σε
Όχι, δεν ήταν συνηθισμένο damage control αυτό που επιχείρησε για την υπόθεση – έγκλημα των Τεμπών ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στη συνέντευξή του στον «Alpha», το βράδυ της Τετάρτης (29/1/25). Αυτό που δοκίμασε να κάνει, καταφανώς τρομαγμένος από τα συγκλονιστικά συλλαλητήρια της περασμένης Κυριακής (26/1/25), περισσότερο θύμιζε την ατάκα, την οποία είχε εκστομίσει σ’ ένα κινηματογραφικό γουέστερν ο Κέβιν Κόστνερ: «Αν η αλεπού πιαστεί στο δόκανο, θυσιάζει το πόδι της για να σωθεί, έστω και ακρωτηριασμένη».
Η ομοιότητα έγκειται στην έννοια του ακρωτηριασμού – άλλο θέμα αν και τί μπορεί τώρα να περισώσει ο Κυρ. Μητσοτάκης. Ο πρωθυπουργός δεν πήγε απλώς στο τηλεοπτικό στούντιο με κομμένα τα φτερά – κάτι αναπόφευκτο, έπειτα από τις λαοθάλασσες της Κυριακής. Εκεί έκοψε από τους – έως τώρα «αγέρωχους» – κυβερνητικούς (αλλά και προσωπικούς, δικούς του) ισχυρισμούς τις πιο νευραλγικές «κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις», πάνω στις οποίες στηριζόταν μέχρι πρότινος η προπαγανδιστική αθλιότητα του «γκουβέρνου». Και θέλοντας να μετριάσει την οδύνη της αποκοπής, καμώθηκε πως αίρει μόνο τη σιγουριά για εκείνα που διατεινόταν ως χθες, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο να… γίνει συγκόλληση, αν έτσι «αποφανθεί η Δικαιοσύνη».
Τι ζητά ως αντάλλαγμα για τούτο το (σε ελεύθερη απόδοση) «μπορεί και να μην είναι έτσι όπως τα λέγαμε ως τώρα»; Να αποδεχθούμε ότι δεν υπήρξε συνειδητή επιχείρηση συγκάλυψης, ή τουλάχιστον ότι σε αυτήν δεν συμμετείχε ο ίδιος… Ας μετρήσουμε λοιπόν αποκοπές.
Πρώτη: «Πάει» εκείνη η αξέχαστη δήλωση που είχε κάνει λίγες εβδομάδες μετά την τραγωδία και την οποία καλό είναι να παραθέσουμε αυτολεξεί: «Γνωρίζουμε ακριβώς τι μετέφερε το εμπορικό τρένο. Δεν υπήρχε τίποτα εύφλεκτο. Η σύγκρουση ήταν τόσο βίαιη και τόσο σφοδρή που προκάλεσε, αυτό μας λένε οι ειδικοί, μία πρώτη ανάφλεξη και προφανώς στη συνέχεια υπήρχαν εύφλεκτα υλικά -λάδια- τα οποία πήρανε φωτιά όταν έγινε η σύγκρουση. Άρα, σε αυτό θέλω να το απαντήσω κατηγορηματικά γιατί ξέρετε – όχι μόνο στη χώρα μας- πια παντού ευδοκιμούν οι θεωρίες συνωμοσίες. Δεν υπήρχε τίποτα ύποπτο στην εμπορική αμαξοστοιχία».
Έλα όμως που τις υποτιθέμενες θεωρίες συνωμοσίας τις δικαιώνουν στοιχεία και πορίσματα… Έτσι, ο πρωθυπουργός λέει τώρα ότι ίσως και να παραπλανήθηκε από την Hellenic Train. Αυτά του είπαν, αυτά δήλωσε κι εκείνος… Ωστόσο επιμένει ότι, ακόμη κι αν έγινε (κοτζάμ πρωθυπουργός!) ιμάντας μεταβίβασης ενός τεράστιου ψέματος, τα έκανε.. όλα καλά: «Δεν έκανα λάθος, μετέφερα τις πληροφορίες που είχα τότε. Δεν προκατέλαβα την Δικαιοσύνη… Εφόσον προκύψει ότι υπήρχε επικίνδυνο υλικό στην αμαξοστοιχία η Hellenic Train θα πρέπει να λογοδοτήσει ποινικά και πολιτικά γιατί διαβεβαίωνε όχι μόνο εμένα αλλά και το ελληνικό κοινοβουλιο ».
Υπό μία έννοια, φαντάζει (ανα)λογικό: Αν ο πρωθυπουργός δήλωνε ανίδεος για τις υποκλοπές της ΕΥΠ, της οποίας είχε τεθεί επικεφαλής, δεν θα υπερασπιζόταν τον … αθώο και αγνό «αγνωστικισμό» του ως προς την ενημέρωση (;) που είχε από μία εταιρεία; Αλίμονο…
Δεύτερη: «Πάνε» και οι κουτσαβάκικες δηλώσεις του τύπου: «Χρησιμοποιούν όλο αυτό το θολό πράγμα για τα μπαζώματα, αυτοί είναι για τα μπάζα, τα στοιχεία είναι γνωστά από την πρώτη στιγμή του συμβάντος» (υπουργός Δικαιοσύνης Γ. Φλωρίδης, Μάρτιος 2024).
Την περασμένη Τετάρτη ο Κυρ. Μητσοτάκης είπε: «Έγιναν κάποιες πράξεις στο πεδίο, έγιναν με σκοπούς καλούς, να μπορέσουμε εκείνη την στιγμή να εντοπίσουμε τις σορούς. Αν έγινε κάτι λάθος, επιχειρησιακά λάθος, αυτό πάλι θα το κρίνουν οι αρμόδιοι. Και αν ο εισαγγελέας ο οποίος έχει ήδη, ο ανακριτής έχει ήδη ασχοληθεί με το ζήτημα αυτό, κρίνει ότι πρέπει να απαγγείλει κατηγορίες, θα τις απαγγείλει».
Εν ολίγοις, μπορεί μεν να εξαφανίστηκαν στοιχεία, αλλά αυτό σίγουρα έγινε χωρίς δόλο…
Τρίτη: Μάλλον «πάνε» (λέμε «μάλλον» διότι εν προκειμένω η πρωθυπουργική απάντηση ήταν ασαφής) και εκείνα τα αυστηρά κουνήματα του δαχτύλου προς όποιον διαπίστωνε και άλλες εξαφανίσεις στοιχείων. Διότι εκτός από τα χώματα υπάρχουν και τα όμματα… Τα μάτια, το οπτικό υλικό. Ρωτήθηκε λοιπόν ο Κυρ. Μητσοτάκης πώς εξαφανίστηκε το βίντεο με τη φόρτωση της αμαξοστοιχίας. Και απάντησε: «Γιατί νομίζετε ότι η αστυνομία δεν εμπλέκεται; (…) Βεβαίως και έχει εμπλακεί η αστυνομία σε όλα αυτά τα ζητήματα. Δεν μπορώ να μιλήσω δημόσια για αυτά, το καταλαβαίνετε».
Η Εξεταστική, το ηχητικό και τα χώματα που (κατά Φλωρίδη) «πήγαν παραπέρα»
Τέταρτη αποκοπή: «Πάνε» κι εκείνα τα αλαζονικά για τη δήθεν άψογη στάση, την οποία τήρησε η κυβερνητική πλειοψηφία στην κοινοβουλευτική Εξεταστική Επιτροπή. «Δεν ήταν η καλύτερη στιγμή της Βουλής», παραδέχθηκε ο πρωθυπουργός. Στη συνέχεια πήγε να πετάξει τη μπάλα προς την κερκίδα, δηλαδή τις εγγενείς αδυναμίες των κοινοβουλευτικών Εξεταστικών, αλλά τελικά κάτι εκστόμισε και για την… ταμπακιέρα: «Οι μάρτυρες που δεν κλήθηκαν στην Εξεταστική, θα κληθούν από τη Δικαιοσύνη».
Πόσο βολική αυτή … παθητική φωνή, αυτό το «δεν κλήθηκαν»! Ναι, δεν κλήθηκαν ουσιώδεις μάρτυρες, διότι η ΝΔ αρνήθηκε πεισματικά να κληθούν. Να θυμίσουμε ότι η κυβερνητική πλειοψηφία στην Επιτροπή δεν θέλησε να καταθέσουν οι εξής: Ο πρόεδρος των μηχανοδηγών, Κώστας Γενιδούνιας. Ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της ΤΡΑΙΝΟΣΕ Φίλιππος Τσαλίδης, ο οποίος είχε ενημερώσει τον αρμόδιο υπουργό, Κώστα Καραμανλή, για τον «ορατό πλέον κίνδυνο να υπάρξει ένα συμβάν μεγίστης σοβαρότητας». Ο Κώστας Σπηλιόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ, από τον Οκτώβριο του 2019. Ο Χρήστος Τριαντόπουλος, τον οποίο ο πρώην περιφερειάρχης Κώστας Αγοραστός έχει «δείξει» ως υπεύθυνο για το μπάζωμα στον τόπο της τραγωδίας.
Μετά από όλα τούτα και με δεδομένες τις παραδοχές που αναγκαστικά έκανε ο ίδιος μιλώντας στον «Alpha», ο Κυρ. Μητσοτάκης μας καλεί να πιστέψουμε ότι δεν υπήρξε ποτέ επιχείρηση συγκάλυψης αιτίων και υπαιτίων… Κι αν μας εμποδίζουν να το δεχθούμε αυτό όσα έχουν ήδη φανεί, ξεσκεπαστεί ή ομολογηθεί, ας αποδεχθούμε – τουλάχιστον – ότι ο ίδιος δεν συμμετείχε σε καμία απόπειρα κουκουλώματος…
Είπαμε, αν τον παραπλάνησαν η Hellenic Train και η Πυροσβεστική… το κρίμα στο λαιμό τους – υπάρχουν και πολλοί υπηρεσιακοί λαιμοί για να φορτωθούν άφθονες αμαρτίες. Αλλά κι αν τα μέλη της ΝΔ στην Εξεταστική αρνούνταν την κλήση ουσιωδών μαρτύρων, ας θεωρήσουμε ότι για λίγο «αυτονομήθηκαν» κι έκαναν του κεφαλιού τους. Κι αφού στο κάτω – κάτω όλα θα τα κρίνει η Δικαιοσύνη, ας μην τα ψάχνουμε και πολύ…
Εκτός των άλλων ήταν «αφοπλιστικό» και το «επιχείρημα» που επιστράτευσε ο Κυρ. Μητσοτάκης για να πείσει ότι ο ίδιος δεν θα μπορούσε να αναμειχθεί σε καμία συγκάλυψη: Μας κάλεσε να σκεφτούμε αν ήταν δυνατόν να έχει κάτι τέτοιο στο νου του, με δεδομένη την κρισιμότητα των στιγμών, έπειτα από το δυστύχημα. Είναι σαν να κατηγορείται κάποιος για κάτι και να αμύνεται λέγοντας: «Πιστεύετε ότι δεν είχα κάτι άλλο να κάνω, τότε;». Σκεπτικό για μικρά παιδιά…
Μια «λεπτομέρεια», που ίσως αποδειχθεί σημαντική: Ρωτήθηκε ο πρωθυπουργός για το ηχητικό του ειδικού πραγματογνώμονα Βασίλη Κοκοτσάκη, αυτό που συνάδει προς το τελικό του πόρισμα (κατατέθηκε στον Εφέτη ανακριτή Λάρισας), ότι ο θάνατος περίπου 30 επιβατών προήλθε από εύφλεκτα υγρά. Δεν ξέρουμε αν ο Κυρ. Μητσοτάκης τα μπέρδεψε, αν εννοούσε κάτι άλλο (ποιο, άραγε;), αλλά απάντησε πως το ηχητικό «δεν είναι καινούργιο». Μα αν ήταν γνωστό το ηχητικό, ή άλλα που πιστοποιούσαν το ίδιο τότε πώς και γιατί οι κυβερνητικοί παράγοντες συντηρούσαν το ψέμα «δεν υπήρχε τίποτε εύφλεκτο στο τρένο»; Επειδή έτσι έλεγε η Hellenic Train;
Αλλά υπάρχει κάτι ακόμη: Στις 25 Ιανουαρίου, παραμονή των συγκεντρώσεων, φιλοκυβερνητική ιστοσελίδα έγραψε πως το ηχητικό του Β. Κοκοτσάκη ήταν παραπλανητικό, «προϊόν μοντάζ» που «δεν αποτυπώνει τη στιγμή του δυστυχήματος». Ισχυρίστηκε μάλιστα η ιστοσελίδα ότι ο ίδιος ο πραγματογνώμονας το «ομολόγησε ». Ο Β. Κοκοτσάκης κατέθεσε γι’ αυτό μήνυση, καθώς και αγωγή σε βάρος του υπουργού Αδ. Γεωργιάδη που αναπαρήγαγε το δημοσίευμα της ιστοσελίδας στο Διαδίκτυο, όπως άλλωστε έκαναν και πολλά κυβερνητικά «trolls» (λογικό – είπαμε, ήταν μια ημέρα πριν από τις συγκεντρώσεις).
Τι συμβαίνει, λοιπόν; Ο Αδ. Γεωργιάδης αναπαρήγαγε τη θεωρία ότι ήταν «φτιαχτό», δηλαδή μη ανταποκρινόμενο στην πραγματικότητα, ένα ηχητικό του οποίου το περιεχόμενο – κατά τον πρωθυπουργό- δεν κομίζει κάτι νέο, κάτι που δεν ήταν γνωστό;
Στην κινούμενη άμμο που η πραγματικότητα έχει διαμορφώσει γι’ αυτούς, οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης εκτίθενται, όπως κι αν αυτοσχεδιάσουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Γ. Φλωρίδης, πριν από την πρωθυπουργική τηλεοπτική «απολογία». Μη γνωρίζοντας, πιθανότατα, μέχρι ποιού σημείου θα έφθανε η υποχώρηση του Κυρ. Μητσοτάκη για το «μπάζωμα», ο υπουργός Δικαιοσύνης μετακινήθηκε λίγο από την παλιά του θέση («όσοι το λένε είναι αυτοί για τα μπάζα»), στην εξής: «Τα χώματα δεν εξαφανίστηκαν, αλλά πήγαν παραπέρα». Και, απολύτως λογικά, σχολίασε ο Νίκος Πλακιάς, πατέρας και θείος θυμάτων του εγκλήματος:
«Αφού γνωρίζατε ότι ήταν λίγο παραπέρα γιατί δεν πήγατε στον ανακριτή να καταθέσετε εσείς ή όποιος σας στο μετέφερε αυτό το στοιχείο και αφήσατε τον ανακριτή να ψάχνει 14 μήνες να βρει που ήταν πεταμένα;».
Οι κοσμοπλημμύρες της Κυριακής- ένα «ως εδώ και μη παρέκει» με έκταση και βάθος
Ήταν Νοέμβριος του 2023, όταν ο Άδωνις Γεωργιάδης δήλωνε με στόμφο πως η κοινωνία δεν ενδιαφερόταν για την υπόθεση των Τεμπών. Ήταν η ίδια ημέρα των συλλαλητηρίων, όταν ο πρωθυπουργός στην καθιερωμένη (εκάστη Κυριακή…) απέφευγε να αφιερώσει μισή λέξη στα Τέμπη. Τώρα, τρέχουν και δεν φθάνουν.
Οι κοσμοπλημμύρες της περασμένης Κυριακής εξέπληξαν πολλούς – όχι μόνο στο κυβερνητικό στρατόπεδο, αλλά και στις τάξεις του προοδευτικού κόσμου. «Σε λίγο συμπληρώνονται δυο χρόνια, αλλά η υπόθεση δεν έχει ξεχαστεί – το αντίθετο», σχολίασαν αρκετοί, εντυπωσιασμένοι. Αν όμως το καλοσκεφθούμε, από μόνη της η έκπληξη για ό,τι συνέβη στις 26/1/25 έμοιαζε να εδράζεται σε ένα «στρώμα» προϋπάρχουσας μοιρολατρίας (ευτυχώς, εν προκειμένω αποδείχθηκε ολοκληρωτικά αβάσιμη), η οποία δεν θρεφόταν τόσο από κάποια ακτινογράφηση κοινωνικών διαθέσεων, όσο από «τεθλασμένους» υπολογισμούς που παρέπεμπαν στην «περιρρέουσα ατμόσφαιρα»: Η απορρόφηση του κόσμου από το «μεροδούλι – μεροφάι» και από το άγχος για την ακρίβεια, ο μιθριδατισμός σε πολλά, η σχεδόν δεκαετής κυριαρχία του «There Is No Alternative», η επικοινωνιακή ισχύς της κυβέρνησης, κοκ. Ναι, υπαρκτά όλα τούτα, αλλά στις 26 Ιανουαρίου αποδείχθηκαν πλήρως ανίκανα να αποσπάσουν την υπόθεση – έγκλημα των Τεμπών από τη «συλλογική» καρδιά και τον «συλλογικό» νου.
Ασφαλώς υπάρχουν λόγοι για αυτό. Ας μην ξεχνάμε ότι, χάρη στην επίμονη δράση των οικογενειών των θυμάτων και σε ορισμένα εξαιρετικά δείγματα ερευνητικής δημοσιογραφίας, στα (σχεδόν) δυο τελευταία χρόνια μάθαμε πολλά. Όχι μόνο για τις συνθήκες υπό τις οποίες έχασαν τη ζωή τους 57 άνθρωποι και για τα κατοπινά, αλλά και για την κατάσταση στην οποία παραμένει ακόμη το σιδηροδρομικό δίκτυο.
Σίγουρα δεν ήταν αβάσιμα πολλά ερωτήματα, όπως επί παραδείγματι: «Μέσα στο γενικό σιωπητήριο που έχουν επιβάλλει τα μεγάλα ενημέρωσης, πόσοι άραγε να έχουν μάθει αυτά που πρέπει;». Μόνο που η ίδια η δυναμική της υπόθεσης επέφερε ρωγμές στο – διαμορφωμένο (και) από τέτοια σιωπητήρια – ενημερωτικό status. Διότι, τελικά, άλλο πράγμα είναι η κατάταξη ενός τέτοιου θέματος στις ιεραρχήσεις όσων ελέγχουν το «μιντιακό» σύστημα και άλλο η θέση που κατέχει στις λαϊκές συνειδήσεις. Αλίμονο αν πρώτες καθόριζαν, πάντα και σε όλα, τις δεύτερες.
Όπως ολοκάθαρα απέδειξαν οι συγκλονιστικές συγκεντρώσεις της Κυριακής, όχι μόνο δεν ξέφτισε το ενδιαφέρον για την υπόθεση των Τεμπών εξ αιτίας των «πολλών άλλων» που ταλανίζουν την πλειονότητα της κοινωνίας, αλλά συνέβη το εκ διαμέτρου αντίθετο. Η δυσφορία και ο θυμός για τα «πολλά άλλα» έκαναν την οργή για τα Τέμπη ακόμη πιο στεντόρεια και, σε ό,τι αφορά τους κυβερνώντες, τρομακτική. Η κατακραυγή για το έγκλημα στα Τέμπη αντιπροσώπευσε και τη δυσαρέσκεια που προκαλούν τα «πολλά άλλα», σηματοδοτώντας ένα «ως εδώ και μη παρέκει». Τα Τέμπη σηματοδότησαν το όριο, πέραν του οποίου η «κουφόβραση» γίνεται αστραπόβροντο και η μουρμούρα μετατρέπεται σε ξεσηκωμό.
Αναπάντεχο; Καθόλου. Κατά κανόνα ο άνωθεν επιβαλλόμενος υποβιβασμός της ανθρώπινης υπόστασης (είτε για χάρη του ιδιωτικού κέρδους είτε ένεκα του «εξορθολογισμού» των δημόσιων λειτουργιών και δομών είτε αμφότερα) υποσκάπτει την ποιότητα της ζωής. Υποσκάπτει την απόκτηση εφοδίων για καλύτερη ζωή. Υποσκάπτει την αποτροπή κινδύνων για τη ζωή. Σωρεία «μεταρρυθμίσεων» και επιλογών στην Εκπαίδευση, την Υγεία, την Εργασία έχουν αναλάβει αυτές τις υποσκάψεις – και με κατακλυσμιαίους ρυθμούς, από το 2010 και μετά. Στα Τέμπη, όμως, προ δυο ετών φάνηκε πως μπορεί να αφαιρέσει και κατ’ ευθείαν ζωές ένα σύστημα, του οποίου οι παχύδερμοι εκπρόσωποι αδιαφορούσαν ακόμη και όταν τα σωματεία των εργαζομένων τους προειδοποιούσαν, «χαρτί και καλαμάρι», ότι η κατάσταση (ιδίως η ανυπαρξία συστήματος τηλεδιοίκησης) εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους.
Ύστερα ήλθαν τα υπόλοιπα… Χίλιες εμπνευσμένες διαλέξεις με θέμα «Δικαιοσύνη και άλλοι θεσμοί στο αστικό κράτος» δεν θα μπορούσαν να φωτίσουν τα πράγματα περισσότερο, απ’ όσο το έκαναν τα γεγονότα αυτής της διετίας.
Και τώρα πλανάται το ερώτημα: «Μα ποιος ευθυνόταν για το παράνομο φορτίο κι έχουν πέσει λυτοί και δεμένοι για να μην μαθευτεί;». Οποιαδήποτε κι αν είναι η απάντηση, το ερώτημα από μόνο του στέλνει σε άλλα επίπεδα και την έννοια της διαπλοκής, η οποία έχει μονιμοποιηθεί στη δημόσια σφαίρα από τη δεκαετία του 1990. Πώς (ξέραμε ότι) ενσαρκωνόταν έως τώρα η διαπλοκή; Ε, με τα συνήθη… Προτιμήσεις για δουλειές με το Δημόσιο, «φωτογραφικές» διατάξεις σε νομοσχέδιο, μερικές απ’ ευθείας αναθέσεις κλπ. Ε, να όμως που ξεπροβάλλει η υποψία ότι στα …καθήκοντα των μηχανισμών της κρατικής εξουσίας περιλαμβάνεται και τέτοιου είδους (και τέτοιου ζόφου) προστασία…
Το έγκλημα των Τεμπών αναδεικνύει πολλά επί μέρους «συστημικά» εγκλήματα, πολλών βαθμίδων. Μένει να δούμε τι άλλο μπορεί να δρομολογήσει η ασίγαστη οργή που έχει προκαλέσει (μεγάλο θέμα, αλλά δεν είναι αντικείμενο του παρόντος σημειώματος). Οι απτές συνθήκες της ζωής μας μπορεί να μην βρήκαν περισσότερο «οξυγόνο» από την Κυριακή, 26 Ιανουαρίου 2025, αλλά σίγουρα το βρήκαν η περηφάνια και η αξιοπρέπειά μας.
