Δύο είναι κατά την άποψή μου τα προτερήματα, οι συμβολές του βιβλίου του Δημήτρη Κατσορίδα Εργατικός Έλεγχος, κοινωνικοποίηση, αυτοδιαχείριση (Εκδόσεις των Συναδέλφων) στη σημερινή συγκυρία.
Αρχικά, ότι σε μια περίοδο ήττας και υποχώρησης ανοίγει τη συζήτηση για τους όρους της αντεπίθεσης της Αριστεράς. Δε σας κρύβω πώς περισσότερο χρήσιμο και επίκαιρο για τη σημερινή συγκυρία βρήκα το δεύτερο κεφάλαιο για τον εργατικό – διαχειριστικό έλεγχο.
Αναφέρει ο συγγραφέας: «Μια κυβέρνηση της Αριστεράς θα πρέπει να θεσμοθετήσει τον Εργατικό – Διαχειριστικό έλεγχο σε όλα τα επίπεδα της οικονομίας και σε όλες τις επιχειρήσεις, είτε του δημόσιου είτε του ιδιωτικού τομέα». Και παρακάτω σημειώνει: «Το αίτημα που θα πρέπει να διατυπωθεί είναι η εθνικοποίηση – κοινωνικοποίηση του τραπεζικού συστήματος, ούτως ώστε η ροή χρήματος να βρίσκεται κάτω από κοινωνικό έλεγχο» (σελ.25).
Κι ενώ διάβαζα όλα αυτά τα …ωραία θυμόμουν το επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ με αφορμή την τρίτη (και φαρμακερή όπως αποδείχθηκε για το αίτημα της εθνικοποίησης) ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Η κυβέρνηση του Τσίπρα όχι απλά φόρτωσε τον ήδη υπερχρεωμένο ελληνικό λαό με 5,4 δισ. ευρώ επιπλέον – τόσο στοίχισε η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση (για να είναι ακόμη και τώρα με το αντίστροφο σπλιτ οι μετοχές τους στα Τάρταρα), αλλά τις παρέδωσε στη διεθνή κερδοσκοπία, στα ξένα funds! Πληρώσαμε για να τις δώσουμε στον Πόλσον! Όταν θα μπορούσαν να έμεναν στα χέρια του δημοσίου δωρεάν… Μεγάλο κατόρθωμα για την κυβέρνηση!
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με άλλα λόγια ανέλαβε την ιστορική ευθύνη να καταργήσει τη θεωρητική μεν, υπαρκτή δε, δυνατότητα εθνικοποίησης των τραπεζών, λειτουργώντας ως το μακρύ χέρι της τραπεζοκρατίας.
Σε αυτό λοιπόν το πολιτικό περιβάλλον, όταν τα βήματα που σημειώνονται είναι προς τα πίσω, να τίθεται εκ νέου το αίτημα της αυτοδιαχείρισης είναι ώθηση προς τα μπρος για τις επαναστατικές και απελευθερωτικές ιδέες.
Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο κρίνω ως σημαντική συμβολή τη συγγραφή και έκδοση του βιβλίου από τον Δημήτρη σχετίζεται και πάλι με ένα μεγάλο βήμα προς τα μπρος που κάνει όταν αναφέρει πώς ο εργατικός έλεγχος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά μεταβατικό αίτημα και κατάκτηση. Όταν υπογραμμίζει πώς δεν είναι ένα σταθερό καθεστώς κι ότι στο τέλος της ημέρας απαιτείται μια επαναστατική εξουσία για να «κλειδώσει» αυτές τις νίκες, να τις θωρακίσει και να επιβάλει τον μη αντιστρεπτό τους χαρακτήρα. Επιπλέον, την εμπειρία που έχει κατακτηθεί από τη διοίκηση του εργοστασίου να τη μεταφέρει στα κοινά.
Αυτή η θέση δεν είναι τόσο προφανής στις μέρες μας. Μπορεί να ήταν όταν ο Μαντέλ χαρακτήριζε τη δημοκρατία των κατειλημμένων εργοστασίων πιο δημοκρατική από την αστική δημοκρατία, έκτοτε όμως έχει μεσολαβήσει μια μεγάλη ήττα. Στο πλαίσιό της αναπτύχθηκαν ρεύματα που διεκδίκησαν κι ακόμη διεκδικούν «να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς να πάρουν την εξουσία». Αναφέρομαι φυσικά στον Τζον Χαλογουέι κι ένα ισχυρότατο ρεύμα της πάλαι ποτέ αυτονομίας που μπροστά στην αδυναμία του να αναμετρηθεί με τον αντίπαλο, δηλαδή το κεφάλαιο, αναζητά νησίδες ελευθερίας εντός του καπιταλισμού. Είναι ένα κίνημα υπαρκτό κι ακμαίο καθώς ανθίζει όσο το επαναστατικό πρόταγμα περιορίζεται στα επιμέρους, αποφεύγει να συγκρουστεί με την εξουσία.
Η συμβολή του Δημήτρη Κατσορίδα, εκ των πραγμάτων, κινείται στον αντίποδα και διαμορφώνει τους όρους για να αλλάξουμε τον κόσμο παίρνοντας την εξουσία. Κι όχι αναζητώντας έναν τρόπο αξιοπρεπούς συμβίωσης μαζί της.
Τέλος, θέλω να υπογραμμίσω ένα συμπέρασμα που παρατίθεται στο βιβλίο και προέρχεται από την εμπειρία της Χιλής του Αλιέντε, όταν στη διάρκεια 34 μηνών εθνικοποιήθηκαν 275 επιχειρήσεις. Αναφέρεται λοιπόν ότι με την κατάργηση του αρχιεργάτη μετά την εθνικοποίηση, στα 32 από τα εθνικοποιημένα 40 εργοστάσια που μελετήθηκαν, η παραγωγικότητα ή έμεινε ίδια ή αυξήθηκε. Πρόκειται για ένα σπουδαίο συμπέρασμα καθώς δείχνει πόσο παρείσακτη είναι η μη παραγωγική εργασία επιτήρησης, την οποία εμφανίζουν ως απαραίτητη για την απρόσκοπτη εκτέλεση της παραγωγικής διαδικασίας. Δείχνει επίσης ότι ο καπιταλισμός, αντίθετα με ό,τι λέγεται, δεν αποτελεί το πιο παραγωγικό σύστημα που γέννησε ο άνθρωπος. Για να αφιερώσει τόσους πόρους στον έλεγχο της εργασίας μειώνει το μισθό και τις κοινωνικές δαπάνες!
Αντίθετα, μόνο μια κοινωνία ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών, που θα είναι απαλλαγμένη από την ατομική ιδιοκτησία, μπορεί να εξυψώσει την ανθρώπινη παραγωγικότητα και να κοινωνικοποιήσει τον πλούτο.
Σε αυτή την προσπάθεια το βιβλίο του Δημήτρη Κατσορίδα είναι μια σπουδαία συμβολή.
