Πηγή: k–lab
Ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας, βρισκόμαστε σήμερα για πρώτη φορά μετά από μια σχετικά παρατεταμένη περίοδο κοινωνικών αγώνων ενάντια στην κυβερνητική πολιτική.
Η περίοδος αυτή δεν έχει ολοκληρωθεί, αντίθετα είναι κρίσιμο να συνεχιστεί και -σε αυτή την κατεύθυνση- μπαίνει η νέα σειρά κινητοποιήσεων το επόμενο διάστημα. Παρόλα αυτά, έπειτα από αρκετές εβδομάδες ενεργού κινήματος, μπορούμε να κάνουμε μια απόπειρα αποτίμησης και εξαγωγής συμπερασμάτων για τη συνέχεια. Το παρόν κείμενο, καταθέτει κάποιες προσωπικές σκέψεις χωρίς να επιδιώκει μια γενικότερη θεώρηση της ευρύτερης συγκυρίας ή μια συνολική επεξεργασία πολιτικού προγράμματος. Άλλωστε, ένα από τα συμπεράσματα της πρόσφατης περιόδου είναι πως πρέπει να μιλάμε συγκεκριμένα, στο συγκεκριμένο χρόνο και με -όσο γίνεται- σαφείς προτάσεις.
- Η επιστροφή του δρόμου
Κοινωνικός αγώνας και αντικυβερνητική πάλη δεν είναι μόνο πορείες και διαδηλώσεις. Αυτό είναι σίγουρο. Ειδικά στην ευρύτερη περίοδο της πανδημίας, τόσο τα υγειονομικά μέτρα όσο και η ανάδειξη ιδιαίτερων επειγόντων ζητημάτων, ανέδειξαν ως κρίσιμες και αναγκαίες πολλές άλλες μορφές συνειδητής ή μη πάλης. Η αλληλεγγύη μπορεί να σώσει ανθρώπους, η επιστημονική- θεωρητική αντιπαράθεση ανοίγει δρόμους κατανόησης και διεκδίκησης, η ανεξάρτητη ενημέρωση σπάει την κυβερνητική προπαγάνδα, και -βέβαια- ο ηρωικός και πολυεπίπεδος αγώνας των υγειονομικών δεν εξαντλείται στα καλέσματα κινητοποιήσεων που συχνά δημοσιεύουν.
Όμως, αυτό που συνέβη το τελευταίο διάστημα, και αποτέλεσε τομή, ήταν η επιστροφή του δρόμου. Η μαζική, ενσώματη συμμετοχή ανθρώπων σε κινητοποιήσεις χιλιάδων στα κέντρα των πόλεων και τις γειτονιές. Αυτή η αποφασιστικότητα (που σήμαινε συχνά και αντιμετώπιση ακραίας καταστολής) και μαζικότητα αποτέλεσε μια πραγματική απάντηση στην κυβερνητική επίθεση. Σε ορισμένες συγκυρίες, η ύπαρξη μαζικών αγώνων αποτελεί τη νίκη τους. Φανταστείτε πως θα συζητούσαμε σήμερα αν δεν είχαμε τις διαδηλώσεις δεκάδων χιλιάδων, αν δεν απαντούσε πάνδημα η Νέα Σμύρνη, αν δεν γέμιζαν κόσμο οι γειτονιές στις μεγαλύτερες συγκεντρώσεις της ιστορίας τους. Θα είχαμε την ίδια οργή, θα γνωρίζαμε πιθανώς τις ίδιες αλήθειες που αποκάλυψαν τα social media όμως θα μας είχε καθηλώσει ο φόβος, η φθορά της κυβέρνησης θα ήταν μικρότερη, και το μέλλον θα προδιαγραφόταν απείρως πιο ζοφερό.
Αυτονόητο, θα σκεφτείτε. Κι όμως, καθόλου αυτονόητο δεν είναι. Ακόμα και στις πιο αυθόρμητες εκφράσεις κινηματικής δράσης, για να κατέβει ο κόσμος στο δρόμο χρειάζονται συλλογικότητες και δομές που θα δουλεύουν σε αυτή την κατεύθυνση, ακόμα και αν εντέλει οι συμμετέχοντες/ουσες δεν τις ξέρουν καν. Όχι για να υπογράφουν καλέσματα, αλλά για να δημιουργούν τις προϋποθέσεις, τα ραντεβού, την αλληλουχία δράσεων που μπορεί να φέρει κορυφώσεις. Χρειάζεται ο δρόμος, το μαζικό κίνημα να είναι κεντρικό κομμάτι της πολιτικής τους δράσης και πρότασης.
Αυτό δεν σημαίνει πως τα πολιτικά κόμματα είναι απλά η έκφραση των αιτημάτων των κινημάτων. Αν ήταν έτσι δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης. Τα αριστερά και κομμουνιστικά κόμματα και οργανώσεις επιδιώκουν να εκφράσουν μια συνολική, εν δυνάμει πλειοψηφική, πολιτική πρόταση που βασίζεται στα δίκαια αιτήματα της κοινωνικής πλειοψηφίας συνδυάζοντας εξωκοινοβουλευτικές και κοινοβουλευτικές μορφές πολιτικής παρέμβασης. Όμως αν, από τη μια μεριά, η μανιέρα προκήρυξη- διαδήλωση των εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων είναι ανεπαρκής και κουραστική, μια κοινοβουλευτική πολιτική χωρίς πραγματική γραμμή για την μαζική αναμέτρηση στο δρόμο, όχι μόνο δεν είναι τόσο αριστερή, αλλά δεν είναι και αποτελεσματική. Λέει ατάκες, απαντά σε ερωτήματα, επεξεργάζεται θέσεις, αλλά δεν δημιουργεί πραγματική πολιτική κρίση και αποσταθεροποίηση της κυβερνητικής πολιτικής. Ελπίζει να νικήσει ατάραχα την πιο αποφασισμένη, εκδικητική, ακροδεξιά κυβέρνηση των τελευταίων δεκαετιών.
- Τι γέννησε αυτή τη μάχη;
Στους χώρους της Αριστεράς και του κινήματος, διεξάγεται αυτές τις μέρες μια συζήτηση ως προς τη φυσιογνωμία αυτή της κινηματικής έξαρσης, τους λόγους εμφάνισής της και τις προοπτικές για τη συνέχεια. Μια οπτική μπορεί να έχει σε κεντρική θέση τον αγώνα του Δ. Κουφοντίνα που συνδέθηκε με το ευρύ θέμα του κρατικού αυταρχισμού, μια άλλη να αναδεικνύει σε κυρίαρχη την καθολική οργή ενάντια στην αστυνομική βία με αποκορύφωμα τον παράλογο ξυλοδαρμό στη Νέα Σμύρνη, άλλες πλευρές να ενώνουν αυτά τα στιγμιότυπα με τη γενικευμένη αγανάκτηση της κοινωνίας μετά από ένα χρόνο πανδημίας, οικονομικής κατάρρευσης και περιοριστικών μέτρων, κάποιες προσεγγίσεις να εστιάζουν στη σημασία μιας αυξανόμενης κυβερνητικής φθοράς. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται μια «σχολαστική» και μοναδική ερμηνεία των γεγονότων, ακριβώς γιατί δεν υπάρχει μια εκδοχή στο γιατί κατεβαίνει κάποια στιγμή ένας άνθρωπος στο δρόμο.
Το σίγουρο είναι πως το εν εξελίξει ξέσπασμα έχει πολλά γενεσιουργά αίτια, αλλά εκδηλώθηκε με κέντρο τον αγώνα υπέρ της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Εκφράζει ένα «ως εδώ» απέναντι σε μια κυβερνητική θρασύτητα που επιλέγει να διαχειριστεί την πανδημία με αυταρχισμό και καταστολή, απέναντι στο κλίμα παρακμής και ατιμωρησίας (βλ. και υποθέσεις βιασμών κ.α.) και απέναντι σε μια εμφυλιοπολεμικού χαρακτήρα πολιτική στοχοποίηση, λογοκρισία κ.α. Ξανά, η πάλη για «πραγματική δημοκρατία», για δικαιοσύνη.
Υπό αυτό το πρίσμα, η εισαγωγή εν μέσω πανδημίας της πανεπιστημιακής αστυνομίας, η εκδικητική καταπάτηση των νόμιμων δικαιωμάτων του Δ.Κ., ο ορισμός της αστυνομίας ως υπεύθυνης για την υγειονομική προστασία και η εισβολή της ένστολης αληταρίας στις πλατείες ενάντια στους πολίτες που κάνουν βόλτα, η ακραία σωματική βία και οι βασανισμοί συλληφθέντων, η προσπάθεια επιβολής πιστοποιητικού κοινωνικών φρονημάτων κ.α. συνιστούν μια «ενότητα» που βρίσκεται στο κέντρο της κινηματικής αναγέννησης. Το «πονάω» και το «ως εδώ», δείχνουν μια κοινωνία που καταλαβαίνει πότε το όριο της ανοχής απέναντι στο κατεπείγον της πανδημίας έχει ξεπεραστεί, και πλέον πρέπει να παρέμβει για να μην αφήσει την εξουσία ανεξέλεγκτη.
Όπως και τα αίτια είναι πολλά, έτσι και οι «γονείς» αυτής της μάχης δεν χρειάζεται να ταυτοποιηθούν. Δικαιώματα έχει το φοιτητικό κίνημα, αυτή η μόνιμη μήτρα δημοκρατικών αγώνων που πήρε τα ηνία σε ένα κλίμα κινηματικής καθίζησης και έφερε παραστάσεις μαζικού κινήματος στο δρόμο, αλλά και νικηφόρας απάντησης σε επιχειρήσεις καταστολής (ειδικά στη Θεσσαλονίκη). Δικαιώματα έχουν οι δυνάμεις του αναρχικού και αριστερού χώρου που διεκδίκησαν το δικαίωμα στη διαδήλωση για την απεργία πείνας του Δ.Κ., ακόμα και όταν ήταν λιγοστές και συναντούσαν επί βδομάδες ακραία καταστολή. Δικαιώματα έχουν οι συλλογικότητες κάθε μορφής (από τα πολιτικά κόμματα και οργανώσεις, τις εργατικές λέσχες, τα σωματεία και τις τοπικές ενώσεις μέχρι και τους φιλάθλους) που δημιούργησαν το απίστευτο ανθρώπινο ποτάμι της Νέας Σμύρνης. Δικαιώματα έχουν οι δομές αλληλεγγύης, τα στέκια, οι συνελεύσεις γειτονιάς και οι δημοτικές κινήσεις που αποτελούν τον οργανωτικό βραχίονα των κινητοποιήσεων στις γειτονιές. Δικαιώματα έχει ένας ολόκληρος ωκεανός ανθρώπων και συλλογικοτήτων που σήκωσαν ανάστημα, καλλιτέχνες, πανεπιστημιακοί, γιατροί, δημοσιογράφοι, σωματεία, ενώσεις κ.α. Και, βέβαια, δικαιώματα έχει η πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών, για την οποία χρειάζεται περισσότερη αναφορά.
- Μπορεί να υπάρξει μια γραμμή μαζική- ενωτική αλλά και αποφασιστική- ριζοσπαστική;
Η συζήτηση για το περιεχόμενο μιας πολιτικής γραμμής (αιτήματος, μετώπου κ.α.) είναι μόνιμη στην αριστερά και το κίνημα. Σε ένα λανθασμένο (αν και συχνά πραγματικό) δίπολο η υιοθέτηση μιας «σκληρής», ριζοσπαστικής γραμμής θα έχει αποτέλεσμα τη μικρή της απήχηση και -αντιστρόφως- η μαζική- ενωτική απεύθυνση δεν θεωρείται επαρκώς ριζοσπαστική. Στη μια ακραία εκδοχή έχουμε μια μετριοπαθή μονοστοχία χωρίς πολιτικό βάθος, στην άλλη μια επαναστατική φλυαρία χωρίς ζωντάνια και πολιτικές αιχμές. Ένα από τα πιο σημαντικά μαθήματα της πρόσφατης κινηματικής αναμέτρησης, είναι πως μπορεί να υπάρξει μια διέξοδος από αυτά τα αδιέξοδα της αριστερής σκέψης. Ότι μπορεί να υπάρξει μια πολιτική γραμμή που να είναι ταυτόχρονα μαζική- ενωτική και αποφασιστική- ριζοσπαστική. Που να διευρύνει το ακροατήριο και την υποστήριξή της, τροφοδοτώντας ταυτόχρονα το μαζικό κίνημα και ανοίγοντας δρόμους για πιο θαρραλέες ρήξεις.
Αυτή ήταν η πιο σημαντική, ανεκτίμητη, συμβολή της πρωτοβουλίας δικηγόρων και νομικών, αλλά και άλλων πρωτοβουλιών και συλλογικοτήτων. Ήταν αυτή η προσέγγιση που ανέδειξε το θέμα της απεργίας πείνας, ως ένα μείζον θέμα δημοκρατίας και δικαιοσύνης και όχι ως μια ιδεολογική συζήτηση για τις μορφές τις ταξικής πάλης. Διεκδικώντας αυτονόητα δημοκρατικά δικαιώματα, προχωρώντας σε μια σειρά πολύμορφων ενεργειών και επιλέγοντας τη μεγαλύτερη δυνατή συσπείρωση δυνάμεων, κατάφεραν να ανοίξουν το δρόμο για μαζικές κινητοποιήσεις. Δημιούργησαν το πλαίσιο ώστε να κατοχυρωθεί το δικαίωμα στη διαδήλωση. Μετά τα γεγονότα της Νέας Σμύρνης, αυτή η λογική μπόρεσε απολύτως φυσιολογικά να ενοποιήσει τους αγώνες και τις διεκδικήσεις αναδεικνύοντας την κοινή μάχη για την υπεράσπιση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ενάντια στον αυταρχισμό και να δώσει εκ νέου ραντεβού στο κέντρο της Αθήνας, στην πιο μεγάλη διαδήλωση της περιόδου. Από εκείνο το σημείο, η σκυτάλη περνά στις γειτονιές το εκπληκτικό διήμερο 13/14 Μαρτίου, για να την πάρει μετά η ΟΕΝΓΕ στις 17 Μαρτίου. Την ίδια στιγμή που αποκτούσε μαζική απεύθυνση, στεκόταν ηρωικά μπροστά στις αύρες και τα ΜΑΤ. Τι θα μπορούσε να είναι πιο ριζοσπαστικό από το να προχωράς ατρόμητα μια αντιπαράθεση που σκληραίνει, να θέτεις άμεσα αιτήματα προς υλοποίηση (όπως τη διάλυση της ομάδα ΔΡΑΣΗ, την τιμωρία των ενόχων, τη δικαίωση του νόμιμου δικαιώματος του απεργού πείνας κ.α.) εντός ενός συνολικού πλαισίου υπεράσπισης και διεύρυνσης των δημοκρατικών δικαιωμάτων και να διεκδικείς τη μεγαλύτερη συσπείρωση και μαζική πάλη;
Ο τρόπος που μια μάχη συνδέεται με άλλες δεν είναι καθόλου απλός. Το στοίχημα, για παράδειγμα, της συνάντησης του αγώνα για δημοκρατία με αυτόν για την ενίσχυση της δημόσιας υγείας, απαιτεί προσπάθεια. Δεν θα έρθει από μόνο του, επειδή θα μπαίνουν διάφορα αιτήματα πλάι πλάι. Και σίγουρα δεν θα έρθει αν δασκαλίστικα επαναλαμβάνουμε κάθε φορά ότι το πρόβλημα είναι ο καπιταλισμός που δεν θέλει ούτε δημοκρατία, ούτε δημόσια υγεία. Ούτε σκεφτόμαστε μόνο το επόμενο κινηματικό ραντεβού και καταγράφουμε τις «ατασθαλίες» μεγαλύτερης φιλοδοξίας για την προοπτική της μάχης. Από την άλλη, δεν υπάρχουν σινικά τείχη, μεταξύ των διεκδικήσεων, ειδικά στην ειδική συνθήκη της πανδημίας που όλα συνδέονται με την υγειονομική διαχείριση. Οι μάχες του περασμένου διαστήματος είχαν επιτυχία, χωρίς να υποτιμήσουν καθόλου την πανδημία και τη δημόσια υγεία. Αμφισβήτησαν στην πράξη τις παράλογες απαγορεύσεις αλλά ταυτόχρονα δικαίωσαν την κοινωνική τους χρησιμότητα.
Η διαμόρφωση μιας μαζικής και ταυτόχρονα ριζοσπαστικής πολιτικής γραμμής που να συνδέει τον αγώνα για υγεία, εργασία, δημοκρατικά δικαιώματα, τον αγώνα για ΨΩΜΙ- ΠΑΙΔΕΙΑ- ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ δηλαδή, δεν είναι μόνο στο μυαλό των αριστερών οργανώσεων. Είναι στην καρδιά όλου του κόσμου που βγήκε, και θα συνεχίσει να βγαίνει στο δρόμο. Όχι αψηφώντας τους τεράστιους υγειονομικούς κινδύνους, αλλά γνωρίζοντας ότι μόνο μέσα από την λαϊκή πάλη μπορούν να αντιμετωπιστούν. Είναι επίσης στο μυαλό πολλών ακόμα ανθρώπων που δεν βγήκαν στο δρόμο -ορισμένοι/ες και από φόβο για τον ιό- αλλά αναζητούν μια διαφορετική πραγματικότητα από τη σημερινή δυστοπία.
Είναι σαφές πως μια αριστερή πολιτική γραμμή οφείλει να απευθυνθεί στο σύνολο αυτών των ανθρώπων και όχι μόνο στις πιο αποφασιστικές κινηματικές πρωτοπορίες. Όμως ο συνδυασμός αποφασιστικής μάχης και μαζικής απεύθυνσης οφείλει να συνδυάζει ισόρροπα και τις δύο πλευρές, ανάλογα φυσικά με τη συγκυρία. Για παράδειγμα, η αμφισβήτηση των απαγορεύσεων της 17ης Νοεμβρίου συνέβη μέσα από ένα συνδυασμό της αποφασιστικής επιλογής δυνάμεων στο δρόμο (με πρωταγωνιστικό ρόλο του ΚΚΕ) και της ενωτικής πολιτικής παρέμβασης τόσο κοινοβουλευτικών (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΜέΡΑ25) όσο και εξωκοινοβουλευτικών δυνάμεων. Δεν είναι σίγουρο αν είχε εκείνη τη δεδομένη στιγμή τη στήριξη όλου του κόσμου, όμως έπαιξε σημαντικό ρόλο για το σπάσιμο ενός αυταρχικού «τσαμπουκά». Αυτό το στοίχημα ήταν κρίσιμο να κερδηθεί και αυτή τη στιγμή. Και κερδήθηκε ακριβώς μέσα από αυτό το συνδυασμό αποφασιστικότητας στο δρόμο και μαζικότητας στην πολιτική απεύθυνση. Η «Μέρα Δράσης για τα Δημοκρατικά Δικαιώματα και ενάντια στον αυταρχισμό», στην οποία πρωτοστάτησε η πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών ήταν μια προσπάθεια που ευτυχώς πάρθηκε, ακριβώς καλύπτοντας την αδυναμία ή απροθυμία τόσο των κοινοβουλευτικών όσο και εξωκοινοβουλευτικών πολιτικών δυνάμεων για μια μαζική πολιτική απάντηση απέναντι στην αντιδημοκρατική εκτροπή. Αυτό είναι το πιο σημαντικό πολιτικό συμπέρασμα, το οποίο καθόλου δεδομένο δεν θεωρείται εντός των αριστερών συλλογικοτήτων της «εντός» και «εκτός των τειχών» Αριστερά.
Δεν έχουμε πετύχει και τίποτα τρομερό, αλλά τον λαβώσαμε τον αντίπαλο. Και αυτή είναι η αρχή.
