα από τα λίγα πεδία που οι νέες τεχνολογίες αποκτούν πραγματική υπόσταση στην παραγωγή. Το όφελος αυτής της μετάβασης για τα στελέχη των μεγάλων εταιρειών είναι διπλό. Από τη μια, μειώνουν τα λειτουργικά κόστη μέσα από μαζικές απολύσεις – μια γνωστή πρακτική στον κόσμο των κερδοφόρων τεχνολογικών κολοσσών. Από την άλλη, ενισχύουν τον έλεγχο πάνω στους εργαζόμενους, αυξάνοντας την ένταση και την ταχύτητα της εκμετάλλευσης.
Μέσω της αυτοματοποίησης της οργάνωσης, της μέτρησης της απόδοσης και του κατακερματισμού των εργασιών, μετατρέπει την καθημερινότητα των εργαζομένων σε μια αδιάκοπη διαδικασία «αύξηση της παραγωγικότητας». Οι εργαζόμενες, έτσι, επιβαρύνονται με επιπλέον φόρτο εργασίας, σε ένα περιβάλλον όλο και πιο αγχωτικό – όσο κι αν οι εταιρείες προσπαθούν να το καμουφλάρουν με φυτά, ανοιχτούς χώρους και «εταιρική κουλτούρα».
Η χρήση εργαλείων AI παρουσιάζεται ως μέσο «διευκόλυνσης» της δουλειάς, όμως στην πράξη οδηγεί σε αύξηση του ημερήσιου όγκου εργασιών, αυστηρότερους ρυθμούς και συνεχή αξιολόγηση. Η δημιουργικότητα και η πρωτοβουλία αντικαθίστανται από έλεγχο και διόρθωση των παραγόμενων της μηχανής. Η ίδια η εργασία μεταβάλλεται σε ένα σύνολο μικρών, τυποποιημένων μικροεργασιών που ρουτινοποιούνται. Η ανθρώπινη εργασία αρχίζει να προσομοιάζει με τη λειτουργία του υπολογιστή.
Η «αόρατη» επιτήρηση μέσω των μηχανών αντικειμενοποιεί την ίδια την οργάνωση της εργασίας και νομιμοποιεί την εκμετάλλευση: δεν σε ελέγχει πια το αφεντικό, αλλά ο αλγόριθμος. Όμως πίσω από τον αλγόριθμο βρίσκεται πάντα το αφεντικό που τον προγραμμάτισε.
Μείωση του εργάσιμου χρόνου, όχι των θέσεων εργασίας
Η εξέλιξη αυτή δεν είναι αναπόφευκτη. Είναι πολιτική επιλογή. Αν η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αντικαταστήσει χιλιάδες ώρες εργασίας, τότε τώρα είναι η ώρα να αξιοποιηθεί για τη μείωση του εργάσιμου χρόνου και όχι για την αύξηση των απολύσεων.
Αν δεν υπάρξει συλλογική απάντηση, οι επόμενες απολύσεις δεν θα αφορούν μόνο την Amazon, αλλά κάθε τομέα όπου η «καινοτομία» μεταφράζεται σε περικοπές. Η μάχη για τον έλεγχο, την κατανόηση ή ακόμα και το σαμποτάζ της τεχνητής νοημοσύνης είναι, στην ουσία, μάχη για τον έλεγχο του ίδιου του μέλλοντος της εργασίας.
