Ημέρες δόξας διανύει ο Κωστής Χατζηδάκης, που στον πρόσφατο ανασχηματισμό αναβαθμίστηκε σε «Νο 2» της κυβέρνησης, αποκτώντας «καθαρό προβάδισμα» έναντι του Νίκου Δένδια, στην κομματική κούρσα διαδοχής. Με τη χαρά και τον «αέρα» που του δίνει τούτη η ανέλιξη, εκφώνησε λόγο σε συνέδριο του «Κύκλου Ιδεών για την Εθνική Ανασυγκρότηση». Εκεί, ανέφερε ως κυβερνητικές επιτυχίες (από το 2019 κι εντεύθεν) την κατάσταση στη ΔΕΗ, τον ΕΦΚΑ και την ΑΑΔΕ, προτού αποφανθεί: «Ο ΟΣΕ όμως δεν είναι ένα από αυτά τα παραδείγματα. Η μάχη εναντίον του βαθέος κράτους είναι υποχρέωσή μας».
Προτού επικεντρωθούμε στη… θαυματουργή χρήση της έννοιας «βαθύ κράτος» από τους «γκουρού» του νεοφιλελευθερισμού, ας δούμε εάν δικαιολογείται αυτό το κόρδωμα του Κ. Χατζηδάκη για τ’ αποτελέσματα της κυβερνητικής πολιτικής, αλλά και δικών του επιλογών και ενεργειών, σε «πόστα» που κατά καιρούς έχει αναλάβει, μετά το 2019.
Εν αρχή, η μνεία στη ΔΕΗ… Κάθε φορά που ο Κ. Χατζηδάκης αναφέρεται… χαρωπά στην ενέργεια, είναι σαν να παρακολουθείς έναν οπαδό του Ναπολέοντα να υπερηφανεύεται για τα γαλλικά σχέδια στη μάχη του Βατερλό. Ο ίδιος πολιτικός τον Σεπτέμβριο του 2020 διαβεβαίωνε (ως αρμόδιος υπουργός) ότι θα έφερνε «μείωση του ενεργειακού κόστους για τους καταναλωτές» η «απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας και η εφαρμογή του νέου target model», από το Νοέμβριο του έτους εκείνου.
Να πιάσουμε μήπως, μήνα προς μήνα, έτος προς έτος, τη σχέση διαμετρικής αντίθεσης που είχε το «τάξιμο» Χατζηδάκη με την πραγματικότητα; Θα ήταν περιττό. Περιοριζόμενοι στα πιο «φρέσκα», υπενθυμίζουμε πως τον Ιανουάριο του 2025 το πρακτορείο «Ρόιτερς» επεσήμανε ότι η χονδρική τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ελλάδα ήταν έως και δώδεκα φορές υψηλότερη από τις αντίστοιχες, σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Έλα όμως που, ούτε το «Βατερλό» της «πρόβλεψης» του 2020, ούτε τα πολλαπλά «Βατερλό» στους οικογενειακούς προϋπολογισμούς και στις τσέπες των καταναλωτών αναίρεσαν ποτέ την ικανοποίηση του Κ. Χατζηδάκη. Η αγαλλίασή του είναι συνεπέστατη προς τους κώδικες, τις προτεραιότητες και τους στόχους του.
Εισπράττει η ΔΕΗ τα μαλλιοκέφαλά της, χάρη στην ακρίβεια του ρεύματος; Ναι, άρα έφτιαξαν «καπάτσα» ΔΕΗ, συνεπώς… νικούν. Κατ’ αντιστοιχία: Αυξάνονται τα έσοδα της ΑΑΔΕ χάρη στην πολυετή, θηριώδη ακρίβεια, που κομίζει πακτωλούς από τον ΦΠΑ και τη φορολόγηση αντίστοιχων εισοδημάτων; Ναι, άρα… νικούν ξανά – . δοξάστε τους πάλι. Ουδόλως τους ενδιαφέρει αν τα παραπάνω «χάρη σε αυτά…» μεταφράζονται σε «εξ αιτίας αυτών», στην κοινωνία. Δεν υπάρχουν «θαύματα» χωρίς θύματα.
Θα πείτε, βεβαίως, πως πρέπει να αξιολογούνται και παράμετροι όπως ευρυθμία, λειτουργικότητα, διαχειριστική καθημερινότητα. Μήπως, λοιπόν, σ’ αυτό το σκέλος τα πήγαν τόσο καλά τα «άριστα» στελέχη του μητσοτακικού «επιτελικού κράτους», ώστε να είναι βάσιμοι οι κομπασμοί του Κ. Χατζηδάκη; Αστεία πράγματα…
Τα «επιτελικά»… αλαλούμ στον ΕΦΚΑ και την ΑΑΔΕ
Είχε ο νυν αντιπρόεδρος τη «φαεινή» ιδέα να προβάλλει ως παράδειγμα επιτυχημένης αναμόρφωσης τον ΕΦΚΑ. Του λείπει άραγε η προνοητικότητα, ή του περισσεύει η σιγουριά πως ο κόσμος πάσχει από αμνησία; Στον ΕΦΚΑ ήταν που έγινε το «έλα να δεις» επί την ημερών του ιδίου του Κ. Χατζηδάκη στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης (5/1/2021 – 26/5/2023), ειδικά ως προς το ζήτημα των εκκρεμών συντάξεων.
Θυμίζουμε: Σ’ έναν ΕΦΚΑ αποδυναμωμένο και υπο-στελεχωμένο (λόγω των μνημονίων και της συνακόλουθης ανυπαρξίας προσλήψεων), από την αρχή της θητείας του στο υπουργείο ο Κ. Χατζηδάκης «έδειξε» – και μάλιστα με επιθετικότατους χαρακτηρισμούς- ως υπεύθυνο για τις πάμπολλες εκκρεμείς συντάξεις το… εναπομείναν, δραματικά μειωμένο προσωπικό στα αντίστοιχα τμήματα (εκδόσεων). Για τον υπουργό, δεν είχε σημασία αν πχ καθυστερούσε μια Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) που όριζε τα ποσοστά αναπλήρωσης. Ούτε αν καλούνταν υπάλληλοι του ΙΚΑ να βγάλουν άκρη με συντάξεις του ΝΑΤ, δηλαδή να διεκπεραιώσουν δουλειά που απαιτούσε γνώσεις άλλου πεδίου (ένα από τα «καλά» της βίαιης ενοποίησης των Ταμείων). Τίποτα από αυτά…
Το «μαράζι» του ήταν να φέρει στον ΕΦΚΑ ιδιώτες «μάνατζερ» που θα χρυσοπληρώνονταν. Έφτιαξε και σχετικό νόμο, τον 4892/2022), του οποίου όμως οι αντίστοιχες διατάξεις έμελε να έχουν άδοξο τέλος, καθώς τις απέρριψε το ΣτΕ, το 2024.
Πρόλαβε, όμως, να δώσει τις εξετάσεις του η «επιτελική» δεινότητα του Κ. Χατζηδάκη… «Προσλαμβάνονται σαν Διευθυντές οι ιδιώτες που δεν βγάζουν συντάξεις…» ήταν ο σκωπτικός τίτλος του ιστότοπου i-eidiseis στις 10/1/2022, εποχή κατά την οποία δόθηκε σε διαβούλευση το νομοσχέδιο που προέβλεπε ιδιώτες τεχνοκράτες (;) σε διευθυντικές θέσεις του ΕΦΚΑ. Ο σαρκασμός οφειλόταν σε κάτι που είχε γίνει ανέκδοτο, τότε, στον Τύπο: Είχε ανατεθεί σε ιδιώτες (κάτι σαν πρόγευση των διευθυντών) να βοηθήσουν και το αποτέλεσμα ήταν να «βγουν» μόλις… οκτώ συντάξεις από τα μέσα Νοεμβρίου 2021 έως το τέλος του έτους εκείνου!
Κατόπιν «έπεσε φούρια» για να μειωθεί ο αριθμός των εκκρεμών συντάξεων. Όντως μειώθηκε, αλλά με αντίτιμο να γίνεται «του Κουτρούλη ο γάμος» με τα λάθη. Το καλοκαίρι του 2022 η κατάσταση ήταν τέτοια, ώστε ο αρθρογράφος Βασίλης Αγγελόπουλος, στην ιστοσελίδα της (ουδόλως αντικυβερνητικής ή αντι-συστημικής) «Ναυτεμπορικής» έγραφε τα εξής για τις συντάξεις που απονέμονταν:
«Αυτή η… αυτοματοποίηση στην διαδικασία, χωρίς το ψηφιακό σύστημα του ΕΦΚΑ να έχει ολοκληρωθεί, παράγει λάθη με ‘αυτόματο τρόπο’. Ακόμα χειρότερα, που τα αρμόδια τμήματα απονομής, έχουν «χάσει τον μπούσουλα», ψάχνοντας να βρουν συντάξεις για να ελέγξουν οι οποίες μοιάζουν εξαφανισμένες! Βέβαια, ουδόλως κάτι τέτοιο απασχολεί την σημερινή ηγεσία του υπουργείου Εργασίας. Αρκεί να ευδοκιμούν τα νούμερα, για να μπορεί να δημιουργηθεί η ‘εικονική πραγματικότητα’ που χρειάζεται ώστε να στοιχειοθετηθεί το αφήγημα της επιτυχίας. Τα υπόλοιπα θα έρθουν στην ώρα τους. Οι δύσμοιροι οι συνταξιούχοι, θα τρέχουν για να βρουν την σύνταξή τους, ή θα διαπιστώνουν ότι πρέπει για κάποια χρόνια να συμβιβαστούν ότι θα ζουν με 700 ευρώ και όχι με 1.200 ευρώ που περίμεναν. Τι να κάνουμε τώρα; Γίνονται και λάθη…» (14/8/2022, άρθρο με τίτλο «ενοχλητική πραγματικότητα»).
Όλα αυτά, όχι στον τρίτο, όχι στον έκτο, αλλά στον 19ο μήνα του Κ. Χατζηδάκη στο τιμόνι του αρμόδιου υπουργείου…
Να μην ξεχάσουμε, τέλος, και το διαχειριστικό «θαύμα» στην ΑΑΔΕ… Αλήθεια, μήπως μιλάμε για άλλη ΑΑΔΕ; Όχι αυτήν που το καλοκαίρι του 2022 έγινε θέμα (και στην TV) για το «αλαλούμ» με τα κενά των προ-συμπληρωμένων δηλώσεων; Όχι αυτή που στο τέλος του 2023 ξανασυζητήθηκε… για τα καλά, επειδή έστειλε λανθασμένα σε οφειλέτες στοιχεία άλλων ατόμων; Όχι αυτή που, όπως έχει επισημανθεί («Σοφοκλέους in», 25/10/2024), σε ό,τι αφορά ίδιες υποθέσεις εκπρόθεσμων δηλώσεων « άλλες φορές για μικροποσά επιβάλλει πρόστιμα 250 και 500 ευρώ και άλλες τα διαγράφει»;
Αβάσταχτη «αριστεία» και διαχειριστική «μαεστρία»…
Μια «ωραία» και βολική θεωρία…
Τώρα, λοιπόν, κατά τον Κ. Χατζηδάκη ήρθε η ώρα να πολεμηθεί αποτελεσματικά το «βαθύ κράτος» στον ΟΣΕ (η Hellenic Train, «κλασσικά», στο απυρόβλητο). Διότι εκεί το κάστρο του «βαθέος κράτους» αντέχει ακόμη, κατά τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης.
Ποιο είναι όμως το «βαθύ κράτος», στην ορολογία – φιλολογία του… βαθύτατου και βαρύτατου νεοφιλελευθερισμού, τον οποίον ανέκαθεν εκπροσωπούσε ο Κ. Χατζηδάκης;
Σε ένα πρώτο επίπεδο, ως «βαθύ κράτος» ορίζονται οι συνδικαλιστικοί φορείς εργαζομένων στο Δημόσιο, ή ακόμη και το ασυνδικάλιστο προσωπικό του – αν «πρέπει» να κατηγορηθεί ή να «στριμωχτεί». Οι όροι «συντεχνίες» και «κατεστημένα συμφέροντα» δεν επαρκούν. Το «βαθύ κράτος» είναι όρος πολύ πιο «εμπορικός». Παραπέμπει σε σκοτεινά σχέδια, ίντριγκες, αδιαφανείς επιδιώξεις, αθέατες δομές. Κάτι σαν την… ΕΥΠ, δηλαδή.
Πχ στην περίπτωση του Κ. Χατζηδάκη και του «χαμού» με τις εκκρεμείς συντάξεις, ως εκπρόσωπος του «βαθέος κράτους» εκλαμβανόταν ο εργαζόμενος του ΕΦΚΑ που δεν προλάβαινε να κάνει τη δουλειά τριών ή τεσσάρων υπαλλήλων, ειδικά αν είχε να «παλέψει» με «μισά» σταλμένα στοιχεία και καθυστερημένες εκδόσεις ΚΥΑ.
Δυστυχώς για την κυβέρνηση, στην περίπτωση των τρένων το καθεστωτικό παραμύθι γίνεται δυσκολότερα πιστευτό, διότι αρκετά κρίσιμα συμβάντα δεν έμειναν στους περίκλειστους χώρους υπηρεσιών και γραφείων. Λόγω του εγκλήματος στα Τέμπη, όχι μόνο συζητήθηκαν, αλλά σοκάρισαν. Εδώ είχαμε τους υποτιθέμενους εκπρόσωπους του «βαθέος κράτους», τα σωματεία των εργαζομένων, να προειδοποιούν επανειλημμένως για την τραγική κατάσταση – εγκατάλειψη του σιδηροδρόμου και για τους κινδύνους που αυτή εγκυμονούσε. Και τους κυβερνητικούς αρμόδιους να χασμουριούνται αδιαφορώντας και να κουνούν το δάχτυλο σε όσους τάραζαν την δική τους μακαριότητα και τη ρουτίνα του σχεδόν εξαρθρωμένου ΟΣΕ και της «βολεμένης» Hellenic Train.
Κάπου εδώ φθάνουμε στο δεύτερο επίπεδο της… προσφοράς, την οποία κάνει η εφεύρεση του «βαθέος κράτους»: Ξεπλένει (τουλάχιστον το επιδιώκει) την κρατική εξουσία από τις αμαρτίες της και από τα εκάστοτε ολέθρια αποτελέσματα των πολιτικών ή οικονομικών επιλογών της. Ναι μεν οι κυβερνήσεις καθορίζουν τη ρότα των φορέων του Δημοσίου, είτε με δεσμευτικά «πλαίσια» είτε μέσω των διορισμένων διοικήσεων, αλλά, προς Θεού, «τον μουτζούρη» δεν θα τον πάρουν. Θα χρεωθεί στο «βαθύ κράτος», που ως… σκοτεινό και άραχλο, δεν θα πάθει και τίποτα με λίγη παραπάνω μουτζούρα.
Το αστικό κράτος είναι σαν τη… χοληστερίνη, υπάρχει το «καλό» και το «κακό». Κακό είναι το «βαθύ» και καλό το… ρηχό. Η κυβερνητική εξουσία. Μέσα στη ρηχότητά της μπορεί να είναι λίγο καλοκάγαθη, λίγο αργή στις διαπιστώσεις και τις «διορθωτικές» κινήσεις της, αλλά παραμένει αγνή και φιλότιμη. Στα χειρότερά της μπορεί να μοιάζει με τον Μαυρογιαλούρο της γνωστής ταινίας, αλλά για όλα φταίνε οι Γκρούεζες του «βαθέως κράτους». Τι υπέροχο, σκηνικό, πόσο βολική «σύλληψη»!
Σε ένα τρίτο επίπεδο, το «βαθύ κράτος» μπορεί να προσλαμβάνει και… μεταφυσική διάσταση.
Παράδειγμα: Στην τραγωδία των Τεμπών μεθοδεύτηκε η γνωστή, ανεκδιήγητη, αποτυχημένη προσπάθεια να περιοριστεί το πρόβλημα στον ακατάλληλο σταθμάρχη, ο οποίος καταδείχθηκε ως προσωποποίηση του «βαθέος κράτους». Ας πούμε πως όσοι τον τοποθέτησαν στη συγκεκριμένη θέση ήταν κι αυτοί του «βαθέος» (που κάνει και τα ρουσφέτια) και ξέφυγαν από την εποπτεία του «ρηχού», του κυβερνητικού (που γενικώς… δεν ξέρει από ρουσφέτια, α-πα-πα-πα…). Όταν όμως, μερικούς μετά τον χαμό των 57 ανθρώπων στα Τέμπη, «χώνεται» στην Επιτροπή Προσλήψεων πρόσωπο που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην επιλογή του ακατάλληλου – για τη θέση – σταθμάρχη (και το οποίο διώχθηκε ποινικά γι’ αυτό), πόσα ελαφρυντικά μπορείς να βρεις για τους «ρηχούς» και… καλοπροαίρετους κυβερνώντες; Μάλλον κανένα, ακόμη κι αν είσαι φανατικός οπαδός τους.
Ε, εδώ αναλαμβάνει η μεταφυσική θολούρα… Το «βαθύ κράτος» δεν είναι μόνο ένα άθροισμα απτών, συναρθρωμένων μηχανισμών. Γίνεται και διασπορέας κακών νοοτροπιών και παθογενειών που, για κάποιον ανεξήγητο τρόπο, αναδύονται και δηλητηριάζουν και τους «πιο πάνω». Πώς όμως γίνεται αυτό, αν οι κυβερνώντες είναι τόσο άμεμπτοι και τόσο «θωρακισμένοι», όσο διαβεβαιώνουν ολημερίς; Ε, φαίνεται πώς γίνεται, διότι το «βαθύ κράτος» είναι σαν το Σατανά που καμιά φορά κυριεύει και τις ψυχές των ενάρετων. Αξίζει όμως να τους συγχωρούμε – τους ενάρετους. Και να τους ξαναψηφίζουμε, βεβαίως – βεβαίως…
Μερικές υπενθυμίσεις, εν τάχει
Αν δούμε προσεκτικά την εξέλιξη του ΟΣΕ στο χρόνο και τη σταδιακή ναρκοθέτησή του (και προ μνημονίων), θα εντοπίσουμε άφθονες εγκληματικές, ολέθριες κινήσεις. Όλες έφεραν τη σφραγίδα του… «φωτεινού και ρηχού κράτους», όχι κανενός «σκοτεινού και βαθέως». Άλλο αν οι… πεφωτισμένες κυβερνήσεις είχαν ανομολόγητες, επιδιώξεις, όπως πχ την οικονομική επιβάρυνση του ΟΣΕ για παιχνίδια «δημιουργικής λογιστικής».
Κι όταν οι εκάστοτε εκλεκτές σχέσεις κυβερνήσεων με επιχειρηματίες οδηγούσαν σε εξωφρενικές συμβάσεις, που «τσάκιζαν» τον ΟΣΕ, δεν σήμαινε πως το βάθος αυτής της διαπλοκής μεταβίβαζε την ενοχή σε «βαθιά» κρατικά λαγούμια. Τα πάνω- πάνω, τα κυβερνητικά είχαν τις σχέσεις κι ενδεχομένως τις υποχρεώσεις. (ΕΔΩ μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία για την προ μνημονίων εποχή).
Αφήστε που (επίσης προ μνημονίων) το «φωτεινό» κράτος των… πάνω ορόφων ήταν εκείνο που επέλεγε να μην καταβάλει στον ΟΣΕ τις «Υποχρεώσεις Δημόσιας Υπηρεσίας», αν και θεσμικά όφειλε να το κάνει. «Εάν έπαιρνε τα ποσά αυτά ο ΟΣΕ, τότε θα κάλυπτε το 80% του ετήσιου του ελλείμματος, όπως λένε πρώην μάνατζερ, χωρίς να χρειάζεται να φουσκώνει κάθε χρόνο το χρέος του», επισημαίνει το υπεράνω πάσης υποψίας για «κρατικίστικες» διαθέσεις Liberal (5/3/2023, «Τι φταίει για τη διαχρονική αποτυχία του ΟΣΕ»).
Και σήμερα, από την μία πλευρά βλέπεις τον Κ. Χατζηδάκη να ψάχνει ανεμόμυλους «βαθέος κράτους» για να… βαρέσει και από την άλλη διαβάζεις τι γράφουν και τι λένε τα στελέχη του ΕΟΔΑΣΑΑΜ για τα τρένα στην Ελλάδα: Ότι η σύμβαση 717 θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί από το 2016. Ότι ο σιδηρόδρομος αφέθηκε στη μοίρα του. Ότι ανά χιλιόμετρο γραμμής στην Ελλάδα επενδύθηκαν 20.000 ευρώ το 2020, ενώ ο μέσος ετήσιος όρος στην Ευρώπη είναι 170.000 ευρώ. Ότι κατά μέσο όρο στην ΕΕ «ανά χιλιόμετρο σιδηροδρομικής γραμμής απασχολούνται δυο εργαζόμενοι, ενώ στην Ελλάδα 0,5». Ότι εργαζόμενοι που ασκούν κρίσιμα καθήκοντα δουλεύουν «πέρα από το ανθρώπινο όριο, με δύο ρεπό το μήνα».
Φως – φανάρι, το «βαθύ κράτος» φταίει για όλα αυτά. Σε τόσο βάθος, πού να τα δουν και να τ’ αλλάξουν οι Μητσοτάκηδες και οι Χατζηδάκηδες…
