Δέκα εννέα χώρες διατύπωσαν το ενδιαφέρον να ενταχθούν στην ομάδα των BRICS, η οποία προετοιμάζει, στις αρχές του Ιούνη, την ετήσια σύνοδο κορυφής στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής. Αντικείμενο της Συνόδου θα είναι η διεύρυνση της και οι προϋποθέσεις και διαδικασίες για την επίτευξή της.
Η Κίνα που το 2022 είχε φιλοξενήσει την αντίστοιχη σύνοδο κορυφής έθεσε το θέμα για τη διεύρυνση της ομάδας των BRICS στην προσπάθεια να αυξήσει τη διπλωματική επιρροή των αναπτυσσόμενων χωρών με στόχο την ανατροπή της κυριαρχίας των ΗΠΑ και της Δύσης. Το συνδυασμένο ΑΕΠ των BRICS είναι 42 τρισ. με το ΑΕΠ της Κίνας να είναι τουλάχιστον διπλάσιο των υπολοίπων τεσσάρων μελών των BRICS. Με συνολικό πληθυσμό 3.268.620.000 κατοίκους είναι 4,5 φορές πολυπληθέστερες από τις χώρες του G7.
Το 2023, το μπλοκ των BRICS θα συνεισφέρει το 31,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ξεπερνώντας για πρώτη φορά το μερίδιο των G7 (Γερμανία, ΗΠΑ, Καναδάς, Γαλλία, Ιταλία, Ιαπωνία και Ηνωμένο Βασίλειο: 30,7% του παγκόσμιου ΑΕΠ). Τα στοιχεία που παρέχονται από το βρετανικό ερευνητικό ινστιτούτο Acorn Macro Consulting δείχνουν ότι η τάση αυτή αναμένεται να αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, λόγω της σημαντικής ανάπτυξης των οικονομιών της Κίνας και της Ινδίας.
Το ακρωνύμιο BRIC, το οποίο αρχικά σήμαινε Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα, επινοήθηκε το 2001, από τον επικεφαλής οικονομολόγο της πολυεθνικής επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs. Εκείνη την εποχή, οι τέσσερις χώρες είχαν σταθερά υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης. Το ακρωνύμιο BRIC αντιπροσώπευε την οικονομική αισιοδοξία για το μέλλον των 4 χωρών. Οι αντίπαλοι αυτής της άποψης δήλωναν ότι οι χώρες ήταν πολύ διαφορετικές για να ομαδοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο και ότι στην πραγματικότητα ήταν απλώς ένα τέχνασμα μάρκετινγκ της Goldman Sachs.
Η Νοτιοαφρικανή πρέσβειρα, για την επικείμενη Σύνοδο των BRICS στο Κέιπ Τάουν, δήλωσε ότι η Σαουδική Αραβία και το Ιράν είναι μεταξύ των χωρών που έχουν υποβάλλει επίσημη αίτηση για τη διεύρυνση της συνεργασίας των 5 χωρών. Ακόμα δήλωσε ότι μεταξύ των χωρών που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ένταξή τους είναι η Αργεντινή, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Μπαχρέιν, η Ινδονησία και δύο κράτη από την Ανατολική Αφρική και ένα από τη Δυτική τα οποία δεν κατονόμασε.
Ακόμα θα συζητήσουν φλέγοντα θέματα της επικαιρότητας όπως το Σουδάν.
Οι σημαντικές Σύνοδοι των BRICS
Σε μια εποχή που ο κόσμος αγωνιζόταν να συμβιβαστεί με τη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα ενός πολυπολικού κόσμου, oι ηγέτες των BRIC(S) πραγματοποίησαν την πρώτη τους υπουργική συνάντηση το 2006 στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη. Η συνάντηση αυτή ασχολήθηκε, σε βάθος, με το έντονα προβαλλόμενο αίτημα επαναξιολόγησης του ποικιλόμορφου, πολυπολικού κόσμου και αναγνώρισε ότι οι αναδυόμενες χώρες αντιπροσωπεύουν το δικό τους όραμα.
Η συνάντηση αυτή οδήγησε στην πρώτη σύνοδο κορυφής που φιλοξένησε η Ρωσία στο Εκατερίνμπουργκ το 2009, η οποία καθιέρωσε τους βασικούς στόχους της συσπείρωσης BRICS: ένας συνεπής και ενεργός διάλογος που να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια, ρεαλισμό, αλληλεγγύη και μη συγκρουσιακό χαρακτήρα.
Η δεύτερη συνάντηση κορυφής συγκλήθηκε στη Μπραζίλια , πρωτεύουσα της Βραζιλίας, στις 16 Απρίλη του 2010. Το 2010, η Νότια Αφρική προσκλήθηκε να συμμετάσχει στην ομάδα, προσθέτοντας το “S” στο BRICS και οι τέσσερις αρχικοί συνεργάτες έγιναν 5.
Οι δύο πρώτες συναντήσεις κορυφής συγκρότησαν μια θεσμοθέτηση των συνόδων και ενέγραψαν μια καινούργια γεωπολιτική πραγματικότητα.
Η τρίτη συγκλήθηκε στις 14 Απρίλη του 2011 στη Χαϊνάν στην Κίνα, όπου για πρώτη φορά υπήρξε θεσμική εκπροσώπηση και της Νότιας Αφρικής. Έκτοτε οι συναντήσεις κορυφής γίνονται ετήσιες. Η ομάδα BRICS απέκτησε έτσι σημαντικό βάρος για την παγκόσμια διακυβέρνηση, μόλις από την ίδρυσή της, λόγω του μεγέθους και της σοβαρότητάς της.
Η πέμπτη σύνοδος κορυφής των BRICS πραγματοποιήθηκε στις 28 Μαρτίου 2013 στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής. Στη συνέχεια, η Κίνα ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2013 την Πρωτοβουλία Ζώνης και Δρόμου (BRI),το διεθνές σχέδιο για τον Νέο Δρόμο του Μεταξιού.
Το 2015, πραγματοποιήθηκε η έβδομη σύνοδος κορυφής των BRICS στην Ούφα της Ρωσίας, καθώς και τα επίσημα εγκαίνια της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας (NDB), ενός θεσμού που σχεδιάστηκε ως εναλλακτική λύση στην Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία κατηγορείται ότι βρίσκεται υπερβολικά στα χέρια της Δύσης.
Το 2016, οι ηγέτες των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική), Μισέλ Τέμερ, Βλαντιμίρ Πούτιν, Ναρέντρα Μόντι, Σι Τζινπίνγκ και Τζέικομπ Ζούμα, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και έναν ρυθμό ανάπτυξης κοντά σε διψήφιο ποσοστό, συναντήθηκαν στο Χανγκζού της Κίνας, όπου πλέον διαθέτουν τη δική τους αναπτυξιακή τράπεζα με νέα έδρα τη Σαγκάη.
Στις 4 Σεπτεμβρίου 2017, η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία, η Κίνα, η Νότια Αφρική, διοργανώνουν την ετήσια σύνοδο κορυφής των αναδυόμενων αγορών Brics στο Xiamen της Κίνας. Σε αυτές τις πέντε Brics προστίθενται η Ταϊλάνδη, το Μεξικό, η Αίγυπτος, η Γουινέα και το Τατζικιστάν ως παρατηρητές, για να συζητήσουν ένα σχέδιο «Brics Plus» για την πιθανή επέκταση της ομάδας του 2009.
Από τις 25 έως τις 27 Ιουλίου 2018, και μετά το δυτικό φιάσκο της τελευταίας G7, οι ηγέτες των Brics διοργανώνουν τη δέκατη σύνοδο κορυφής τους στο Γιοχάνεσμπουργκ για να αναπτύξουν αυξημένη οικονομική συνεργασία σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές οικονομικό περιβάλλον. Η Τουρκία είναι επίσης προσκεκλημένη ως πρόεδρος του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας.
Για την 11η σύνοδο κορυφής των BRICS στις 14 Νοεμβρίου 2019 στη Μπραζίλια, το τελικό ανακοινωθέν αναφέρει: «Παραμένουμε προσηλωμένοι στην πολυμέρεια και τη συνεργασία των κυρίαρχων κρατών για τη διατήρηση της ειρήνης και της ασφάλειας». Αντανακλά τη βούληση των BRICS να επιδιώξουν μια “ενισχυμένη και μεταρρυθμισμένη” και “πιο περιεκτική” πολυμέρεια.
Αμφισβήτηση του μοντέλου της Παγκόσμιας Τράπεζας
Από τα βασικότερα επιτεύγματα των BRICS είναι η αμφισβήτηση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.
Το 2014, με 50 δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου 46 δισεκατομμύρια ευρώ) σε αρχικό κεφάλαιο, τα έθνη BRICS εγκαινίασαν τη Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα ως εναλλακτική λύση προς τους δυο ανωτέρω οργανισμούς. Επιπλέον, δημιούργησαν έναν μηχανισμό ρευστότητας που ονομάζεται Contingent Reserve Arrangement (Ρύθμιση Ενδεχόμενου Αποθεματικού) για τη στήριξη των μελών που αντιμετωπίζουν προβλήματα πληρωμών.
Οι προσφορές αυτές δεν ήταν ελκυστικές μόνο για τα ίδια τα έθνη BRICS, αλλά και για πολλές άλλες αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες οικονομίες που είχαν οδυνηρές εμπειρίες με τα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής και τα μέτρα λιτότητας του ΔΝΤ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πολλές χώρες δήλωσαν ότι θα μπορούσαν να ενδιαφερθούν να ενταχθούν στην ομάδα BRICS.
Η έδρα της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας που ιδρύθηκε από τις BRICS βρίσκεται στη Σαγκάη. Πρόεδρος της είναι η πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας Ντίνα Ρουσσέφ. Η τελευταία εγκαταστάθηκε σε ειδική τελετή, από τον νυν πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα, στην πρόσφατη επίσκεψη του μέσα στον Απρίλη στην Κίνα. Η επίσκεψη αυτή ήταν καθοριστικής σημασίας, γιατί αποφασίστηκε το εμπόριο μεταξύ Κίνας και Βραζιλίας να γίνεται δίχως τη μεσολάβηση του δολαρίου, μόνο με τα εθνικά τους νομίσματα. Τεράστιο πλήγμα για τις ΗΠΑ που βλέπουν να εκτοπίζονται από τις διεθνείς συναλλαγές.
Η τράπεζα των BRICS είναι ανοικτή σε νέα μέλη. Το 2021, η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Ουρουγουάη και το Μπαγκλαντές ανέλαβαν μετοχές. Ωστόσο, αυτές ήταν πολύ χαμηλότερες από τις αντίστοιχες επενδύσεις ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων που πραγματοποίησαν τα ιδρυτικά μέλη της τράπεζας.
Η ομάδα BRICS έτοιμη να διευρυνθεί
Η υπουργός Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Naledi Pandor δήλωσε ότι το παγκόσμιο ενδιαφέρον για την ομάδα BRICS ήταν “τεράστιο”. Στις αρχές Μαρτίου δήλωσε σε τηλεοπτικές συνεντεύξεις ότι είχε στο γραφείο της 12 επιστολές από ενδιαφερόμενες χώρες.
“Η Σαουδική Αραβία είναι μία από αυτές”, είπε. “Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος, η Αλγερία και η Αργεντινή”, καθώς και το Μεξικό και η Νιγηρία.
“Μόλις διαμορφώσουμε τα κριτήρια (για τον δανεισμό), τότε θα λάβουμε την απόφαση”, είπε , και το θέμα θα τεθεί στην ημερήσια διάταξη της επικείμενης συνόδου κορυφής του Αυγούστου στη Νότια Αφρική.
Οι πιο πρόσφατες οικονομικές εξελίξεις στα κράτη μέλη των BRICS έχουν ελάχιστη σχέση με τους αρχικούς μύθους πάνω στους οποίους ιδρύθηκε η ομάδα. Από τα πέντε μέλη, μόνο η Κίνα έχει επιτύχει από τότε συνεχή και εκτεταμένη ανάπτυξη.
Καθώς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Κίνας αυξήθηκε από 6 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2010 σε σχεδόν 18 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2021, οι οικονομίες της Βραζιλίας, της Νότιας Αφρικής και της Ρωσίας έμειναν στάσιμες. Το ΑΕΠ της Ινδίας αυξήθηκε από 1,7 τρισ. δολάρια σε 3,1 τρισ. δολάρια, αλλά ξεπεράστηκε από την ανάπτυξη της Κίνας.
Καμία κύρωση κατά της Ρωσίας
Από την έναρξη του ρωσικού πολέμου στην Ουκρανία, οι χώρες BRICS έχουν απομακρυνθεί ακόμη περισσότερο από τη λεγόμενη Δύση. Ούτε η Ινδία, η Βραζιλία, η Νότια Αφρική ή η Κίνα συμμετέχουν σε κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Αυτό έχει γίνει όλο και πιο σαφές με τα σχεδόν ιστορικά επίπεδα εμπορίου μεταξύ της Ινδίας και της Ρωσίας ή με την εξάρτηση της Βραζιλίας από τα ρωσικά λιπάσματα.
“Διπλωματικά, ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται να έχει τραβήξει μια σκληρή διαχωριστική γραμμή μεταξύ μιας υποστηριζόμενης από την Ανατολή Ρωσίας και της Δύσης”, έγραψε ο πολιτικός επιστήμονας Matthew Bishop από το Πανεπιστήμιο του Sheffield για το Economics Observatory στα τέλη του περασμένου έτους. Κατά συνέπεια, ορισμένοι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής ανησυχούν ότι οι BRICS μπορεί να γίνουν λιγότερο μια οικονομική λέσχη ανερχόμενων δυνάμεων που επιδιώκουν να επηρεάσουν την παγκόσμια ανάπτυξη και εξέλιξη και περισσότερο ένα φόρουμ για αυξημένη κυρίαρχη και αυτόνομη σκέψη. Η Κίνα, από την άλλη πλευρά, χρησιμοποιεί τη συσπείρωση για τις παγκόσμιες πολιτικές φιλοδοξίες της, πρόσθεσαν άλλοι δυτικοί ερευνητές επισημαίνοντας τις προσφορές του Πεκίνου να μεσολαβήσει στον πόλεμο στην Ουκρανία και τα κοινά στρατιωτικά γυμνάσια που πραγματοποίησε με τη Ρωσία στη Νότια Αφρική.
Ουκρανία: Οι νέες συμμαχίες διχάζουν τον κόσμο; Ή στρέφονται ενάντια στον κύριο εχθρό;
Ορισμένοι μελετητές πιστεύουν ότι η Δύση έχει παρατηρήσει αυτή την αλλαγή πλεύσης και προσπαθεί να την αντιμετωπίσει. “Κοιτάζουν πολύ προσεκτικά”, παρατηρούν. “Στη σύνοδο κορυφής της G7 στη Γερμανία το 2022, έβαλαν στόχο να προσκαλέσουν τη Νότια Αφρική και την Ινδία, προκειμένου να αποτρέψουν την οπτική ότι η G7 στέκεται απέναντι στα BRICS”.
Το κατά τη γνώμη μας ελπιδοφόρο γεγονός για την παγκόσμια οικονομική και γεωπολιτική σκακιέρα -και που το σηματοδοτεί η δημιουργία και πορεία των ΒRICS- είναι ότι οι διάφορες αναπτυσσόμενες χώρες προσπαθούν, με επί μέρους συμφωνίες, να αντιδράσουν στη καταλήστευση του ανθρώπινου και φυσικού τους πλούτου και τη νεοαποικιοκρατική μεταχείριση των ΗΠΑ, της Δυτικής Ευρώπης και των κρατών των προθύμων τους. Πάμπολλες τέτοιες συμφωνίες διεθνούς ή τοπικού, οικονομικού και αμυντικού χαρακτήρα στην Κεντρική και Λατινική Αμερική, (ALBA, CELAC, MERCOSUR, UNASUR, κα) στην Αφρική, (UNION AFRICAINE, CEMAC,COMESA, CENSAD,SACU,CDAA,UEMOA) την Ασία (ASEAN, ASACR κ.α. ).
Το γεγονός είναι ότι ο κόσμος είναι σε μεγάλη ανακατάταξη. Αλλάζει το τοπίο στις σημαντικές εστίες της αμερικάνικης επιθετικότητας. Στη Μέση Ανατολή, η μέσω της πρωτοβουλίας της Κίνας προσέγγιση του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας αλλάζει τους συσχετισμούς. Η Σαουδική Αραβία απαγκιστρώνεται από τις ΗΠΑ, προτείνει ειρήνευση στην Υεμένη, κατευθύνεται στους ΒRICS.
Bέβαια δεν είναι μάλλον τυχαίο ότι η Κίνα προβαίνει στην κίνηση της προσέγγισης των δύο εχθρών (Σαουδικής Αραβίας και Ιράν) αμέσως μετά την παραγκώνιση της στο λιμάνι της Χάιφα του Ισραήλ από τη συνεργάτιδα μεν Ινδία στους ΒRICS αλλά και την μεγάλη ανταγωνίστρια στη μεταφορά ναυτικών φορτίων Ινδία. Τα πράγματα όμως έτσι είναι: Πάντα έχουν δυο όψεις. Πρέπει να εκπαιδευτούμε να διακρίνουμε και να ακολουθούμε τη θετική όψη σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων. Ιδιαίτερα στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική τους ζωή.
Πηγές: Διαδικτυακές εκδόσεις: Lemonde.fr, New York Times, The Times of India
