Πανελλαδικό δίκτυο συλλογικοτήτων για την ενέργεια
f/b: Δίκτυο συλλογικοτήτων για την ενέργεια
Έχοντας εξασφαλίσει την ασύδοτη εκμετάλλευση του χερσαίου χώρου με ανεμπόδιστη ροή επενδυτικού ενδιαφέροντος για χερσαίους αιολικούς σταθμούς λόγω και της διαρκούς αναπροσαρμογής των στόχων της ευρωπαϊκής πολιτικής για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας προς τα πάνω, κυβέρνηση και εταιρείες στρέφονται τώρα σε νέες «ευκαιρίες» που προσφέρουν η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα θαλάσσια αιολικά και ο τροποποιημένος νόμος για τις στρατηγικές επενδύσεις που περιλαμβάνει «καινοτόμα» έργα εγκατάστασης θαλάσσιων αιολικών και έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας που διασυνδέουν περιοχές της χώρας με το Εθνικό Σύστημα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας μέσω υποβρύχιων καλωδίων.
Για το σκοπό αυτό η κυβέρνηση έχει περιοριστεί μέχρι στιγμής σε εξαγγελίες, ενώ είναι η ΕΛΕΤΑΕΝ που διενεργεί «διαβούλευση»,[1] εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή όπου επίσημα πλέον οι ίδιες οι εταιρείες ασκούν εθνικό ενεργειακό σχεδιασμό, κριτικάροντας μάλιστα το δημόσιο για τις ανεπάρκειές του! Η σχετική μελέτη εκπονήθηκε από την ίδια την ΕΛΕΤΑΕΝ σε συνεργασία με την νορβηγική ένωση αιολικής ενέργειας NORWEA στο πλαίσιο έργου που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα EEA Financial Mechanism 2014-2021[2] και περιλαμβάνει ακόμα και τα σχέδια νομοθετικών παρεμβάσεων. Στη μελέτη συνεργάστηκε το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) που ανέλαβε να πραγματοποιήσει μια ανασκόπηση των πλαισίων σε άλλες χώρες, ενώ γνωμοδότηση για τα νομικά ζητήματα παρείχε Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Η εγκατάσταση θαλάσσιων αιολικών σταθμών στην Ελλάδα προβλέφθηκε αρχικά με τους ν. 3468/2006 (το βασικό νόμο για την παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) και ν. 2971/2001 (για τον αιγιαλό και την παραλία). Στη συνέχεια, κριτήρια για την εγκατάστασή τους περιέλαβε και το Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ. Τα έργα δεν προχώρησαν για διάφορους λόγους, με πολύ σημαντικό πρόβλημα να φαίνεται να είναι αυτό που σχετίζεται με τη συγγένεια που εμφανίζει η διαδικασία χωροθέτησης και αδειοδότησης των θαλάσσιων αιολικών με την παραχώρηση «οικοπέδων» για την έρευνα και εξόρυξη υδρογονανθράκων. Όπως και η ίδια η μελέτη της ΕΛΕΤΑΕΝ αναφέρει: «Σε όλες τις χώρες προϋπόθεση για την έναρξη της ανταγωνιστικής διαδικασίας είναι ο χωρικός προσδιορισμός, πάντα με ευθύνη του κράτους, ευρέων ζωνών στη θάλασσα, στα όρια τόσο των εθνικών χωρικών υδάτων όσο και στις ΑΟΖ, εφόσον έχουν καθοριστεί, όπου μπορούν να υλοποιηθούν τέτοια έργα.»
Από τη μελέτη της ΕΛΕΤΑΕΝ προτείνεται θεσμικό πλαίσιο χωροθέτησης και αδειοδότησης τόσο για θαλάσσια αιολικά θεμελιωμένα στο βυθό, όσο και για πλωτά αιολικά. Τα θαλάσσια αιολικά σταθερής έδρασης θεμελιώνονται στον πυθμένα σε μικρά βάθη (50 μ.) που γενικά δεν υπάρχουν στις Ελληνικές θάλασσες, σε επαρκή απόσταση από τις ακτές, γι’ αυτό το ενδιαφέρον φαίνεται να στρέφεται στα πλωτά αιολικά. Ωστόσο τα 110 θαλάσσια αιολικά συνολικής ισχύος 22.073 MW, με 5.047 ανεμογεννήτριες, που αναφέρεται ότι υπάρχουν σήμερα στην Ευρώπη –από τα οποία κανένα στη Μεσόγειο- είναι σταθερής έδρασης και μόνο δύο μικρά έργα με πλωτά αιολικά έχουν υλοποιηθεί, ενώ φέρεται να είναι σε εξέλιξη άλλα 8 έργα.
Η μελέτη εξετάζει τρία μοντέλα ανάπτυξης θαλάσσιων αιολικών: το συγκεντρωτικό (Βέλγιο), το αποκεντρωμένο (Ηνωμένο Βασίλειο) και ενδιάμεσα μοντέλα που έχουν υιοθετήσει άλλα κράτη (Γαλλία, Δανία, Ολλανδία, Γερμανία). Σε ότι αφορά στη σύνδεση με το Δίκτυο, στο αποκεντρωμένο μοντέλο ο επενδυτής είναι υπεύθυνος για όλα τα τμήματα, θαλάσσιο και χερσαίο ενώ στο συγκεντρωτικό μοντέλο υπεύθυνος όλων των τμημάτων είναι ο Διαχειριστής του Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας. Στο ενδιάμεσο μοντέλο η συμμετοχή του Διαχειριστή αφορά κυρίως το χερσαίο τμήμα του συστήματος, ενώ το θαλάσσιο τμήμα είναι στην ευθύνη του επενδυτή.
Η Ελλάδα σύμφωνα με την Οδηγία 2014/89/ΕΕ «Περί Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού», θα έπρεπε να υιοθετήσει Θαλάσσια Χωροταξικά Πλαίσια μέχρι τον Μάρτιο του 2021. Η Οδηγία αναφέρεται στη Διεθνή Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), που έχουν κυρώσει όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και η ίδια η ΕΕ ως διεθνής οργανισμός.
Προκειμένου να καταρτίσει τα Θαλάσσια Χωροταξικά Σχέδια η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε εμπόδια, όπως αυτά της περιορισμένης στα 6 ναυτικά μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης της και της μη καθορισμένης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) στο Αιγαίο. Το γεγονός ότι η Οδηγία απαιτεί από τα κράτη να συνεργαστούν με τρίτες χώρες «όταν αυτά αναπτύσσουν δράσεις που αφορούν τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό στις οικείες θαλάσσιες περιοχές και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τις συμβάσεις, όπως με την αξιοποίηση υφιστάμενων διεθνών φόρουμ ή με περιφερειακή θεσμική συνεργασία» (άρθρ 12), φωτίζει έναν από τους λόγους των πιέσεων που ασκούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στη χώρα μας για «συνομιλίες» με την Τουρκία.
Η ΕΛΕΤΑΕΝ τονίζει ότι μια μεγάλη ανάπτυξη της θαλάσσιας αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα θα πρέπει να γίνει μέσα από την διαδικασία των Θαλάσσιων Χωροταξικών Πλαισίων. Ωστόσο επειδή αντιλαμβάνεται ότι για κάτι τέτοιο μπορεί να απαιτηθεί πολύς χρόνος, προτείνει ένα βραχυπρόθεσμο στόχο που βασίζεται στην εφαρμογή του ισχύοντος Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας που παρέχει κριτήρια για την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών στην αιγιαλίτιδα ζώνη των 6 ναυτικών μιλίων. Χαρακτηριστικό είναι όπως τονίζει, ότι για το σκοπό αυτό δεν θα απαιτηθεί νέα Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, θεωρώντας προφανώς επαρκώς επίκαιρη αυτή του 2008(!), σημειώνοντας πάντως ότι στη διαδικασία αναθεώρησής του το Ειδικό Χωροταξικό θα υποβληθεί ούτως ή άλλως σε Στρατηγική Εκτίμηση Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων!
«Για την περαιτέρω ενίσχυση της αξιοπιστίας της προτεινόμενης μεταβατικής λύσης» η μελέτη προτείνει την κατάρτιση τοπικού ή τοπικών Ειδικών Πλαισίων Όρων Ανάπτυξης θαλάσσιων αιολικών -στο πρότυπο των ΕΣΧΑΔΑ και ΕΣΧΑΣΕ- ύστερα από εφαρμογή του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ και μια αρχική περιβαλλοντική επισκόπηση (screening) που θα υποβληθεί σε διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης κατά τις διατάξεις της ΚΥΑ ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ.107017/2006. Σε κάθε περίπτωση όμως, ζητάει τη δέσμευση και νομοθετική κατοχύρωση ότι τα Ειδικά αυτά Πλαίσια θα συμπεριληφθούν στα Θαλάσσια Χωροταξικά Πλαίσια, όποτε αυτά εκπονηθούν και εγκριθούν! Οι προτάσεις αυτές καταδεικνύουν με τον πιο τραγελαφικό τρόπο, την εργαλειοποίηση τόσο του χωροταξικού όσο και του περιβαλλοντικού σχεδιασμού.
Για την κατάρτιση τοπικών Ειδικών Πλαισίων Όρων Ανάπτυξης θαλάσσιων αιολικών προτείνεται να επιλέγονται από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας ευρύτερες περιοχές με κριτήρια την καταλληλότητα του αιολικού δυναμικού και τη δυνατότητα ηλεκτρικής διασύνδεσης των θαλάσσιων αιολικών που θα χωροθετηθούν σε αυτές, μετά από γνώμη του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) και του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΔΜΗΕ). Στη συνέχεια θα εκπονείται Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για τις ευρύτερες περιοχές η οποία θα μπορεί να καταλήξει σε ζώνες αποκλεισμού εντός της ευρύτερης περιοχής με βάση κριτήρια που αφορούν την προστασία του θαλάσσιου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και των εν γένει οικοσυστημάτων του, την εθνική ασφάλεια, την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών και τη συσχέτιση με δραστηριότητες τουρισμού και αλιείας. Τα Ειδικά Πλαίσια Όρων Ανάπτυξης ΘΑΠ (ΕΠΟΑ ΘΑΠ) θα εγκρίνονται μαζί με τις Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) με ενιαία απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Σε σχέση με τις διασυνδέσεις των θαλάσσιων αιολικών με το Σύστημα Μεταφοράς προτείνεται η ανάπτυξη των δικτύων να συνδυαστεί με τις διασυνδέσεις των νησιών του Αιγαίου, με ευθύνη του ΑΔΜΗΕ, που καλείται να καθορίσει κάποια hubs στο Αιγαίο εκπονώντας Στρατηγική Μελέτη για την Ανάπτυξη θαλάσσιων δικτύων ως επέκταση του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΜΗΕ) με ορίζοντα έως το 2040/2050.
Η Βεβαίωση Παραγωγού, η οριστική προσφορά σύνδεσης και το δικαίωμα να ενεργήσει ο επενδυτής για την παραχώρηση της θάλασσας, προτείνεται να παραχωρούνται μαζί με το δικαίωμα σύναψης Σύμβασης Ενίσχυσης Διαφορικής Προσαύξησης (ΣΕΔΠ) μετά από μειοδοτικό διαγωνισμό κατά τις διατάξεις του ν.4414/2016. Προτείνεται επίσης τα έργα ΘΑΠ που έχουν επιλεγεί μέσω ανταγωνιστικής διαδικασίας κατά τα ανωτέρω να απαλλάσσονται από το αντάλλαγμα χρήσης της θάλασσας.
Για λόγους ευελιξίας και μείωσης του κινδύνου του, ο μειοδότης θα έχει το δικαίωμα να λάβει Βεβαίωση Παραγωγού σε μια αρκετά εκτεταμένη περιοχή και να περιορίσει εντός συγκεκριμένου χρόνου (π.χ. 18 μηνών) το χώρο του έργου σε ένα πιο συγκεκριμένο πολύγωνο.
Εντυπωσιακή είναι η αγωνία της ΕΛΕΤΑΕΝ να ελαχιστοποιήσει το ρίσκο διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη υλοποίηση των έργων χωρίς δικαστικές εμπλοκές. Για το λόγο αυτό η μελέτη προτείνει: «Εξαντλητική διαβούλευση στο πλαίσιο της ΣΜΠΕ με τις αρμόδιες Υπηρεσίες και τις τοπικές κοινωνίες, ώστε αφενός να περιοριστούν οι χρόνοι και οι αβεβαιότητες κατά την αδειοδοτική διαδικασία που θα υλοποιηθεί από τον επενδυτή, αφετέρου ο κίνδυνος δικαστικής προσβολής των αποφάσεων.». Ωστόσο η ανησυχία μάλλον σχετίζεται και με «εξωτερικούς κινδύνους» και ίσως σ’ αυτούς να αναφέρεται η διατύπωση ότι: «Παράλληλα το πλαίσιο πρέπει να περιλαμβάνει δράσεις και πρόνοιες, μερικές από τις οποίες ξεφεύγουν από το πλαίσιο της παρούσας μελέτης.».
[1] https://eletaen.gr/dimosia-diavoulefsi-gia-to-neo-thesmiko-plaisio-thallasias-aiolikis-energeias-stin-ellada/
