Είναι κάτι παραπάνω από μια υπόθεση μυθιστορήματος, είναι μια αφήγηση προκειμένου να αναπαρασταθεί η πραγματικότητα. Μια ιστορία μέσα στην Ιστορία.
Ο Ζοζέφ είναι 32 χρονών και ζει στη Νορμανδία. Εκεί είναι τα μνημεία από την απόβαση των συμμάχων στις 6 Ιουνίου του 44, στην D day. Αλλά έχουν περάσει πολλά από τότε και αυτός ειναι απείθαρχος.
Δεν βολεύεται, 32 χρονών και όλα έχουν κατακάτσει στο νορμανδικό ακίνητο τοπίο. Και στο παγκόσμιο. Η Γαλλία έχει ξεχάσει τις ανοιχτές πληγές της και τις ντροπές της. Έχει σχεδόν ξεχάσει και σε τι ήλπιζε. Οι Γάλλοι έχουν αλλάξει κυβερνήτες, σοσιαλιστές, γκωλικούς, μεταγκωλικούς, μετασοσιαλιστές, στην παρέλαση της λήθης. Ήττα της μνήμης και ασφαλής άγνοια του παρόντος. Η πραγματικότητα είναι τόσο ξένη όσο είναι και το παρελθόν.
Ο Ζοζέφ αμφιβάλλει αν μπορεί να ταιριάξει με αυτό το παγκοσμιοποιημένο ηττοπαθές περιβάλλον.
Θέλει να κάνει κάτι για να ταράξει τα νερά, να δείξει πως δεν ξεχνάνε όλοι και να συνομιλήσει με εκείνους που, σαν κι αυτόν, θέλουν να θυμηθούν ή να ξέρουν.
Συνομίλησαν με την ήττα τους όλοι, τη μηρυκάσανε, γύρισαν στο μέσα εαυτό τους να απαγκιάσουν, μην τους κατασπαράξει η γεύση των δαγκωμένων χειλιών τους, ένα δηλητήριο που δεν σκοτώνει ακαριαία αλλά υποσκάπτει μεθοδικά όλο το οργανικό σύστημα. Οι ήρωες έχουν αποσυντεθεί, αλλά έχεις καινούργιους να επενδύσεις; Απόσυρση χωρίς αντικατάσταση.
“Είναι όμως πολύ αργά, και δεν μας μένει παρά να μετανιώσουμε ή να ξεχάσουμε. Φυσικά, ξεχνάμε. Η κοινωνία ωστόσο παραμένει μιασμένη. Το ατιμώρητο έγκλημα, σύφωνα με τους Έλληνες, μόλυνε την πόλη”, ο Καμύ στις Σκέψεις για την γκιλοτίνα (1957), σχολιάζει την υπόθεση Ιβτόν.
Τόσα χρόνια που πέρασαν, κοντεύουν να σβήσουν το μίασμα, της αποικιοκρατίας και της Αλγερίας.
Ο Ζοζέφ, που είναι πολύ νέος, ξέρει, και θέλει, ότι είναι η μνήμη που μπορεί (που πρέπει) να ανασυνταχθεί.
Σ’ αυτό μπορεί να συνεισφέρει. Να θυμίσει τον αγώνα της Αλγερίας.
Την περίπτωση, τον Φερνάν Ιβτόν, ο οποίος καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε για μια βόμβα που έβαλε σε νεκρό σημείο.
“Δεν μπορούν να τον εκτελέσουν για μια βόμβα που δεν έσκασε και που, επιπλέον, ο διευθυντής των ερευνητικών εργαστηρίων παραδέχτηκε πως, κι αν ακόμα έσκαγε, δεν θα σκότωνε ούτε μύγα… Ο Φερνάν λοιπόν δεν έχει αγωνία. Η Γαλλία, έστω κι αν είναι αποικιοκρατική και καπιταλιστική χώρα, δεν είναι δικτατορία: θα κρίνει δίκαια, θα ξεχωρίσει την αλήθεια απ’ το ψέμα και θα διαβάσει ανάμεσα στις γραμμές του εχθρού…
Οι αρχές κάνουν επίδειξη αυστηρότητας, αυτό συμβαίνει. Υψώνουν τη φωνή για παραδειγματισμό, αλλά δεν θα φτάσουν μέχρι τέλους. Αδύνατον. Όπως και να το κάνουμε, η Γαλλία δεν είναι δεσποτάτο.”
Ή μήπως είναι, εν τέλει;
Ο Ιβτόν είναι λευκός και Γάλλος και κομμουνιστής. Και κάνει αγώνα για την ανεξάρτητη Αλγερία. Είναι με την πλευρά των “καθυστερημένων αράβων”. Ο Ιβτόν δεν έχει το ελάχιστο ελαφρυντικό. Προδίδει το ιερότερο όλων, την πατρίδα και τη λευκή υπεροχή. Έτσι χτίστηκε ο πολιτισμός.
Ο οποίος πολιτισμός είναι τόσο αντικειμενικός και ακριβοδίκαιος πλέον ώστε ακόμα και ένα βιβλίο που λέει αυτά, που επιδιώκει με αυτά να προσβάλλει τη Γαλλία, το βραβεύει με την υψηλότερη διάκριση, το βραβείο Γκονκούρ. Γιατί το κριτήριο είναι πάνω απ’ όλα καλλιτεχνικό ή μόνο καλλιτεχνικό, και το βραβείο πάει σε ό,τι αξίζει, ό,τι και να λέει!..
Ή μήπως δεν είναι έτσι, μήπως είναι πως έχει τόσο αυτοπεποίθηση το έθνος, όση δεν είχε όταν εκτελούσε τον Ιβτόν, ώστε δεν ενοχλείται κανείς από μια παρόμοια βράβευση;
Πιο πολλοί θα επηρεαστούν θετικά από την απόφαση της επιτροπής, ιδού τι δημοκρατία και αξιοκρατία έχουμε!..
Αλλά ο Ζοζέφ Αντράς, είναι 32 χρονών και ζει στη Νορμανδία και θέλει τη μνήμη ζωντανή. Και δεν πάει να πάρει το βραβείο. Δεν το δέχεται, το βραβείο τους.
Και είναι 32 χρονών στην εποχή της παγκοσμιοποιημένης υποχώρησης. Μας τείνει το νήμα του για να αναζητήσουμε την έξοδο. Με ένα βιβλίο που ακόμα κι ο τίτλος του δείχνει προκλητικά παρωχημένος και ελαφρώς μελό: “Για τα πληγωμένα μας αδέλφια” (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μετάφραση Γιώργος Καράμπελας).
Κι εγώ δυο χρόνια τόχω μπροστά μου και δεν το αγγίζω γιατί κάτι με ειδοποιεί περί κινδύνου ολίσθησης της μνήμης στη νοσταλγία. Το βλέπω και το αποφεύγω. Ώσπου με μια βουτιά βούλιαξα στην ποίησή του. Και βγήκα αναζωογονημένος. Κι είπα να μοιραστώ τόσο το δισταγμό όσο και τη απόλαυση.
Είναι έρωτας εκείνο που προκύπτει. Του Φερνάν Ιβτόν για την Ελέν του, της Ελέν για τον Φερνάν της, του Φερνάν Ιβτόν για την Αλγερία και τη δικαιοσύνη, εθνική, φυλετική και ταξική, έρωτας του αναγνώστη για όλους.
Ακριβά ερωτικό. Στην κόψη πάνω!
