Όσοι δημοσιολόγοι αγαπούν τις αναδρομές και τους ιστορικούς παραλληλισμούς μάλλον θα αναγκαστούν να παιδέψουν πολύ τη μνήμη τους και το αρχειακό υλικό που διαθέτουν, για να απαντήσουν στο ερώτημα: Αλήθεια, πότε άλλοτε – ας πούμε από τότε που συστάθηκε η «μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια» (ΕΟΚ, μετέπειτα ΕΕ) – η Γερμανία και η Γαλλία βίωναν, την ίδια περίοδο, τέτοιες κρίσεις, πολιτικές και οικονομικές συνάμα; Από μόνο του αυτό το τρέχον φαινόμενο παρουσιάζει ενδιαφέρον, καθώς αφορά τις δυο χώρες που – θεωρητικώς ή και εμπράκτως – κινούν το όχημα της «θεσμικά συγκροτημένης» Ευρώπης.
Προτού δει κανείς προσεκτικότερα τη… σκουριά που κατατρώει τον περιλάλητο «γαλλογερμανικό άξονα», ας ρίξει μια ματιά στην ακόμη μεγαλύτερη εικόνα της τρέχουσας περιόδου. Και εν αρχή την οικονομική εικόνα.
Στις Βρυξέλλες, όπως και σε επιμέρους ευρωπαϊκά επιτελεία, επικρατεί τώρα μεγάλη ανησυχία για τη δασμολογική πολιτική, την οποία ενδέχεται να ακολουθήσουν οι ΗΠΑ στην προεδρική θητεία του Τραμπ. Σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, ακόμη και αν ο εμπορικός πόλεμος της Ουάσιγκτον θα έχει ως στόχο την Κίνα, ακόμη κι αν αφήσει μόνο λίγα, «ψιλά» σκάγια να κατευθυνθούν προς την ΕΕ, η ευρωπαϊκή οικονομία κινδυνεύει να πληγεί σοβαρά, έστω και «από σπόντα». Εκτιμούν δηλαδή ότι, εάν οι Κινέζοι αναπροσανατολίσουν μαζικά προς τις αγορές της Γηραιάς Ηπείρου τις εξαγωγές εκείνων των προϊόντων που θα δυσκολεύονται να «βρουν το δρόμο» για τις ΗΠΑ, τότε θα μαζευτούν ακόμη περισσότερα μαύρα σύννεφα πάνω από την ήδη αποδυναμωμένη βιομηχανική παραγωγή στην ΕΕ.
Μήπως η λύση θα ήταν ένας ανάλογος δασμολογικός πόλεμος της Γηραιάς Ηπείρου εναντίον της Κίνας; Το ερώτημα αυτό απασχόλησε πολλούς (κυρίως στη Γερμανία) την περασμένη άνοιξη, όταν στις ΗΠΑ η κυβέρνηση Μπάιντεν τετραπλασίασε τους δασμούς στην εισαγωγή κινεζικών ηλεκτρικών αυτοκινήτων και τους αύξησε για άλλα κινεζικά προϊόντα – μπαταρίες λιθίου ηλιακούς συλλέκτες, ιατρικά είδη.
Οι περισσότερες και αρτιότερα συγκροτημένες απαντήσεις (δεν είναι του παρόντος σημειώματος η παράθεση των αντίστοιχων αναλύσεων) συνέκλιναν σε αυτό που διατείνεται μια γνωστή ελληνική παροιμία: «Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας»…
Εν ολίγοις, εκτίμησαν πως οι ΗΠΑ μπορούν ν’ αντέξουν τις συνέπειες ενός οικονομικού πολέμου στο πεδίο του προστατευτισμού, βασισμένες στο δολάριο (τουλάχιστον όσο αυτό παραμένει παγκόσμιο αποθετικό νόμισμα), στη γεωπολιτική ισχύ τους, στην ενέργεια που την εξασφαλίζουν κατά πολύ φθηνότερα απ’ όσο η Ευρώπη και σε άλλα πλεονεκτήματα, αντίστοιχα των οποίων είναι μάλλον απίθανο να εντοπισθούν στην ΕΕ. Μια ΕΕ που, κατά τη γνώμη τους, δεν θα άντεχε σε έναν τέτοιο πόλεμο.
Εν πάση περιπτώσει, αυτά θα τα δούμε στο εγγύς μέλλον. Τι έχουν δείξει, όμως, τα ήδη καταγεγραμμένα; Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, από το 2020 έως το 2024 η οικονομική ανάπτυξη στην Κίνα ήταν της τάξης του 25%, στις ΗΠΑ 10% και στην Ευρωζώνη μόλις 3,8%. Με άλλα λόγια, προτού ακόμη καταφθάσουν οι – συνδεδεμένοι με τη νέα εποχή Τραμπ – ενδεχόμενοι νέοι οικονομικοί «πονοκέφαλοι», η Ευρωζώνη έκλεισε μια πενταετία κατά την οποία αναπτυσσόταν με ρυθμούς 6,2 και 21,1 χαμηλότερους από τους αμερικανικούς και τους κινεζικούς, αντίστοιχα. Υστέρηση πρόδηλη και σημαντική.
Κάπως έτσι η ΕΕ πληρώνει, αφενός τις οικονομικές – ενεργειακές συνέπειες της γραμμής της στο Ουκρανικό (κάτι που γίνεται οδυνηρότατα αισθητό στη Γερμανία) και αφετέρου την εμμονή της στις «περιοριστικές πολιτικές» και στους «ζουρλομανδύες» των εκάστοτε «συμφώνων σταθερότητας». Εδώ και πολλά χρόνια, άλλωστε, η Ευρώπη καθιερώθηκε ως ο καλύτερος – παγκοσμίως- μαθητής των νεοφιλελεύθερων δογμάτων.
Η Γαλλία αντιμετωπίζει και σημαντικό δημοσιονομικό πρόβλημα. Χωρίς αμφιβολία, αμέτρητα «παπαγαλάκια» είναι έτοιμα να διαγωνιστούν μεταξύ τους για το ποιο θα ενοχοποιήσει με μεγαλύτερη θέρμη τα «υπολείμματα κρατισμού» στη χώρα. Κάπως διαφορετική είναι η εκδοχή του Λεό Μπαρινκού, οικονομολόγου της Oxford Economics. Κατ’ αυτόν, βασική αιτία της σημερινής οικονομικής κατάστασης στη Γαλλία είναι «οι ακάλυπτες επιταγές των φόρων που μείωσε ο Μακρόν». Οι εν λόγω προσφορές στην επιχειρηματική και κοινωνική ελίτ, σύμφωνα με την ανάλυση του Μπαρινκού έφθασαν στα 65 δισ. ευρώ από το 2017 ως σήμερα και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη μεγάλη αύξηση του ελλείμματος.
Γενικότερα, το γαλλικό σκηνικό – κι όχι μόνο το οικονομικό- αντιπροσωπεύει με αρκετή πιστότητα ορισμένες ισχυρές τάσεις (ή και κάτι παραπάνω από τάσεις) που διέπουν την ΕΕ. Διότι εκτός από το «ακραίο κέντρο» που ευνοεί ποικιλοτρόπως την ακροδεξιά και τον ρατσισμό, είχαμε και την… απέραντη δημοκρατικότητα, η οποία συνοψίστηκε στην αλήστου μνήμης κίνηση του Μακρόν (Σεπτέμβριος 2024) να διορίσει πρωθυπουργό τον Μπαρνιέ, γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων του τα ίδια τα αποτελέσματα των βουλευτικών εκλογών. Κίνηση που μοιάζει με «αναβάθμιση» όσων έχουμε ήδη δει κατά τις τελευταίες δεκαετίες στην ΕΕ: Πανεύκολες παρακάμψεις λαϊκών ετυμηγοριών, ακυρώσεις προγραμματισμένων δημοψηφισμάτων προς αποφυγή «δυσάρεστων» αποτελεσμάτων (όπως για το Ευρωσύνταγμα, το 2005) και άλλα… λαμπρά.
Η ΕΕ διαθέτει όμως κι άλλους τρόπους να πιστοποιεί την «προσήλωσή της» σε διακηρυγμένες αξίες (πέραν εκείνων που αφορούν δημοκρατικές αρχές) και να τις προβάλλει ως αντίβαρο στη γεωπολιτική της ασημαντότητα. Και μόνο η στήριξη που παρέχει στις πρακτικές γενοκτονίας κι εθνοκάθαρσης, τις οποίες εφαρμόζει το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων, αρκούν για να καταστήσουν κενό γράμμα κάθε εκ μέρους της αναφορά σε διεθνές δίκαιο, ανθρωπιστικές αρχές, κλπ.
Κι αν στους πάγκους με τις πραμάτειες διακηρύξεων βρίσκονται ακόμη και κάποια ωραία σλόγκαν για «διαφάνειες» και «καθάρσεις», μην ανησυχείτε, δεν χρειάζεται να το πιάσουμε από την αρχή το νήμα των… ωραίων πεπραγμένων. Δεν χρειάζεται να μνημονεύσουμε παλαιότερα «εσωτερικά» σκάνδαλα (να θυμίσουμε μόνο ότι στις Βρυξέλλες οι λομπίστες ξεπερνούν πλέον τις τριάντα χιλιάδες), αφού όλα δείχνουν ότι θα συνεχιστούν τα… update.
Τουλάχιστον από σημειολογικής πλευράς, μοιάζει ενδιαφέρουσα η σύμπτωση: Την περίοδο που η γαλλογερμανική «κεφαλή» στην ΕΕ παρουσιάζει αυτήν την εικόνα και η πλεύση του ευρωπαϊκού οικονομικο- πολιτικού σκάφους μόνο ασφαλής δεν δείχνει, «σκάει» και η είδηση ότι ερευνάται για ξέπλυμα βρόμικου χρήματος ο Ντιντιέ Ρέιντερς, ο οποίος μέχρι πρότινος (την 1η Δεκεμβρίου 2024) ήταν Επίτροπος Δικαιοσύνης.
Ποια είναι λοιπόν η ενδεδειγμένη διάγνωση για όσα συμβαίνουν στην «μαμά Ευρώπη»; Κακή συγκυρία και δυσκολίες – μεγάλες, αλλά προσωρινές- μαζεμένες, ή μήπως σήψη που προχωρά ταχύτερα, εξαφανίζοντας μεταξύ άλλων παλιά προσχήματα και φύλλα συκής; Ας δώσουν την απάντηση όσοι πίστεψαν ή και ακόμη πιστεύουν στην κενολογία περί «ευρωπαϊκών ιδεωδών» και «ευρωπαϊσμού». Εμείς, βλέπετε, ουδέποτε ανήκαμε σε αυτήν την ομάδα «πιστών»…
