Σχόλιο για τον πολιτισμό των επίδοξων Γκάι Φωκς
Εκφάνσεις της πολιτικής συνείδησης
Αν επιχειρούσαμε να κάνουμε μια πρόχειρη κατάταξη των μορφών συνείδησης που απασχολούν την επαναστατική πολιτική θεωρία, θα λέγαμε πως ξεχωρίζουν τρεις βασικές της μορφές: η αυθόρμητη, η συνειδητή – επαναστατική και μια ενδιάμεση μορφή τους, αυτή που συνήθως καλούμε μισοσυνειδητή.
Δεδομένου ότι η αυθόρμητη συνείδηση αντανακλά την κυρίαρχη πραγματικότητα, ροπή αυτής της συνείδησης είναι η ταύτιση με την «αντικειμενική» πραγματικότητα. Πρόκειται για την αυθόρμητη έκφραση της ενστικτώδους συναίσθησης του ατόμου και του ψυχισμού του, την ατομική πρόσληψη της πραγματικότητας, την πρόσληψη, εν τέλει, του κοινού νου. Στην πολιτική ορολογία, η έκφραση της αυθόρμητης συνείδησης εκφράζεται είτε ως δογματισμός (αδυναμία πρόσληψης της πραγματικότητας και στερεοτυπική ερμηνεία της) είτε ως βουλησιαρχία (βολονταρισμός, ο οποίος εκφράζεται και ως κινηματισμός κλπ).
Η μισοσυνειδητή βαθμίδα κοινωνικής συνείδησης, η οποία εδράζεται στη συνειδητοποίηση των δυσκολιών ανατροπής της κεφαλαιοκρατικής λεηλασίας, συχνά εκφράζει μια συνωμοτική – ολοκληρωτική διάθεση της αδημονούσας, εδώ και τώρα, απαλλαγής των εκμεταλλευτικών-καταπιεστικών κεφαλαιοκρατικών σχέσεων. Σε γνωσιοθεωρητικό επίπεδο, αυτή η συνείδηση αντιλαμβάνεται τις αντιθέσεις αντιδιαλεκτικά, ως απαραβίαστα και αιώνια δίπολα που αντιμάχονται αλλά δεν αλληλοεπιδρούν, σε μόνιμη διαπάλη μεταξύ τους ως την τελική επικράτηση.
Αντίθετα, η ανώτερη μορφή, ολιστικής και γι’ αυτό επαναστατικής συνείδησης, οφείλει να σταθμίσει την κοινωνική – πολιτική πραγματικότητα, όλες τις κοινωνικές – επιστημονικές εξελίξεις και τάσεις, τα ιστορικά διδάγματα της επαναστατικής εμπειρίας, για να αναπτύξει το σύγχρονο μαρξισμό των σύγχρονων αναγκών και δικαιωμάτων, ώστε να αποτελέσει ανώτερο εκφραστή της χειραφετητικής προοπτικής.
Στο «υβρίδιο» της συνείδησης, ενυπάρχουν οι προαναφερθείσες μορφές, σα σχέση μεσοσταθμικού κλάσματος. Αν επομένως θεωρήσουμε πως η πλειοψηφία των κοινωνικά δρώντων υποκειμένων, χαρακτηρίζεται κύρια από αυθόρμητη ή μισοσυνειδητή κοινωνική συνείδηση, αναπόφευκτα η τοποθέτηση και στάση απέναντι σε κάθε ζήτημα, αφορά στην ουσία μια ασυνείδητη προάσπιση των «προσωπικών κεκτημένων» εμπειρίας, γνώσης και ψυχισμού, μια ασυναίσθητη προβολή της αυτοαναφορικής εντέλει, εγωιστικής προσωπικότητας.
Η κατατιθέμενη άποψη δεν αποτελεί συνήθως προϊόν γνώσης, έρευνας ή συμπύκνωση εμπειρίας, αλλά αποτελεί τη θεωρητικοποίηση υποκειμενικών προτιμήσεων, καταλαμβάνει τη θέση της επαναστατικής θεωρίας και της επιστημονικής μεθόδου. Η προβολή των προσωπικών προτιμήσεων στο τραπέζι της αυθαίρετης «πολιτικής κουζίνας» του κάθε αγωνιστή – σεφ, συνήθως αποτελεί το μενού των προσωπικών κι αυτάρεσκων προβολών. Η φανατική, συνήθως, προβολή και υπεράσπιση θέσεων, αποτελεί εν ολίγοις επίδειξη των «επαναστατικών» προτιμήσεων της ναρκισσευόμενης (τη μεγαλύτερη, ίσως, παθογένεια της νεωτερικότητας), της φενακισμένης προσωπικότητας.
Η βεντάλια των απόψεων θεματικών ή/και κινηματικών πολιτικών ομάδων (αναφέρονται συνήθως στην αναρχοαυτόνομη ή/και τροτσκιστική παράδοση, όχι αποκλειστικά), θα λέγαμε πως είναι δέσμιες ενός δίπολου δογματισμού – βουλησιαρχίας, έκφανση του οποίου αποτελεί και το γνωστό δίπολο σεχταρισμού – οπορτουνισμού, στο οποίο αναφέρεται εύστοχα ο Ε. Μπιτσάκης.
Η ψυχοπαθολογία της ατομικής βίας
Ένας τρόπος για να αντιληφθεί κανείς το τι αποπνέει, τι προτάσσει ένας πολιτικός χώρος, είναι να κινηθεί ακριβώς αντίστροφα και να προσεγγίσει τι αντιλαμβάνεται, τι αναπαράγει και τι αποπνέει το πιο «ταπεινό» μέλος, φίλος ή «επιρροή» του κάθε χώρου. Κατά το στίχο του Ρίτσου, «πιότερα ο Θουκυδίδης ο στεγνός θα σας πει, απ’ τον περίτεχνο τον Ξενοφώντα». Αυτή είναι κι η συνήθης πεπατημένη των περισσότερων ανθρώπων όταν «επιλέγουν» άποψη ή χώρο, επιλέγοντας «ανθρώπους» οι οποίοι διαμεσολαβούν αυτήν ακριβώς τη σχέση.
Ο πλέον σύντομος κι ασφαλής, όμως, τρόπος αξιολόγησης μιας άποψης, είναι να στραφούμε στην πολιτική της απόληξη. Κι αυτό γιατί, η πιο χοντροκομμένη, η πιο ωμή εκδοχή της «αλήθειας» του εκφερόμενου λόγου, είναι αυτή που δίνει και τις πιο αποφασιστικές απαντήσεις περί του πρακτέου.
Αν προσπαθούσαμε να αποτυπώσουμε την αντίληψη του αριστερισμού, του δογματικού κινηματισμού (αναρχοαυτονομία, τροτσκιστές και όχι μόνο), η λογική του «εμείς – εμείς οι μόνοι συνεπείς» που εκφράζει το μικρομεγαλισμό «λοχαγών χωρίς στρατό», έχει εντέλει ως σκοπό μάλλον την αυτοέκφραση, την αναζήτηση της «καταξίωσης» στα ρηχά νερά του κάθε μικρόκοσμου, παρά την ανιδιοτελή, γνήσια επαναστατική διάθεση. Μήπως τελικά, κάθε χιμαιρική λογική αυτόκεντρης ανάπτυξης, που οραματίζεται στρατούς από μικρούς Μάχνο, Τρότσκι, Γκάι Φωκς και Λένιν, έχει και μια τέτοια διάσταση;
Η γνωστή γελαστή μάσκα του μιντιακού κινήματος των anonymous, επανακάμπτει σε κάθε οδυνηρή στροφή της επικαιρότητας (εξτρεμιστικές ενέργειες κλπ). Μάλλον κοινή είναι η διαπίστωση πως πολύ μεγάλο ποσοστό του οργανωμένου νεολαιίστικου κινήματος γοητεύτηκε από τον γνωστό, πλέον, συνωμότη Γκάι Φωκς, πρωταγωνιστή της ταινίας «V for Vendetta». Η συντριπτική κριτική της ατομικής βίας από τους Μαρξ – Ένγκελς και η ανελέητη κριτική του Λένιν στους ναρόντνικους της εποχής του, δεν κοινωνήθηκαν ποτέ στο κομμάτι αυτό – και όχι μόνο – της νεολαίας.
Η συμπλεγματική – μικρόψυχη – μηδενιστική προσωπικότητα του συνωμότη Γκάι Φωκς που διψά για προσωπική εκδίκηση, (μια προσωπικότητα που θέλγεται από την καταστροφή και το θάνατο, που εκμαυλίζει με τα εξουσιαστικά του παιχνίδια, στο όνομα της επαναστατικής αναμόρφωσης, την ανυποψίαστη νεαρή ως το ψυχικό της σακάτεμα), είναι αυτή που σφραγίζει την ταινία όπως και τον πολιτισμό των περιθωριακών πολιτικών ομάδων.
Ο κάθε πολιτικός χώρος, έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, το δικό του (πάνω-κάτω) συλλογικό πολιτικό προφίλ και ψυχισμό, τον οποίο τείνει να αναπαράγει, αναλόγως της κοινωνικής δεξαμενής που τον ανατροφοδοτεί. Και όπου λείπει η συγκρότηση, η επιστημονική θεωρία και μεθοδολογία, ο σκοπός και η συνείδηση, εκεί περισσεύουν τα εκφυλιστικά φαινόμενα, η ανταγωνιστική νοοτροπία, το σκυλοποπ ξεσάλωμα, το θυμικό και οι κραυγές.
Ας αναλογιστούμε και πάνω σ’ αυτά, και ας αναλογιστούμε τί συνείδηση, τί «προφίλ» (συγκρότηση, συνείδηση, θυμικό κλπ.) ανθρώπου, τί πολιτισμό προάγει εν τέλει ένας χώρος, όταν, και στα καθ’ ημάς, η πολύπαθη «γραμμή μαζών» του Λένιν καταλήγει, παρά τις πομπώδεις αυτοαναγορεύσεις, να είναι απεύθυνση σε ομοϊδεάτες παρά στην εργατική τάξη .
Αν έτσι έχουν τα πράγματα, ο εγκλωβισμός της κομμουνιστικής υπόθεσης είναι αναπόφευκτος στα πλαίσια της κατώτερης των περιστάσεων συγκρότησης, συνειδητότητας και της αλλοτριωτικής καπιταλιστικής πραγματικότητας; Ακριβώς για το σπάσιμο αυτού του φαύλου κύκλου πραγματικότητας – συνείδησης προορίζεται η διαμεσολάβηση του μεταβατικού προγράμματος και η ρηξικέλευθη εισαγωγή του στο τραπέζι της συζήτησης των αντικαπιταλιστικών και κομμουνιστικών δυνάμεων.
Σαφώς εχέγγυα διαμόρφωσης χειραφετητικής συνείδησης δεν υπάρχουν, ούτε πιστοποιητικά επαναστατικής συνείδησης εκδίδονται κάπου. Προϋποθέσεις και κριτήρια τίθενται καθαρότερα στην ιστορία του μαρξισμού, τα οποία χρειάζονται σύγχρονη ανάπτυξη. Ας ενσκήψουμε με μεγαλύτερο σεβασμό και διάθεση κατανόησης πάνω του.
