«Στα γήπεδα η Ελλάδα αναστενάζει», ο «πόλεμος της μπάλας», «σύγκρουση μέχρι τέλους».
Όλο το προηγούμενο διάστημα πρώτο θέμα στα ΜΜΕ αλλά και στις δημόσιες συζητήσεις ήταν ο πόλεμος που ξέσπασε με αφορμή την απόφαση της Επιτροπής Επαγγελματικού Αθλητισμού για το θέμα της κοινής ιδιοκτησίας ΠΑΟΚ – Ξάνθης. Απειλές για «χωρισμό της Ελλάδας στα δύο», οπαδικοί στρατοί στους δρόμους, «δημοσιογράφοι» που ξεπερνούν τους χειρότερους χούλιγκαν στην «υπεράσπιση» του αφεντικού και ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας να παρακολουθεί αηδιασμένο και να απορεί πώς σε μια χώρα βουλιαγμένη στην κρίση, στα πρόθυρα πολεμικών αντιπαραθέσεων, με νοσοκομεία χωρίς γάζες να σφάζεται για το «κλωτσοσκούφι»!
Η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας
Η συζήτηση για τον ρόλο του ποδοσφαίρου και την επίδρασή του στις συνειδήσεις κρατά δεκαετίες τώρα, δεν χρειάζεται άλλη μια ανάλυση. Ο καπιταλισμός έχει βρει στον χώρο αυτόν πεδίο υψηλής κερδοφορίας αλλά και διαμόρφωσης κοινωνικής συνείδησης. Στην περίπτωση της Ελλάδα δεν είναι μόνο αυτό, υπάρχει ιδιαιτερότητα που συναντάται κατ’ εξαίρεση στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες και αρκετά συχνά σε τριτοκοσμικές: Οι ποδοσφαιρικές ομάδες ανήκουν σε πανίσχυρους καπιταλιστές που δεν τις αντιμετωπίζουν ως επιχειρήσεις, συνήθως εισαγμένες στο χρηματιστήριο, αλλά ως οχήματα για την εξασφάλιση κυριαρχίας στο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο αλλά και ως «ασπίδα» για οποιαδήποτε παράνομη δραστηριότητά τους.
Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν το όνομα του προέδρου της Μπαρτσελόνα, της Ρεάλ, της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, της Μπάγερν ή της Γιουβέντους. Αντίθετα στην Ελλάδα οι πάντες γνωρίζουν το όνομα του προέδρου της Λάρισας ή του Ατρόμητου (δε συζητάμε για τις μεγάλες ΠΑΕ). Φυσικά δεν είναι τυχαίο, όπως δεν είναι τυχαίο πως οι ιδιοκτήτες των μεγάλων ΠΑΕ και ΚΑΕ ελέγχουν και το μεγαλύτερο μέρος των ΜΜΕ (Τύπος, τηλεοπτικοί σταθμοί, sites). Φυσικά, είναι και οι ολιγάρχες με τον μεγαλύτερο κύκλο εργασιών στη χώρα που σχετίζεται με δουλειές του ελληνικού κράτους, και όχι μόνο.
Η δεκαετία των ανατροπών
Αντιπαράθεση υπήρχε πάντα, όμως οι εποχές του γνωστού «βαλιτσοφόρου» παράγοντα, των «χρυσών ρολογιών», των «λουλουδιών» και των προέδρων – Ρίνγκο, οι εποχές των δακρυγόνων και των κατεβασμένων φώτων στη Φιλαδέλφεια, οι εποχές του σαρδόνιου «χοχοχο» του Κόκκαλη φαντάζουν πια «γραφικές», οριακά θα τις έλεγε κανείς «ρομαντικές», σε σύγκριση με αυτά που συμβαίνουν τώρα. Το «δυναμικό» ελληνικό κεφάλαιο της περιόδου της κρίσης, με ατμομηχανή το εφοπλιστικό κεφάλαιο, μπήκε «δυναμικά» στον χώρο του αθλητισμού, κυρίως «ανερχόμενοι» που εκτός από τις οικονομικές δραστηριότητές τους αντιμετωπίζουν κατηγορίες για εμπόριο ναρκωτικών, όπλων και μεταφορά τζιχαντιστών, λαθρεμπορίου πετρελαίου και τσιγάρων, περιβαλλοντική καταστροφή περιοχών του πλανήτη. Ο Μαρινάκης, Ο Πατέρας, ο Μελισσανίδης, ο Αλαφούζος μπήκαν στον χώρο αυτήν την περίοδο ενώ λίγο αργότερα θα ακολουθήσει, από άλλον δρόμο ο Ιβάν Σαββίδης.
Το πρώτο διάστημα της δεκαετίας ήταν εποχή της απόλυτης κυριαρχίας του Μαρινάκη. Ελέγχει τις ποδοσφαιρικές δομές και με άριστη σχέση με μνημονιακές κυβερνήσεις λειτουργεί, κυριολεκτικά, με τη λογική του «πάρτα όλα», ο περίφημος τελικός με τον Αστέρα Τρίπολης ήταν ενδεικτικός νοοτροπίας. Ουσιαστικά δεν έχει αντίπαλο: Στον ΠΑΟ ο Πατέρας, αφού «καθάρισε τη μπουγάδα» το 2010 (5 εκατομμύρια του κόστισε, με δήλωσή του), παράτησε μια ομάδα υπερχρεωμένη στον Αλαφούζο. Στην ΑΕΚ, την οποία ο «αναμορφωτής» Ντέμης την καταχρέωσε, ο Μελισσανίδης την έριξε στη Γ΄ Εθνική γλυτώνοντας 150 εκατομμύρια, με την αρωγή του κράτους. Ο ΠΑΟΚ δεν είχε διοίκηση. Οι ανταγωνιστές του Μαρινάκη σε ένα τομέα ήταν ισχυροί, στον τομέα των ΜΜΕ. Από εκεί ξεκίνησε η αντεπίθεσή τους, η οποία συνδέθηκε πολιτικά με τον ΣΥΡΙΖΑ, ταυτίζοντας στην συνείδηση της κοινωνίας το αίτημα για συνολική αλλαγή και ελπίδα με αλλαγή στο ποδόσφαιρο. Την ίδια περίοδο εμφανίζεται ο Ιβάν Σαββίδης που αγοράζει ό,τι κινείται στη Βόρεια Ελλάδα, συχνά μέσα από σκανδαλώδεις ρυθμίσεις. Μια τέτοια επέλαση απαιτεί ασπίδα, τι καλύτερο από τη δημοφιλέστερη ομάδα της Β. Ελλάδας, τον ΠΑΟΚ;
Η αλλαγή κυβέρνησης το 2015 είναι η αρχή για αλλαγή των συσχετισμών: Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε στηρίξει την προεκλογική εκστρατεία του στην ταύτιση της ΝΔ με τον Μαρινάκη, το πιο απεχθές δημόσιο πρόσωπο ακόμη και μεταξύ των φιλάθλων του Ολυμπιακού, και είχε στηριχτεί στους ανταγωνιστές του. Ο Σαββίδης γίνεται επιχειρηματικά ανεξέλεγκτος κι αγοράζει από λιμάνια μέχρι καζίνο, ο Μελισσανίδης αποκτά αντί «πινακίου φακής» τον κερδοφόρο ΟΠΑΠ και παίρνει όποια νομοθετική και οικονομική βοήθεια θέλει για το γήπεδο στη Νέα Φιλαδέλφεια. Ο Κοντονής αρχικά και ο Βασιλειάδης αργότερα, από τη θέση του υφυπουργού αθλητισμού, οργανώνουν την «ανατροπή» που ολοκληρώνεται με την «αλλαγή» στην ΕΠΟ. Το απόλυτο βασίλειο του Μαρινάκη αλλάζει χέρια και περνά σε μια ιδιότυπη συμμαχία Σαββίδη – Μελισσανίδη.
Η νέα πραγματικότητα
Υπάρχει μια λεπτομέρεια, άξια αναφοράς: Μέχρι τότε η ΕΠΟ εξαγοραζόταν. Ένα σύστημα με τη θρυλική επωνυμία «παράγκα του Θωμά» την ελέγχει και την πουλά. Είναι γνωστό πια πως ο Κόκκαλης, αφού για τρία χρόνια (1993 – 1996) τρώει τη μια διαιτητική πιστολιά μετά την άλλη, στη «συνέλευση» της Αλεξανδρούπολης αγοράζει την ΕΠΟ με το ποσό του 1.000.000 δολαρίων. Στις τελευταίες εκλογές, η συμμαχία Σαββίδη – Μελισσανίδη δεν ρίχνει μόνο χρήμα, επιστρατεύονται και άλλες μέθοδοι, πιο «δυναμικές». Κρατήστε αυτήν τη λεπτομέρεια, όπως και τον παράγοντα Κόκκαλη.
Ο Μαρινάκης, για πρώτη φορά, είναι «εκτός εξουσίας» και αρχίζει να κάνει… αντιπολίτευση: Στήνει sites, οργανώνει «αυθόρμητες» διαμαρτυρίες και χρεώνει τον ποδοσφαιρικό πόλεμο που δέχεται πια ο Ολυμπιακός στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ποντάροντας σε μια κυβέρνηση της ΝΔ. Η αλήθεια είναι πώς στην προσπάθειά του αυτή διαμόρφωσε έναν σκληρό πυρήνα όμως χωρίς μαζική απήχηση: τα ποσοστά της ΝΔ στον Πειραιά δεν ήταν υψηλότερα από τα πανελλαδικά, μάλιστα ήταν χαμηλότερα από τη Θεσσαλονίκη. Ο φιλικός του Τύπος προσπαθεί να παρουσιάσει την ήττα του ΣΥΡΙΖΑ ως νίκη του «λαού του Ολυμπιακού» που αντέδρασε στον πόλεμο από την κυβέρνηση. Ανυπόστατο και χοντροκομμένο, όμως με αυτό το χαρτί από την άλλη μέρα των εκλογών ο Μαρινάκης τα «θέλει όλα και τα θέλει τώρα». Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα για την κυβέρνηση της ΝΔ!
Αρχικά, όπως είναι λογικό, μια κυβέρνηση στον καπιταλισμό μοιράζει το «χαρτί», δεν μπορεί να το δώσει όλο σε έναν. Η ΝΔ βρήκε modusviventi με τον Μελισσανίδηαλλά και με τον Σαββίδη. Ταυτόχρονα το σύστημα του Σαββίδη στο ποδόσφαιρο είναι ιδιαίτερα ισχυρό και δεν θα μπορούσε να γκρεμιστεί με βίαιη κυβερνητική παρέμβαση, όπως απαιτούσε ο Μαρινάκης. Ο Μαρινάκης, ξεκινά «αντιπολίτευση» από τον Τύπο του (μέχρι για τις συντάξεις νοιάστηκε, ο ευαίσθητος…) και ρίχνει τη βόμβα της πολυιδιοκτησίας ΠΑΟΚ – Ξάνθης, η ΕΕΑ εφαρμόζοντας τον κανονισμό εισηγείται υποβιβασμό και ακολουθεί η πλήρης γελοιοποίηση της κυβέρνησης με την ιστορική πια «τροπολογία»!
Το καρναβάλι της Ξάνθης και του πολιτικού συστήματος
Να περάσουμε γρήγορα τα εύκολα: δεν υπάρχει κανείς νοήμων στην Ελλάδα που δεν έχει καταλάβει πως ο Σαββίδης είναι ο ιδιοκτήτης της Ξάνθης (και υπάρχουν κι άλλες πόλεις, παραθαλάσσιες κοντά στο Πήλιο). Άλλωστε, η επικοινωνιακή γραμμή δεν το αρνείται, την εξέφρασε το μόνο μέλος της ΕΕΑ που ψήφισε υπέρ του Σαββίδη, η κ. Μαρούπα, στη συνέντευξή της στο «ΜΕΤΡΟΠΟΛΙΣ»: Ναι, την έχει αγοράσει την Ξάνθη ο Σαββίδης αλλά για να τη σώσει από τους …Τούρκους! Φυσικά, η βασική επικοινωνιακή παραμένει: Το έκαναν στο παρελθόν οι άλλες μεγάλες ομάδες και ιδιαίτερα ο Ολυμπιακός. Από κει και πέρα υπάρχουν παράμετροι πολύ σημαντικοί:
– Στην Ελλάδα δεν έχει υποβιβαστεί ποτέ ομάδα του big4 από το κράτος ενώ κανονικά θα έπρεπε όλες! Την ΑΕΚ, όπως είπαμε, συνειδητά την έριξε ο Μελισσανίδης ενώ ο Ολυμπιακός στο μπάσκετ ουσιαστικά αποχώρησε μόνος του, διαμαρτυρόμενος.
– Η σύγκρουση δεν είναι προφανώς ποδοσφαιρική, δεν είναι όμως και επιχειρηματική με όρους παρελθόντος. Ο Μαρινάκης είναι κυρίαρχος αυτήν τη στιγμή στα ΜΜΕ, ελέγχει απόλυτα τον Πειραιά, είναι πανίσχυρος οικονομικά. Αντίστοιχα ισχυρός ο Σαββίδης, ελέγχει τη βόρεια Ελλάδα οικονομικά. Η κυριαρχία του αυτή είναι ιδεολογικά βαθύτερη από αυτήν του Μαρινάκη όμως δεν είναι παγιωμένη: Στον Πειραιά υπάρχει ησυχία «νεκροταφείου». Οι συγκρούσεις των συμμοριών – «οπαδών» έχουν μεταφερθεί στις γειτονιές της Αθήνας ενώ στη Θεσσαλονίκη η μάχη της μέρας και της νύχτας καλά κρατεί, τα μπιστόλια δουλεύουν, οι συμμορίες σκοτώνονται (κυριολεκτικά και μεταφορικά) συχνά φορώντας ποδοσφαιρικά κασκόλ, το περιστατικό με τον δολοφονημένο φίλαθλο του Άρη πρόσφατο.
– Θα κάναμε λάθος αν βλέπαμε τη σύγκρουση μόνο στα όρια της Ελλάδας: Ο Μαρινάκης, εδώ και έναν χρόνο, έχει εντάξει το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του στον κολοσσό που επικεφαλής είναι ο κ. Ρος, υπουργός εμπορίου των ΗΠΑ. Το ανακοίνωσε με πανηγυρισμούς. Από την άλλη πλευρά ο Σαββίδης, όλοι το γνωρίζουν και ο ίδιος δεν το κρύβει, έχει απευθείας «γραμμή» με τον ίδιον τον Πούτιν. Ας δούμε καλύτερα τον χαρακτηρισμό «Ρώσος» στην ανακοίνωση του Ολυμπιακού και την αναφορά σε «δολάρια» στην ανακοίνωση της Ξάνθης. Πέρα από τη φθήνεια και τη χυδαιότητα, υπάρχει και δεύτερο επίπεδο.
– Οι συμμαχίες είναι πολύπλοκες κανονικά θα έπρεπε να προκαλούν γέλιο: Ο Μαρινάκης τα έχει καλά με τον Βαρδινογιάννη, κάθε μήνα η καλή κυρία Μαριάννα τον βραβεύει για το «φιλανθρωπικό του έργο»! Ο Σαββίδης έχει ως κύριο σύμμαχο τον Δημήτρη Γιαννακόπουλο, από την εποχή του ΣΥΡΙΖΑ. Δεν είναι τυχαίο πως η «Πράσινη» είναι η μόνη εφημερίδα που δεν γνωρίζει πως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ομάδα με το όνομα «Ξάνθη». Ο τρίτος πόλος αποτελείται από τη συμμαχία Μελισσανίδη – Κόκκαλη, θεωρητικά κι αυτοί από την εποχή ΣΥΡΙΖΑ. Είναι σαφώς τοποθετημένοι κατά του Μαρινάκη αλλά κρατούν κι αποστάσεις από τον Σαββίδη.
– Στο πολιτικό πεδίο η ΝΔ έχει την καυτή πατάτα, φαντάζει αδύνατον να τη διαχειριστεί αναίμακτα. Η πολυιδιοκτησία ΠΑΟΚ – Ξάνθης είναι προφανής, κάποια τιμωρία πρέπει να επιβληθεί. Αφενός στη Βόρειο Ελλάδα θα έχει μεγάλο πρόβλημα, αφετέρου δεν λύνεται το θέμα: Τελευταία αγωνιστική παίζουν Ξάνθη – ΠΑΟΚ! Θα πάρει ευθύνη η κυβέρνηση να γίνει το ματς; Την ίδια στιγμή ξεκίνησε δίκη για τα στημένα παιχνίδια στα οποία εμπλέκεται ο Μαρινάκης (μετά από 12 αναβολές), εκκρεμεί η δίκη του Σαββίδη για την μπούκα με το κουμπούρι (4 αναβολές) και του Γιαννακόπουλου για την υπόθεση με τον Σπανούλη (7 αναβολές). Όμορφος κόσμος ηθικός…
– Η πιο τραγική εικόνα ήταν του ΣΥΡΙΖΑ: κεντρικός εισηγητής στη συζήτηση για την «τροπολογία» ο …Τσακαλώτος (!), μόνιμος θαμώνας στη σουίτα του Σαββίδη στην Τούμπα. Οι τοποθετήσεις του ΣΥΡΙΖΑ θύμιζαν Γ. Μίνο ενώ ο πιο τίμιος ήταν και πάλι ο Ζουράρις, που προεκλογικά καλούσε τους Θεσσαλονικείς να ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ γιατί … «έδωσε πρωτάθλημα στον ΠΑΟΚ». Αυτός δεν πουλά «διαφάνεια» και, πολύ περισσότερο… «αριστερά»!
– Υπάρχει έντονο στοιχείο γελοιότητας στον Βελόπουλο και στη Μακρή, είναι ανιστόρητη η σύγκριση με τον ιστορικό αγώνα Δυναμό Ζάγκρεμπ – Ερυθρού Αστέρα. Από την άλλη μεριά, είναι εμφανής η προσπάθεια να δημιουργηθεί «λίγκα του Βορρά», με τις αναλογίες φυσικά. Αυτό εξηγεί, ως έναν βαθμό, την απορία της πλειοψηφίας: Γιατί ο Σαββίδης να αγοράσει την Ξάνθη; «Παραρτήματα» υπήρξαν πολλά και στο παρελθόν, και το τελευταίο παιδάκι ήξερε τι ήταν η Λειβαδιά για τον Ολυμπιακό και βέβαια ο ΟΦΗ για τον Παναθηναϊκό! Η αγορά της Ξάνθης εξυπηρετεί μόνο «6 εύκολους βαθμούς» ή έστω ξέπλυμα χρήματος; Δεν είναι επαρκείς δικαιολογίες.
Σε αυτόν τον βούρκο, δεν έχουμε θέση…
Σε αυτές τις συνθήκες μόνο γέλιο μπορεί να προκαλέσει η αναζήτηση «καλών» και κακών». Πρόκειται για ανοιχτή σύγκρουση με όρους που παραπέμπουν ευθέως σε πρακτικές μαφίας. Η Αριστερά πριν από όλα επιβάλλεται να «κρατήσει τη μύτη της μακριά» και να καταγγείλει σε όλους τους τόνους την εκτός ορίων διαφθορά και σήψη του συστήματος, όπως εκφράζεται στο ποδόσφαιρο. Να καταγγείλει σε όλους τους τόνους την εκτός ορίων διαφθορά και σήψη του πολιτικού προσωπικού που πλέον δεν χωρίζεται σε κόμματα αλλά ανάλογα με τον ολιγάρχη στον οποίον είναι υποταγμένο.
Την ίδια στιγμή πρέπει να συνειδητοποιηθεί πως οι εποχές που μιλούσαμε για «λαϊκές ομάδες» έχουν περάσει ανεπιστρεπτί. Η Μπαρτσελόνα του εμφυλίου δεν υφίσταται, η Λίβερπουλ των λιμενεργατών επίσης, η Ομόνοια των κομμουνιστών το ίδιο (για να μην αναφερθούμε σε ελληνικές). Περιθωριακά παραδείγματα όπως η Σεντ Πάουλι ή η Λιβόρνο είναι ακριβώς αυτό, περιθωριακά. Το σύστημα έχει θωρακιστεί και ή παίζεις με τους όρους του ή αποβάλλεσαι. Η ταύτιση συμμοριών με δίχρωμα κασκόλ (γιατί αυτές κατεβαίνουν στον δρόμο) με εποχές του Ντουρούτι ή με τις αναλύσεις του Τολιάτι ή με τις αναφορές του Γκαλεάνο στο ποδόσφαιρο της Ν. Αμερικής πριν 50 χρόνια είναι μάλλον φαντασίωση, στην καλύτερη περίπτωση και ας μην αναζητήσουμε τη χειρότερη.
Αν θυμηθούμε όσα είπαμε παραπάνω για τις «συμμαχίες», θα δούμε πως το κεφάλαιο δεν έχει ούτε πατρίδα, ούτε θεό, ούτε και ομάδα. Η δουλειά της Αριστεράς, και κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου, είναι αυτήν την απλή αλήθεια να την κάνει κτήμα της κοινωνίας. Η αγάπη για ένα άθλημα δεν έχει καμιά σχέση με το απεχθέστερο πρόσωπο του καπιταλισμού που εκφράζουν οι συγκεκριμένοι ολιγάρχες. Η αλήθεια είναι απλή, να την κοινωνήσουμε δύσκολο, απέναντι υπάρχει ένας απίστευτος στρατών συμφερόντων με ΜΜΕ.