Η απώλεια και τα στηρίγματα που χάνονται. Ένα σχόλιο με αφορμή την αναχώρηση του Leonard Cohen – του Γ.Ι.Μανιάτη
Λεωφόρος Κηφισίας, μεσημέρι Παρασκευής. Στο ραδιόφωνο γνωστό δίδυμο σχολιαστών της αθλητικής επικαιρότητας με ροπή στη μπουρδολογία και τον ξερολισμό, αναφέρεται στο θάνατο του Λέοναρντ Κοέν. Όλα υποκοριστικά, τα τραγουδάκια, τα στιχάκια, τα σκιτσάκια, μια ανάγκη να μικρύνει ο κόσμος μας, να κλειστεί στο κυτίο της μικρής μας όρασης. Αναλογίες. Ο Φοίβος Δεληβοριάς ή οι Κατσιμιχαίοι είναι οι Κοέν της Ελλάδας; Να κοπούν όλα στα μέτρα μας, κατά το «Έλληνας Μέσι» – άλλος κάθε έξι μήνες – χωρίς την αγωνία της δημιουργίας, δίχως το νοιάξιμο για το μόχθο, την περιπέτεια της ζωής μας, των ζωών μας. Ένας κόσμος σχολιαστών, ένας κόσμος ισότιμων αφηγήσεων, ένας κόσμος κοντύτερος κάθε μέρα. Ένας κόσμος που η φόρμαλ αισθητική του θεωρία, εκείνη του μεταμοντέρνου, θέλει το βλέμμα της στον αναγνώστη, στον ακροατή, στο κοινό, στον πελάτη, το μάτι στο κείμενο, ενώ ο δημιουργός, ο παραγωγός, το σώμα και το μυαλό που βουτάει στην περιπέτεια που λέγεται ζωή, που καταντάει επιβίωση, είναι ο κάλφας.
Δε θυμάμαι πολλούς να συντρίβονται με την απόσυρση ενός δίσκου ή ενός βιβλίου από την κυκλοφορία. Δεν ξέρω πολλούς να δακρύζουν όταν χάνεται ένα αντι-κείμενο, ένα κείμενο. Από το πρωί, ξέρω, ότι πολλοί δικοί μου άνθρωποι, εγγύτεροι ή ξενιτεμένοι, έχουν βαρύνει μια στάλα. Μια στάλα απώλειας όχι πένθους. Οι μεγάλοι δημιουργοί, τα εμβληματικά βλέμματα, οι μεγάλες περιπέτειες γδέρνουν ως απώλειες, χάνεται κάτι που μας συντροφεύει, κάτι που μας ορίζει, κάτι που μας στηρίζει όταν το κορίτσι μας πληγώνει ή όταν νιώθουμε μικροί, όταν ένας φίλος φεύγει για μακρυά ή για μακρύτερα χωρίς επιστροφή. Δεν θέλω να γράψω νεκρολογία, δεν με νοιάζουν οι αγιογραφίες. Δεν το έκανα για δικούς μου ανθρώπους. Δεν θα το κάνω τώρα.
Όποτε χάνεται ένας δημιουργός, χάνεται ένα βλέμμα για τον κόσμο. Χάνεται ένας άνθρωπος. Όν κοινωνικόν και ιστορικόν. Όν μέσα στην Ιστορία. Δημιουργός και δέκτης της. Ερμηνευτής και Θύμα της. Χάνεται μια αντίφαση. Περισσότερο χάνεται μια κατάφαση. Λείπει μια ακόμη συζήτηση, μια ακόμα συντριβή, μια πλεονάζουσα ελπίδα. Ο Λέοναρντ Κοέν, με αυτό το βαθύ βλέμμα, τη βαθύτερη φωνή και τον βαθύτατο λυρισμο, έγραψε, βράχνιασε για όσα με απασχολούν. Για τον Έρωτα, για τον Πόνο, για το Μέγεθός μου (και για το δικό σου), για το Θεό δημιουργό, για το Θεό τιμωρό, για ρωγμές και σκοτάδια, για όρια, για το Φως, για το Κορίτσι του, για όλα τα κορίτσια, για τον Άλλο που πληγώνουμε και επιμένει να μας πληγώνει. Έγραψε για όσα μπορεί να γράψει κανείς. Σιώπησε για τα υπόλοιπα. Όταν η μισή ανθρωπότητα πανηγύριζε για το τέλος της Ιστορίας και η άλλη μισή ρήμαζε καθημαγμένη, μίλησε για έναν Χορό ως τα πέρατα της Αγάπης, μίλησε με χιούμορ, με αυτοσαρκασμό.
Αποχαιρέτισε τον κόσμο πριν τον αποχωριστεί. “I’m ready my Lord” στο τελευταίο του συντριπτικό άλμπουμ. Αποχαιρέτισε την Marianne όταν εκείνη έφυγε πέρσι. «Θα συναντηθούμε στο τέλος του δρόμου». Μας έδωσε το σημαντικότερο ρεφραίν των καιρών μας: “There is a crack in everything, that’s how the light gets in”. Αυτή τη ρωγμή από την οποία – σε κάθε πράγμα – μπαίνει το φως αναζητούμε και πρέπει να αναζητούμε.
Κοίτα να δεις. Γράφω για τον Λέοναρντ Κοέν κι όμως άλλον έχω στο μυαλό μου.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΙΟΛΑΟΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ
