Ο Κ. Χατζηδάκης την 1 Ιουλίου του 2022 με αφορμή την πρώτη μέρα εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας δήλωνε ότι «τα 8ωρα δεν θα μπορούν να δηλώνονται ως 4ωρα. Εμείς είμαστε αποφασισμένοι να επεκτείνουμε το μέτρο αυτό στο σύνολο της αγοράς εργασίας και στις μεγάλες και στις μεσαίες και στις μικρές επιχειρήσεις. Είναι ένα αίτημα της ΓΣΕΕ, το οποίο υλοποιεί αυτή η κυβέρνηση, εφαρμόζοντας πιστεύουμε μια κοινωνική πολιτική στην πράξη».
Τότε υπήρξε μεγάλος καυγάς με τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ και από κοντά η ΓΣΕΕ που διεκδικούσαν την πατρότητα του μέτρου. Την ίδια στιγμή τα ταξικά συνδικάτα κατήγγειλαν την ΓΣΕΕ, την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση ότι το συγκεκριμένο μέτρο δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα ακόμα εργαλείο στα χέρια της εργοδοσίας για παραπέρα ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας που θα μεγαλώσει ακόμα περισσότερο την εκμετάλλευση και τον κλεμμένο χρόνο εργασίας.
Όχι δεν ντρέπονται.
Σκάστε και κολυμπάτε pic.twitter.com/8zVaKq7gMg— Marka2‼️ (@Marka2free) July 5, 2024
Το συγκεκριμένο άρθρο (74) του νόμου Χατζηδάκη, το ψήφισαν ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ και ΚΙΝΑΛ και άρχισε να εφαρμόζεται από την 1 /7/2022 στις τράπεζες και τα μεγάλα σούπερ μάρκετ. Δεν πέρασε πολύς καιρός όταν άρχισαν οι εργαζόμενοι να καταλαβαίνουν ότι η ψηφιακή κάρτα, αντί για εργαλείο διασφάλισης των δικαιωμάτων των εργαζομένων και κατάργησης της υποδηλωμένης εργασίας που καυχιόταν ο Χατζηδάκης, στην πραγματικότητα, ήταν ένα ακόμα εργαλείο ξεχειλώματος του εργάσιμου χρόνου και μεγαλύτερης ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων. Σε καμιά περίπτωση η εφαρμογή της ψηφιακής κάρτας δεν εμπόδισε την καταστρατήγηση των ωραρίων και την υποδηλωμένη εργασία αφού η εργοδοσία εφεύρισκε διάφορα τεχνάσματα για να υπερβαίνει τις σαθρές προϋποθέσεις του νόμου.
Στον έλεγχο του εργοδότη
Στις αντιδράσεις αυτές η κυβέρνηση και ο Χατζηδάκης πέρασαν στην αντεπίθεση υποστηρίζοντας με μεγάλες διαφημιστικές καμπάνιες και καθημερινή εμφάνιση στα ΜΜΕ ότι οι εργαζόμενοι πια θα έχουν «τα δικαιώματά στα χέρια τους», ότι δεν θα μπορούν πλέον οι εργοδότες να δηλώνουν τα 8ωρα ως 4ωρα. Βέβαια αυτό που του «ξέφυγε» είναι ότι μπορεί ο εργαζόμενος να έχει την ψηφιακή κάρτα στα χέρια του αυτό δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να υποχρεωθεί να την χτυπάει σύμφωνα με τις υποδείξεις του εργοδότη του. Εξάλλου και πριν τον νόμο υπήρχαν επιχειρήσεις αλλά και ολόκληροι κλάδοι που εφάρμοζαν το σύστημα της ωρομέτρησης και σε αρκετές από αυτές δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ωμής καταπάτησης του ωραρίου με το σύστημα της παροχής ρεπό, και με άλλα τεχνάσματα, όπως ψευδής δήλωση προσέλευσης κλπ.
Όμως το πιο εξοργιστικό είναι ότι ο Χατζηδάκης πέρα από το κλείσιμο του ματιού στην εργοδοσία με τις μετέπειτα εγκύκλιους και υπουργικές αποφάσεις που ακολούθησαν, έδωσε στην ουσία και τα …password του νόμου στα αφεντικά. Έδωσε την δυνατότητα στους εργοδότες να εκτυπώσουν οι ίδιοι τις ψηφιακές κάρτες των εργαζομένων! Άραγε με την κατάσταση που υπάρχει σε διάφορα εργασιακά γκέτο θα ήταν απίθανο ο εργαζόμενος να μην πάρει ποτέ στα χέρια του την ψηφιακή κάρτα και οι διευθυντές και οι προσωπάρχες να κτυπάνε όλες τις κάρτες όποτε αυτοί νομίζουν για να μην «χάνουν χρόνο»;
Όμως και το πιο σοβαρό είναι ότι δίνεται η δυνατότητα στην εργοδοσία να ενεργοποιεί μονομερώς την επιλογή της «ευέλικτης προσέλευσης» των εργαζομένων στην εργασία, που μπορεί να φθάσει και τις 2 ώρες. Με την «ευέλικτη προσέλευση» ο εργοδότης μπορεί να παρατείνει το τέλος της βάρδιας στην περίπτωση που έχει καθυστερήσει η έναρξή της. Η παράταση αυτή μπορεί να διαρκέσει, σύμφωνα με τον νόμο, έως και 2 ώρες και ισχύει για όλες τις κατηγορίες των εργαζομένων.
Με το κόλπο αυτό τα αφεντικά μπορούν να αλλάζουν καθημερινά την έναρξη και τη λήξη του ωραρίου εργασίας κατά πώς τους βολεύει, που μπορεί να φτάνει ακόμα και τις 4 ώρες, χωρίς αυτό να θεωρείται καταχρηστική ή συνεχής αλλαγή ωραρίου. Όλοι καταλαβαίνουμε ότι αυτό θα συμβαίνει στην πράξη και όχι φυσικά η δήθεν δυνατότητα να πηγαίνει ο εργαζόμενος 2 ώρες αργότερα στη δουλειά, ή για να προλαβαίνουν οι μητέρες να πηγαίνουν τα παιδιά στο σχόλιο, όπως λίγο πολύ ισχυρίζεται το υπουργείο.
Η παραπάνω ρύθμιση στην πραγματικότητα δίνει στον εργοδότη την δυνατότητα να καλύπτει την υποδηλωμένη εργασία. Αν για παράδειγμα ένας εργαζόμενος δουλεύει από τις 9πμ μέχρι τις 5μμ και ο εργοδότης του ζητήσει να δουλέψει μέχρι τις 7μμ ο εργοδότης έχει την δυνατότητα ο ίδιος να ενεργοποιήσει την κάρτα. Ένα παράδειγμα που αναφέρεται από τα συνδικάτα: Εργαζόμενος με ωράριο 08.00 – 16.00 αναγκάζεται να δουλεύει ως τις 18.00. Αν η κάρτα ενεργοποιείται με υπόδειξη του εργοδότη κάθε μέρα στις 11 τότε μπορεί «νόμιμα» να κάθεται ως τις 7.
«Αυτό δεν ισχύει», θα μας πουν «γιατί αν ο εργαζόμενος βρει τρόπο και το καταγγείλει θα έρθει ο έλεγχος και θα τιμωρηθεί ο εργοδότης». Όμως, αυτό δεν ισχύει, γιατί, εφόσον η εργοδοσία έχει πρόσβαση στην ψηφιακή κάρτα, που θα έχει αφού η ίδια τις έφτιαξε, τότε με το που θα εμφανιστεί ο έλεγχος στην είσοδο της επιχείρησης με ένα κλικ μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα προσέλευσης. Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι η ενεργοποίηση της κάρτας γίνεται σε ελάχιστα δευτερόλεπτα και μπορεί να «χτυπηθεί» αμέσως μόλις γίνει αντιληπτή η παρουσία της Επιθεώρησης Εργασίας, καθώς ο Χατζηδάκης πρόβλεψε να μην υπάρχει η δυνατότητα στους επιθεωρητές να μπλοκάρουν τις υποβολές για όσο διάστημα διαρκεί ο έλεγχος.
Το αποκορύφωμα όλων των παραπάνω είναι η πρόβλεψη που αναφέρει η πρόσφατη ερμηνευτική εγκύκλιος (37271/21-06-2024) του υπουργείου Εργασίας ότι υπάρχει η περίπτωση να μη χτυπηθεί η κάρτα από αμέλεια του εργαζόμενου. Σε αυτήν την περίπτωση, λοιπόν, για «μέχρι 3 μονά χτυπήματα τον μήνα ανά εργαζόμενο» δεν θα επιβάλλεται πρόστιμο, παρά θα γίνεται σύσταση. Το να μην έχει κτυπηθεί η κάρτα κατόπι υπόδειξης του αφεντικού δεν προβλέπετε φυσικά, όταν γνωρίζουν πολύ καλά ότι εργαζόμενοι αναγκάζονται να δηλώσουν ότι πήραν άδειες που δεν πήραν, ότι πήραν τα χρωστούμενα ρεπό που δεν τα πήραν, και πολλοί άλλοι εκβιασμοί που είναι πια καθημερινότητα στις εργασιακές Γαλέρες.
Πλήθος παραβιάσεων
Αυτά δεν είναι υποθετικά σενάρια αλλά έχουν γίνει όπως φαίνεται από καταγγελία του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Αθήνας. «Δόθηκαν οδηγίες σε εργαζόμενους που πιάνουν στις 5:00 π.μ. να χτυπάνε την κάρτα τους στις 6:00 π.μ. για να μην φανεί η μία ώρα νυχτερινής απασχόλησης. Προϊστάμενοι ταμείων, ζητούσαν από τις ταμίες να χτυπήσουν την κάρτα τους ακριβώς στις 21:00 ενώ ακόμη ήταν στο πόστο τους και εξυπηρετούσαν πελάτες. Υπενθύμιση σε ωρομίσθιους που δουλεύουν 8ωρο να μην ξεχάσουν να «χτυπήσουν» την κάρτα τους στο 4ωρο, σε υπαλλήλους ηλεκτρονικών παραγγελιών «χτυπάνε» την κάρτα τους είτε έχουν τελειώσει την παραγγελία είτε όχι και να συνεχίζουν μετά, οδηγοί να μη χτυπάνε καθόλου κάρτα αφού βρίσκονται εκτός καταστήματος και καλέσματα για εργασία στο ρεπό αλλά με οδηγία να μη «χτυπήσουν κάρτα». Οι σουπερμαρκετάδες ήταν αυτοί που πολύ πριν από αυτή την αισχρή ερμηνευτική εγκύκλιο του υπουργείου εργασίας μέσω ανακοινώσεων έδιναν οδηγίες στους εργαζόμενους για «σωστό σκανάρισμα» της κάρτας ρίχνοντας τους και την ευθύνη σε περίπτωση προστίμων! Από τη δημοσίευση της εγκυκλίου συνάδελφοι μας καταγγέλλουν πως στην ηλεκτρονική δήλωση του ωραρίου τους δηλώνεται σε κάποιους ευέλικτη προσέλευση 30΄, σε άλλους «ευέλικτη προσέλευση 120΄» !
Ενώ το Σωματείο Εργαζομένων ΦΑΜΑΡ σε ανακοίνωσή του, καταγγέλλει μεταξύ άλλων, ότι η εταιρεία θα τοποθετήσει μέσα από τα αποδυτήρια τα μηχανήματα ωρομέτρησης, και έτσι «βγάζει εκτός 8ώρου την προετοιμασία των εργαζομένων εντατικοποιώντας περαιτέρω την εργασία μας….Ένας εργαζόμενος χρειάζεται κατά μέσο όρο 5 λεπτά για την ένδυση του στα αποδυτήρια και άλλα 5 λεπτά για την απόδυση του στο τέλος της βάρδιας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να βρίσκεται στην ΦΑΜΑΡ για 8 ώρες και 10 λεπτά. Αν σε αυτό το χρόνο προστεθεί και το διάλειμμα το οποίο πλέον θα είναι στην ευχέρεια της ΦΑΜΑΡ, αν θα το πληρώνει, βάσει νόμου, ο απλήρωτος χρόνος εκτοξεύεται σε 40 λεπτά ημερησίως, 200 λεπτά την εβδομάδα, πάνω από 13 ώρες το μήνα».
Βαφτίζουν τους εργαζόμενους διευθυντές
Μια από τις πιο άθλιες Υπουργικές Αποφάσεις αυτή την φορά του Άδωνη Γεωργιάδη (113169/27-12-2023 )που συμπληρώνει την ψηφιακή κάρτα είναι αυτή που δίνει την δυνατότητα στην εργοδοσία να βαφτίζει «διευθυντές» απλούς εργαζόμενους για να μπορεί νόμιμα να τους ξεζουμίζει αφού για τους διευθυντές δεν ισχύουν οι διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας για τα χρονικά όρια εργασίας. Αυτό που ίσχυε μέχρι και πριν την υπουργική απόφαση ήταν ότι για να χαρακτηριστεί κάποιος Διευθυντής έπρεπε να υπάρχουν σωρευτικά ορισμένες προϋποθέσεις, όπως οι πολύ μεγαλύτερες αποδοχές από τον μέσο μισθό, διευθυντικό δικαίωμα πάνω στους εργαζόμενους, θέση εποπτείας μέσα στην επιχείρηση, δικαίωμα λήψης αποφάσεων και υπογραφής αντί για τον εργοδότη κλπ.
Τι κάνει τώρα ο άθλιος; Τα κριτήρια αυτά εφαρμόζονται πλέον διαζευκτικά και προσδιορίζονται σε 3 κατηγορίες (Α’, Β’, Γ’) «διευθυντικών στελεχών». Όπου ο εργοδότης έχει την δυνατότητα να επιλέξει μια από αυτές για να χαρακτηρίσει κάποιον διευθυντή. Τι παρατηρούμε λοιπόν στην κατηγορία Α’; Εκεί δεν ορίζονται ως κριτήριο, ούτε καν αόριστα, ο αυξημένος μισθός που πρέπει να είναι στο εξαπλάσιο του μισθού όπως αναφέρεται στην κατηγορία Γ.
Με λίγα λόγια αυτό σημαίνει πως ένας εργαζόμενος μπορεί να οριστεί «διευθυντής», όταν εκπληρώνει τουλάχιστον έναν όρο από τους τρεις της υπουργικής απόφασης στην ατομική του σύμβαση. Δηλαδή, εργαζόμενοι με τον βασικό μισθό, ακόμα και με μερική απασχόληση μπορούν άνετα να βαφτιστούν Διευθυντές που εντάσσονται στην Α’ κατηγορία και θα μπορούν να δουλεύουν οποιαδήποτε μέρα και ώρα, ακόμα και Κυριακές, αργίες, νύχτες, χωρίς να υπάρχει η υποχρέωση της επιχείρησης να τους καταβάλλει υπερωρίες και τις προβλεπόμενες προσαυξήσεις.
Θα πει κάποιος τώρα αυτά είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας. Και όμως έχουν ήδη εφαρμοστεί! Για παράδειγμα σε 4 τράπεζες ένας στους τρεις εργαζόμενους είναι «Διευθυντής» αφού έχουν χαρακτηριστεί «διευθυντές» 3.000 εργαζόμενοι, ενώ παρατηρείται ασυνήθιστος αριθμός «διευθυντών» σε μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις όπως καταγγέλλουν συνδικάτα.
Ψηφιακή δυστοπία
Η εργασιακή ψηφιακή δυστοπία φαίνεται ότι είναι ακόμα στην αρχή της. Τώρα με την ψηφιακή κάρτα μπαίνουν τα θεμέλια για την ολοκληρωτική εφαρμογή της επιτήρησης των εργαζομένων για την αποδοτικότητα τους, αφού πάνω σε αυτή θα μπορούν να προσαρμόζονται λογισμικά μοντέλα που θα ελέγχουν τον εργαζόμενο από το πόση ώρα είναι στην τουαλέτα μέχρι τον αριθμό των κλικ.
Ήδη σε Ευρώπη και Αμερική έχουν εγκατασταθεί τέτοια μοντέλα. Είναι χαρακτηριστική η διαφημιστική περιγραφή ενός λογισμικού του «Monitask», με το οποίο ένας εργοδότης μπορεί να παρακολουθεί την κάθε κίνηση των υπαλλήλων του. Να λαμβάνει λεπτομερείς αναφορές ανά τακτά χρονικά διαστήματα και να μετράει τη συνολική παραγωγικότητα, όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα του ο κατασκευαστής. «Το Monitask δίνει τη δυνατότητα παρακολούθησης κάθε λεπτού που αφιερώνει σε μια συγκεκριμένη εργασία ή σε ολόκληρο το έργο ένας εργαζόμενος, καταγράφοντας τα κλικ ποντικιού, τα πατήματα πλήκτρων και την κύλιση, όπως και στιγμιότυπα (screenshot) οθόνης. Μπορείτε να δείτε τα στιγμιότυπα οθόνης στο διαδίκτυο και να τα αξιοποιήσετε ως αποδεικτικά στοιχεία για την εργασία. Δεν υπάρχει κατασκοπεία, και επωφελείστε από την πλήρη διαφάνεια. Ο χρόνος εργασίας καταγράφεται αυτόματα στα φύλλα κατανομής χρόνου (timesheets), τα οποία έχουν τη δυνατότητα να εντοπίζουν αυτόματα μη παραγωγικές ώρες».
Η ψηφιακή κάρτα συνιστά μια ποιοτική αναβάθμιση των εργαλείων μέτρησης του χρόνου εργασίας προς όφελος της εργοδοσίας, ανοίγοντας νέους δρόμους για την εφαρμογή αντεργατικών μέτρων που περιμένουν τη σειρά τους να υλοποιηθούν. Όπως, για παράδειγμα, το σπάσιμο του χρόνου εργασίας σε «ενεργό» και «ανενεργό», κάνοντας δεκτό παλιότερο αίτημα του ΣΕΒ να εξαιρούνται από τον χρόνο εργασίας στις βιομηχανικές επιχειρήσεις που εμπίπτει στην καταγραφή της ψηφιακής κάρτας ο χρόνος προετοιμασίας του εργαζόμενου πριν ξεκινήσει την εργασία του, ο χρόνος στις διακοπές εργασιών και τα διαλείμματα εργασίας. Μόνο αυτό όπως αναφέρεται σε άρθρο του Ο.Τ. δίνεται μια ώρα μπόνους στους εργοδότες όπου μαζί με την αδήλωτη εργασία, τα ρεπό κλπ αυξάνεται κατακόρυφα ο απλήρωτος χρόνος εργασίας, τροφοδοτώντας με κλεμμένη υπεραξία τα κέρδη του κεφαλαίου.
Η εξαήμερη εργασία, η ψηφιακή κάρτα και οι νόμοι για την ελαστικοποίηση ολοκληρώνουν την αντιδραστική μεταρρύθμιση που φέρνει τους έλληνες εργαζόμενους στην κορυφή των Ευρωπαϊκών χωρών να δουλεύουν την εβδομάδα 47-51 ώρες στις ηλικίες 20-64. Την στιγμή μάλιστα που η συζήτηση για την τετραήμερη εργασία χωρίς μείωση των αποδοχών έχει ανοίξει σε πολλές χώρες στην Ευρώπη αλλά και σε Αμερική και Ιαπωνία. Είναι χαρακτηριστικά τα δημοσιεύματα στον ξένο τύπο. Όπως γράφει η Washington Post. «Η νέα νομοθεσία ανατρέπει την τάση μείωσης της εβδομάδας εργασίας σε τέσσερις ημέρες… Η πρωτοβουλία της Ελλάδας έρχεται σε αντίθεση με πολλές έρευνες που δείχνουν ότι η αύξηση των ωρών εργασίας στην πραγματικότητα βλάπτει την παραγωγικότητα αντί να την ενισχύει». Ενώ όπως αναφέρει η Γερμανική Seudeutsche Zeitung σε εκτενές άρθρο της «Οι Έλληνες βγαίνουν αργά… γιατί δουλεύουν όλη μέρα – Και το Σάββατό τους ανήκει στον εργοδότη»
Σε αυτόν τον χάρτη μπορούμε να δούμε τις συνολικές μέσες ώρες εργασίας ανά έτος.
Εύλογα μπαίνει το ερώτημα γιατί στην Ελλάδα υπάρχει τέτοια απόκλιση από άλλες καπιταλιστικές χώρες σε Ευρώπη και Αμερική όσων αφορά τον χρόνο εργασίας. Η απάντηση είναι ότι τα Μνημόνια και οι επιπτώσεις τους είναι ακόμα εδώ. Η οικονομία συνεχίζει να βρίσκεται σε επίπεδα χαμηλότερα ακόμα και από αυτά του 2008 πράγμα που την κατατάσσει στις χαμηλότερες βαθμίδες σε Ε.Ε ΟΝΕ . Όπως αναφέρεται στις Θέσεις Α’ Συνδιάσκεψης της Μετάβασης οργάνωση για την κομμουνιστική προοπτική «Η Ελλάδα υποβαθμίζεται και «βαλκανοποιείται» στο πλαίσιο της Ευρώπης, μετατρέπεται σε διαμετακομιστικό κόμβο μεταξύ Ανατολής και ΕΕ, με μεγάλες αντιφάσεις: Από τη μία πλευρά, οικονομία έντασης εργασίας σε σημαντικό βαθμό με έμφαση στις υπηρεσίες, τον τουρισμό και τις επενδύσεις ενέργειας και real estate, με χαμηλό εργατικό κόστος και φιλικό περιβάλλον για «επενδύσεις», με κατεστραμμένη πρωτογενή παραγωγή »
Η παραπάνω συνθήκη καθορίζει και την στρατηγική του ελληνικού κεφαλαίου που στον πυρήνα της βρίσκεται η ελαχιστοποίηση του εργασιακού κόστους με εργαζόμενους υποταγμένους, χωρίς δικαιώματα που θα δουλεύουν μέχρι και δώδεκα ώρες. Με την πλήρη εφαρμογή των νόμων της κυβέρνησης σύντομα το εργασιακό τοπίο θα αλλάξει εκ βάθρων με κύριο χαρακτηριστικό την ακόμα μεγαλύτερη αύξηση του χρόνου εργασίας και την όλο και μεγαλύτερη ελαστικοποίηση, που θα διαλύει της ζωές των εργαζομένων θα τους δημιουργεί προβλήματα υγείας, ψυχολογικά προβλήματα αλλά και εργατικά ατυχήματα. Όσο το συνδικαλιστικό κίνημα θα βρίσκεται καθηλωμένο, η επιθετικότητα του κεφαλαίου συνεχώς θα αυξάνεται και θα δημιουργεί συνθήκες εργασίας για το σύνολο της τάξης παρόμοιες με αυτές που υπάρχουν στις τουριστικές επιχειρήσεις δηλαδή συνθήκες εργασιακής Γαλέρας.
