Α΄Μέρος : H Βραζιλία χθες και σήμερα.
Τον Οκτώβρη έγιναν στη Βραζιλία προεδρικές και βουλευτικές εκλογές. Η Βραζιλία είναι τεράστια χώρα: 5η σε έκταση στον κόσμο(8.510.820,623 τετρ. χλμ.) και 6η σε πληθυσμό(~ 215.000.000 κατοίκους)ενώ είναι 1η σε έκταση και πληθυσμό στη Λατινική Αμερική.
Επίσημα αναφέρεται ως Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Βραζιλίας. Στις πρόσφατες εκλογές κατέβηκαν πολλά κόμματα (~ 27) σε δύο συνασπισμούς: τον έναν με επικεφαλής τον Λουίζ Ινάτσιο Λούλα ντα Σίλβα -εν συντομία Λούλα, και τον άλλο με επικεφαλής τον Ζαΐρ Μπολσονάρο.
Στις προεδρικές εκλογές:
Ο Λουίζ Ινάτσιο Λούλα ντα Σίλβα -εν συντομία Λούλα- 77 ετών, γεννημένος στο Pernambuco (Περναμπούκο) του φτωχού Nordeste (στα Βορειοανατολικά) εργατικής καταγωγής, πρώην μεταλλουργός και συνδικαλιστής, ιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος του Κόμματος Εργαζομένων της Βραζιλίας, με μακρυά αγωνιστική, συνδικαλιστική και φιλολαϊκή πολιτική δράση, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, ανέκτησε την προεδρία της Βραζιλίας για τρίτη φορά, με μιαν εντελώς οριακή (50.9%) νίκη, στο 2ο γύρο των προεδρικών εκλογών στις 30.10. 2022. Επικεφαλής του Κόμματος Εργαζομένων και ευρύτατου συνασπισμού 9 κομμάτωναπό όλο το πολιτικό φάσμα εκτός της άκρας δεξιάς και ανεξάρτητων βουλευτών του Σεντράο (μια ιδιόμορφη περίπτωση συνασπισμού κομμάτων του κέντροστη Βραζιλία αδιευκρίνιστης ιδεολογίας και δυνατότητας ελεύθερης δράσης) δίνοντας μια προεκλογική μάχη σε δύο φάσεις και υπερβαίνοντας τις δυσοίωνες προοπτικές.
Ο απερχόμενος πρόεδρος Μπολσονάρο, 67 ετών, γεννημένος στο Σάο Πάολο, στον πλούσιο Νότο -ακροδεξιός, νεοφιλελεύθερος και συνταξιούχος πρώην λοχαγός, με εκκρεμούσες εναντίον του, κατά τη διάρκεια της προεδρικής του θητείας, 150 κατηγορίες υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος, απιστίας κλπ., με χαοτική διακυβέρνηση και φιλοαμερικάνικη και φιλοϊσραηλινή εξωτερική πολιτική ήρθε, όντας επικεφαλής και αυτός συνασπισμού κομμάτων υπερδεξιάς απόκλισης, δεύτερος με ποσοστό 49,1%. Με μια διαφορά από τον Λούλα, λίγο περισσότερο από 2 εκατομμύρια ψήφους στο σύνολο των σχεδόν 119 εκατομμυρίων έγκυρων ψήφων. (123 εκατομμύρια εκλογείς, με περίπου 20 % αποχή στα 27 ομόσπονδα κράτη συνολικού πληθυσμού 215 εκατομμύριων κατοίκων)
Επίσημος χάρτης κατανομής των αποτελεσμάτων των προεδρικών εκλογών στη Βραζιλία. (κόκκινο προς ροζ: Λούλα/ μπλέ προς θαλασσί : Μπολσονάρο)
Στις βουλευτικές εκλογές:
Στο Εθνικό Συνέδριο και σε πολλά τοπικά Κοινοβούλια, επικράτησαν οπαδοί του απερχόμενου προέδρου Μπολσονάρο –ακροδεξιού και συνταξιούχου λοχαγού– (ιδιαίτερα στις πλούσιες περιοχές του Ρίο ντε Τζανέιρο, Σάο Πάολο, Μίνας Ζεράις και στη Μπραζίλια).
Για να προσεγγίσουμε λίγο την πραγματικότητα στη Βραζιλία, να ερμηνεύσουμε το φαινόμενο και την επίπτωση των εκλογικών αυτών αποτελεσμάτων τόσο σε αυτή, όσο και στη Λατινική Αμερική και τη διεθνή κοινότητα ας ρίξουμε μια διευρυμένη ματιά στη Βραζιλία. Δύο λόγια λοιπόν για τη Βραζιλία.
Γεωφυσικό περιβάλλον, ορυκτός πλούτος.
Στα όρια της Βραζιλίας βρίσκεται μεγάλο τμήμα της περιοχής του Αμαζονίου που με τα νερά και τα δάση του αποτελεί οικοσύστημα –παγκόσμιο πνεύμονα της γης– με κοινότητες αυτοχθόνων που ακόμα ζουν στα πλαίσια του. Υπάρχουν ακόμα πυκνά δάση και αλλού, ψηλά βουνά (2995 μ.), απέραντες πεδιάδες, βιότοποι, τεράστιο μήκος ακτογραμμών. Πολλοί ποταμοί στην επικράτεια δημιουργούν προσχωσιγενή εύφορα εδάφη κατάλληλα για γεωργικές καλλιέργειες και ανάπτυξη κτηνοτροφίας κάθε είδους, όντας παράλληλα η γενεσιουργός αιτία του πλούτου του υπεδάφους (κοιτάσματα χρυσού, διαμαντιών, πετρελαίου, φυσικού αερίου, σιδήρου, λοιπών μεταλλευμάτων, βωξίτη, νικελίου, και λοιπών μεταλλευμάτων, το 98% των παγκόσμιων αποθεμάτων νιοβίου, και λοιπών σπάνιων γαιών) ενώ τα υδροηλεκτρικά φράγματα είναι τεράστιες πηγές μη ρυπογόνου ενέργειας. Μια από τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου –αν όχι η πλουσιότερη.
Συνοπτική Ιστορία
Η Βραζιλία όμως έχει έντονα χαραγμένο επάνω της, τόσο στο φυσικό-αδόμητο περιβάλλον, όσο και στην οργάνωση των πόλεων, στα κτίρια και στους ίδιους τους κατοίκους της, την ιστορία της: το αποικιακό της παρελθόν, τη δουλοκτησία, τις κραυγαλέες ταξικές και φυλετικές αντιθέσεις, απόρροια της αποικιοκρατίας και της μεγάλης γαιοκτησίας –γαιοπροσόδου.
Μια ιστορία που ξεκινά από την κατάκτηση των Πορτογάλων το 1500 μ.Χ., την εξόντωση των αυτόχθονων πληθυσμών, και φτάνει στον 18ο αιώνα όπου άρχισαν να εγκαθίστανται σε αυτήν και άλλες, εκτός των Πορτογαλικών, ξένες εκμεταλλεύσεις-επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα στο τελευταίο τρίτο του 19ου και στον 20ο αιώνα.
Ο πιο πλούσιος Νότος (Sud), οι Νοτιοανατολικές επαρχίες (Sudeste), οι Νοτιοδυτικές (Sudweste) –Ρίο ντεΤζανέιρο, Σάο Πάολο, Μίνας Ζεράις, κλπ–, με την ανάπτυξη των ορυχείων, της ανάπτυξης και των εξαγωγών εξορυκτικής βιομηχανίας, βιομηχανίας μετάλλου, αυτοκινητοβιομηχανίας, αγροτοδιατροφικής βιομηχανίας και της υπόλοιπης μεταποιητικής βιομηχανίας, απορρόφησαν τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού ιδιαίτερα από τα Βορειοανατολικά (Nordeste), και μέρος από τα 8.000.000 δούλων από Ανατολική και Κεντρική Αφρική που είχαν αποβιβαστεί στα βορειοανατολικά λιμάνια μέχρι το 1889.
΄Ολη η ιστορία της εμφανίζεται στο χρώμα του δέρματος των πολιτών της και προδίδει την επιμιξία των φυλών. (Λευκοί 49,4% –93 εκατ., Μιγάδες 42,35% –80 εκατ. Μαύροι αφρικάνικης καταγωγής 7,4% ~16 εκατ. Ασιατικής καταγωγής 0,5% ~1 εκατ. και αυτόχθονες 0,4 % -520 χιλιάδες).
Τα λαϊκά στρώματα –ιδιαίτερα οι δούλοι και οι φτωχοί εργάτες-αγρότες– έχουν υποστεί εξοντωτική βία σε πολλαπλά επίπεδα, είτε από τους ντόπιους και ξένους (βασικά ευρωπαίους) μεγαλογαιοκτήμονες, ιδιοκτήτες ορυχείων και πλήθους άλλων εκμεταλλεύσεων, τον στρατό και κάθε λογής ενστόλους τους.
Οι πληγές στο φυσικό περιβάλλον διακρίνονται στην αποψίλωση των δασών, κατά τη συλλογή και εμπορία του περίφημου φυσικού λάτεξ και την εξαγωγή του (τέλος του 19ου αιώνα, αρχές του 20ου), στις φυτείες με ζαχαροκάλαμα και καφέ, στην υλοτόμηση της ξυλείας, στα ανοικτά ορυχεία, και τέλος στη βαρειά βιομηχανία, στη μεταποιητική βιομηχανία, στην αυτοκινητοβιομηχανία, στην αγροδιατροφική βιομηχανία, στη χημική βιομηχανία, τη βιομηχανία καλλυντικών και περιποίησης προσώπου και σώματος κ.λπ. που έχουν γίνει κατά κανόνα με πρωτοβουλία ξένων επενδυτών, χωρίς προγραμματισμό και έλεγχο της επίπτωσης στο περιβάλλον.
Στη Βραζιλία γύρεψαν την τύχη τους μετά από τους Ναπολεόντιους πολέμους γάλλοι άποικοι και ιταλοί και μετά από αρχές του 20ου αιώνα και άλλοι Ευρωπαίοι ιδίως Γερμανοί, λοιποί κεντροευρωπαίοι, πολλοί Ιάπωνες, και Βορειοαμερικάνοι. Οι περισσότεροι από αυτούς, αν εξαιρέσει δηλ. κανείς τους διευθυντές και τα ανώτερα στελέχη των ξένων εκμεταλλεύσεων (η αυτοκινητοβιομηχανία Φορντ ήταν στη Βραζιλία από το 1921) συμπεριλήφθηκαν στο εργατικό δυναμικό της χώρας.
Τα φτωχά στρώματα του πληθυσμού, βίωναν πάντα επισιτιστική ανασφάλεια και ανυπαρξία ελευθερίας και ανθρώπινων-κοινωνικών δικαιωμάτων από την εποχή της αποικιοκρατίας – δουλοκτησίας, τους επεκτατικούς προς το εσωτερικό της χώρας πολέμους διεύρυνσης της επικράτειας, και από τα αλλεπάλληλα στρατιωτικά πραξικοπήματα, τις εμφύλιες συρράξεις από το 1822 όταν διακηρύχτηκε η ανεξαρτησία της Βραζιλίας από την Πορτογαλία, μέχρι και την κατάλυση της αυτοκρατορίας, τη δημιουργία της ‘παληάς δημοκρατίας’ και την κατάργηση της δουλοκτησίας με νόμο του 1889. Τότε μόνο η Βραζιλία απέκτησε Δημοκρατικό Σύνταγμα κατά τα πρότυπα του Αμερικάνικου.
Και στη συνέχεια όμως, στη διάρκεια του εικοστού αιώνα, οι Βραζιλιάνοι αντιμετώπισαν πολλαπλές πολεμικές προκλήσεις και στρατιωτικές δικτατορίες.
Στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο η κυβέρνηση του Getúlio Vargas,αρχικά κράτησε ουδέτερη και μάλλον φιλογερμανική / φιλοιταλική στάση, αλλά μετά το Περλ Χάρμπορ και τη βύθιση 14 βραζιλιάνικων εμπορικών πλοίων από γερμανικά υποβρύχια μπήκε το 1942 στον πόλεμο ενάντια στον άξονα με 27500 άνδρες στα πλαίσια της αμερικάνικης εκστρατείας στη μάχη της Ιταλίας. Δεν γύρισαν πολλοί Βραζιλιάνοι πίσω.
Η τελευταία στρατιωτική δικτατορία που έζησε ο Βραζιλιάνικος λαός, από το 1964 έως το 1985, 21 ολόκληρα χρόνια, έγινε με τη σαφή υποστήριξη των Αμερικάνων των ΕΠΑ. Ακόμα είναι νωπή η μνήμη των θυμάτων της –των αριστερών και προοδευτικών διανοούμενων, εργατών και φτωχών αγροτών (475 επιβεβαιωμένοι νεκροί και εξαφανισθέντες και χιλιάδες έχουν υποστεί ανείπωτα μαρτύρια). Πρόσφατες έρευνες έχουν φέρει στο φως την υποστήριξη της δικτατορίας όχι μόνο από το στρατό και τους μεγαλογαιοκτήμονες, ιδιοκτήτες ορυχείων αλλά και από επώνυμες μεγάλες ξένες εταιρείες (π.χ. VOLΚSVAGEN ).
Μόνο το 1978 άρχισαν να χαλαρώνουν τα μέτρα της δικτατορίας η οποία τότε κήρυξε δια νόμου, Αμνηστία των Πολιτικών της Αντιπάλων και επέτρεψε τη δημιουργία πολιτικών κομμάτων. Το αντάλλαγμα ήταν η, επίσης δια νόμου από το Ανώτατο Δικαστήριο της Χώρας, απαλλαγή των υπευθύνων για τα εγκλήματα της δικτατορίας και η επιβολή μιας ΟΜΕΡΤΑ σιγής.
Η ύπαρξη αυτού του νόμου, υποστηρίζουν πολλοί αναλυτές, εμπόδισε να υπάρξει μια σοβαρή κυβερνητική έρευνα για τη στρατιωτική δικτατορία και είναι μια από τις σοβαρές αιτίες της εγκατάστασης της λήθης στους Βραζιλιάνους και της επικράτησης του Ζαΐρ Μπολσονάρου (ακροδεξιού βουλευτή και συνταξιούχου λοχαγού) με το 55% στις εκλογές του 2018.
Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η Βραζιλία είναι μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες για τους αγρότες. Μεταξύ 1985 και 2017, 1.722 ακτιβιστές του Κινήματος Ακτημόνων δολοφονήθηκαν και μόνο το 2017, εξήντα πέντε αγρότες που συμμετείχαν σε συγκρούσεις δικαιωμάτων γης , έχασαν τη ζωή τους.
Το 2016, τουλάχιστον 49 άνθρωποι δολοφονήθηκαν υπερασπιζόμενοι το περιβάλλον ενάντια σε εταιρείες ή ιδιοκτήτες γης.
Πολιτική στη Βραζιλία
Η Βραζιλία είναι μια ομοσπονδιακή προεδρική συνταγματική δημοκρατία, στη βάση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Αποτελείται από 27 ομόσπονδες πολιτείες, 5.564 δήμους και μια Ομοσπονδιακή περιοχή που περιλαμβάνει την ομοσπονδιακή πρωτεύουσα Μπραζίλια. Το σημερινό σύνταγμα –υπέρτατος νόμος στη Βραζιλία, χρονολογείται από το 1988.
Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον Πρόεδρο σε συνεργασία με το Υπουργικό Συμβούλιο. Ο Πρόεδρος είναι ο αρχηγός του κράτους και ο επικεφαλής της Κυβέρνησης.
Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Εθνικό Συνέδριο, ένα νομοθετικό όργανο δύο σωμάτων που περιλαμβάνει την Ομοσπονδιακή Γερουσία (81 εκπρόσωποι -3 από κάθε πολιτεία) και τη Βουλή των Αντιπροσώπων (513 εκπρόσωποι- 19 από κάθε πολιτεία).
Η δικαστική εξουσία ασκείται από το δικαστικό σώμα, που αποτελείται από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Επικρατείας, το Ανώτατο Δικαστήριο, το Εθνικό Συμβούλιο Δικαιοσύνης και τα περιφερειακά (σε επίπεδο πολιτειών) ομοσπονδιακά δικαστήρια.
Ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος -από το ίδιο ψηφοδέλτιο- εκλέγονται για θητεία 4 ετών. Απαιτείται απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων για την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, των κυβερνητών των 26 πολιτειών, της Ομοσπονδιακής Περιφέρειας (περιοχή της Μπραζίλια, ομοσπονδιακής πρωτεύουσας) και των δημάρχων των πόλεων της με περισσότερους από 200.000 κατοίκους. Εάν δεν επιτευχθεί αυτή η πλειοψηφία, πράγμα που συμβαίνει συχνά τόσο για την Προεδρία όσο και για τους κυβερνήτες των πολυπληθέστερων κρατών (η Βραζιλία έχει πολλά κόμματα (~27) εκ των οποίων ορισμένα είναι περίπου του ίδιου μεγέθους – το Εργατικό Κόμμα (PT), το PMDB, το PSDB και το DEM– και το CENTRAO πολιτικό συνασπισμό κομμάτων χωρίς σαφή ιδεολογία), λαμβάνει χώρα ένας δεύτερος γύρος λίγες εβδομάδες αργότερα, με αντίπαλο τους δύο υποψηφίους με τις περισσότερες ψήφους στον πρώτο γύρο.
Η κομματική συγκρότηση είναι γενικά ρευστή. η μεταπήδηση των υποψηφίων βουλευτών, κυβερνητών, προέδρων από το ένα κόμμα στο άλλο πολύ συχνή όπως και οι πολιτικές συμφωνίες μεταξύ κομμάτων επίσης με κοινούς νυν υποψήφιους- παλιούς αντίπαλους, σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις.
Επειδή οι βουλευτικές εκλογές γίνονται πάντα ταυτόχρονα με αυτές για την εκτελεστική εξουσία, και επειδή βασίζονται σε αναλογικό σύστημα, δεν υπάρχει δεύτερος γύρος για αυτές και δεν είναι ασυνήθιστο για τον Πρόεδρο, τον Περιφερειάρχη ή τον Δήμαρχο να διαπραγματεύεται με πολλά κόμματα προκειμένου να αποκτήσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, (όπως συνέβη τώρα και με την εκλογή του Λούλα). Ο αντιπρόεδρος, ο αντιπεριφερειάρχης και ο αντιδήμαρχος εκλέγονται με το δελτίο του κατόχου της εκτελεστικής εξουσίας. Ο εκλεγμένος πρόεδρος κυβερνά ολόκληρη τη χώρα.
Σε ένα θρησκευόμενο λαό (65% καθολικοί, 13% προτεστάντες-ευαγγελικοί, 6,5% χιλιαστές και το υπόλοιπο άθεοι και ανιμιστές) η εκκλησία και ιδιαίτερα το λόμπυ των ευαγγελιστών έχει αντιδραστική επιρροή στα λαϊκά στρώματα με το τελευταίο να προπαγανδίζει ξεκάθαρα τον Μπολσονάρο.
Ακόμα,
Σύμφωνα με αναλυτές, οι προεκλογικές εκστρατείες απαιτούν γενικά δύο εκατομμύρια ευρώ για να εκλεγεί κανείς. Ως εκ τούτου, περίπου το 80% των μελών του Κογκρέσου είναι επιχειρηματίες και εκπροσωπούν ιδιαίτερα επιχειρηματικά συμφέροντα. Σε αντίθεση με τις εταιρείες, τα συνδικάτα δεν επιτρέπεται να χρηματοδοτούν προεκλογικές εκστρατείες.
Υπάρχουν πολιτικές δυναστείες με επιρροή στη Βραζιλία. Οι «μεγάλες οικογένειες» διοικούν την πλειοψηφία των περιφερειακών πρωτευουσών και κυριαρχούν στις περισσότερες τοπικές συνελεύσεις.
Το 2021, σχεδόν τα δύο τρίτα των βουλευτών και τα τρία τέταρτα των Βραζιλιάνων γερουσιαστών προέρχονταν από αυτές.
Πολιτική ιστορία 2003-2022
Όταν η δημοκρατία διαδέχθηκε την αυτοκρατορία, ξεκίνησε η «παλιά δημοκρατία» (1889-1930) η γνωστή και ως «ολιγαρχική δημοκρατία». Μετά από σειρά πραξικοπημάτων και συντηρητικών περιόδων η πιο δημοκρατική μορφή πολιτεύματος επισυνέβη επί 1ης προεδρίας Λούλα.
Ο Λουίζ Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα έγινε πρόεδρος την 1η Ιανουαρίου 2003. Είναι ο πρώτος πρόεδρος προερχόμενος από εργατική τάξη. Η θητεία του έληξε την 1η Ιανουαρίου 2011. Άφησε την προεδρία στην Ντίλμα Ρουσσέφ, που εξελέγη στις 31 Οκτωβρίου 2010. Η Ρουσσέφ επανεξελέγη στις 31 Οκτωβρίου 2014. Τον Μάιο του 2016, απομακρύνθηκε με την κατηγορία της υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος και τη διαδέχτηκε ο αντιπρόεδρός της Μισέλ Τέμερ.
Στη διάρκεια της προεδρίας του Λούλα 2003-2011
Στην εσωτερική πολιτική ο Λούλα ανέλαβε ριζικές μεταρρυθμίσεις που χαρακτηρίστηκαν από την προώθηση και ενοποίηση κοινωνικών προγραμμάτων (επιδομάτων και ανεύρεσης δουλειάς) που οδήγησαν τη Βραζιλία να φύγει πρώτα απόλα από τον Χάρτη Πείνας του ΟΗΕ.
Ακόμα, οι μεταρρυθμίσεις που προώθησε οδήγησαν σε αύξηση του ΑΕΠ, μείωση του δημόσιου χρέους και του πληθωρισμού και βοήθησαν 20 εκατομμύρια Βραζιλιάνους να ξεφύγουν από τη φτώχεια. Τόσο η τελευταία, όσο και η ανισότητα, ο αναλφαβητισμός, η ανεργία, η βρεφική θνησιμότητα και η παιδική εργασία μειώθηκαν σημαντικά, ενώ ο κατώτατος μισθός και το μέσο εισόδημα αυξήθηκαν και διευρύνθηκε η πρόσβαση στο σχολείο, το πανεπιστήμιο και την υγειονομική περίθαλψη. Η δημοσιονομική πολιτική μεταρρυθμίστηκε σε όφελος της Βραζιλίας και επιβλήθηκαν μέτρα τόσο στους πλούσιους όσο και στους γαιοκτήμονες. Βασικοί κλάδοι της οικονομίας –πχ. ο κλάδος της ηλεκτρικής ενέργειας και ο πετρελαϊκός κλάδος εθνικοποιήθηκαν.
Κατά τα χρόνια της εξουσίας του Λούλα και της Ρουσσέφ, ο ρόλος της πολιτικής βίας έγινε μέρος του δημόσιου διαλόγου, εν μέρει λόγω του δημοψηφίσματος του 2005 που πρότεινε και πέτυχε την απαγόρευση των πυροβόλων όπλων και των πυρομαχικών στους πολίτες.
Στην εξωτερική πολιτική:
Ο Λούλα στη διάρκεια της οκτάχρονης θητείας του έπαιξε εξέχοντα ρόλο και στην εξωτερική πολιτική. Η Βραζιλία αναδείχτηκε ως παγκόσμια περιφερειακή δύναμη στη Λατινική Αμερική, με ηγετική παρουσία μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών και με τα χαρακτηριστικά αναδυόμενης παγκόσμιας δύναμης.
Επί των ημερών του η εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας βασίστηκε στις αρχές της πολυφωνίας, της ειρηνικής επίλυσης διαφορών και της μη επέμβασης στις υποθέσεις άλλων χωρών. Το σύνταγμα της Βραζιλίας καθόρισε επίσης ότι η χώρα πρέπει να αναζητά την οικονομική, πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική ολοκλήρωση με τα υπόλοιπα έθνη της Λατινικής Αμερικής. Αντί να επιδιώκει μονομερή προνόμια, η εξωτερική πολιτική της Βραζιλίας είχε την τάση να δίνει έμφαση στην περιφερειακή ολοκλήρωση, πρώτα μέσω της Κοινής Αγοράς της Νότιας Αμερικής (Mercosul) και στη συνέχεια της Ένωσης Εθνών της Νότιας Αμερικής.
Η Βραζιλία σήμερα –κύρια λόγω της 1ης διακυβέρνησης Λούλα– είναι μέλος πολλών διεθνών οργανισμών και της δίνεται η δυνατότητα μεγάλης διαπραγματευτικής ισχύος. Είναι μέλος των:
• BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) – Ο Λούλα υπήρξε πρωτεργάτης της δημιουργίας τους- Ο συνασπισμός είναι από τους πιο ισχυρούς μοχλούς σταδιακής αλλαγής στην παγκόσμια διπλωματία με μεγάλο όφελος από τις συνδεδεμένες παγκόσμιες μετατοπίσεις ισχύος.
• CELAC – Κοινότητα των κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής
• G20 – Αναπτυσσόμενες χώρες
• G20 – κύριες βιομηχανικές χώρες
• Λατινική Ένωση
• OAS – Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών
• ΟΗΕ – Ηνωμένα Έθνη
• UNASUR – Ένωση Εθνών της Νότιας Αμερικής
• UNESCO
• ΠΟΕ – Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου
΄Ετσι η Βραζιλία, συμμετέχει σε πολυμερή διπλωματία μέσω του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών και των Ηνωμένων Εθνών και έχει αυξήσει τους δεσμούς με τις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Η Βραζιλία αυτή τη στιγμή διοικεί μια πολυεθνική δύναμη σταθεροποίησης του ΟΗΕ στην Αϊτή, τη MINUSTAH. Είναι η πρώτη χώρα της Λ.Α. που, επί ημερών Λούλα, αναγνώρισε το Παλαιστινιακό Κράτος και η κίνηση αυτή επαναλήφθηκε από πολλές χώρες της Νότιας Αμερικής..
Ο Λούλα θεωρήθηκε ένας από τους πιο δημοφιλείς πολιτικούς στην ιστορία της Βραζιλίας και, ενώ ήταν πρόεδρος, ήταν ένας από τους πιο δημοφιλείς στον κόσμο. Θεωρούνταν από τους ικανότερους διαπραγματευτές διεθνών ζητημάτων, αποδεκτός από τους πάντες.
Η πρώτη του θητεία όμως αμαυρώθηκε –αλήθεια ή ψέμματα (?)– από πολλά σκάνδαλα, κυρίως το σκάνδαλο του Μήνα (Mensalão) και το σκάνδαλο της Βδέλλας (Escândalo dos Sanguessugas).
Το 2010 τον διαδέχθηκε η πρώην Αρχηγός του Επιτελείου του, Ντίλμα Ρουσσέφ και από τις συνιδρύτριες (επαναπατρισθείσα από την εξορία –ως αριστερή αντάρτισσα–το 1978) του Κόμματος των Εργαζομένων της Βραζιλίας.
Μετά τις δύο συνεχείς προεδρίες, ο Λούλα παρέμεινε ενεργός στην πολιτική σκηνή και άρχισε να δίνει διαλέξεις στη Βραζιλία και στο εξωτερικό.Το 2016 διορίστηκε Αρχηγός του Επιτελείου της Ρουσσέφ, αλλά ο διορισμός ανεστάλη από το Ανώτατο Δικαστήριο λόγω της καταδίκης του, τον Ιούλιο του 2017, για ‘ξέπλυμα βρώμικου χρήματος και διαφθορά’ σε μια αμφιλεγόμενη δίκη όπου καταδικάστηκε σε εννιάμισι χρόνια φυλάκιση. Ο ομοσπονδιακός δικαστής της υπόθεσης, Sergio Moro, έγινε αργότερα υπουργός Δικαιοσύνης και Δημόσιας Ασφάλειας στην κυβέρνηση του Jair Bolsonaro.
Κάτι το αντίστοιχο συνέβη και με την Ντίλμα Ρουσσέφ (αντάρτισσα στα νιάτα της –στη δεκαετία του 1970– πρώην εξόριστη, που επανήλθε στη Βραζιλία με τον νόμο περί Αμνηστίας των Πολιτικών Αντιπάλων του Δικτατορικού καθεστώτος) στη διάρκεια της 2ης θητείας της, το 2016. Την έπαυσαν από πρόεδρο με την κατηγορία της υπεξαίρεσης δημοσίου χρήματος…
Μόνο μετά την απόφαση του Ανώτατου Θεσμικού δικαστηρίου που τον αθώωσε, κατόρθωσε ο Λούλα να είναι υποψήφιος ξανά για πρόεδρος στις εκλογές του 2022. Νίκησε τον Μπολσονάρο στον δεύτερο γύρο.
Για την περίοδο 2019-2022- Περίοδος Μπολσονάρο.
Δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι αιτίες της νίκης του Μπολσονάρο το 2018 ήταν οι εκστρατείες του σε συνεργασία με τις ΕΠΑ –κατά δήλωση του ίδιου του Λούλα– για την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων. Η μείωση της φτώχειας και η ανάπτυξη της μεσαίας τάξης κατά τα χρόνια του Λούλα επέτρεψαν –σύμφωνα με αναλυτές – στα δεξιά κόμματα να απευθυνθούν σε ευρύτερα τμήματα του εκλογικού σώματος για οικονομικά ζητήματα. «Οι πρώην φτωχοί έχουν γίνει ευαίσθητοι στον αξιοκρατικό λόγο της δεξιάς ή των ευαγγελικών εκκλησιών, και λιγότερο κατακτημένοι από αυτόν του PT(του Κόμματος των Εργαζομένων), που εξακολουθεί να απευθύνεται στους φτωχούς».
Οι Μπολσοναριστές, εν τω μεταξύ, καλλιέργησαν τις συντηρητικές και αντιδραστικές ιδέες σε σχέση με τα κοινωνικά ζητήματα και δαιμονοποίησαν –κατά το δυνατόν– τους Λουλιστές.
Πηγές :
Διαδικτυακές εκδόσεις : Le Monde.fr, Alternatives Economiques, Wikipedia.fr, Constitutions
*Η Αντωνία Πάνου είναι Αρχιτέκτων – Ερευνήτρια
