Μέρος 1ο:To γεωγραφικό-οικολογικό – ιστορικό και ανθρωπολογικό πλαίσιο
Τι συμβαίνει στην Καραϊβική όπου στρέφεται τώρα το πολεμικό ενδιαφέρον του Τραμπ και γενικότερα των ΗΠΑ…
Η αναφορά αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη για να κατανοηθεί καλύτερα η σημερινή συγκυρία. Εδώ παρουσιάζεται το 1ο μέρος : To γεωγραφικό-φυσικό-ιστορικό και ανθρωπολογικό πλαίσιο της Βενεζουέλας
Ακολουθεί το 2οΜέρος: Η σημερινή συγκυρία στη Βενεζουέλα
Λίγα λόγια για τη Βενεζουέλα
Η Βενεζουέλα χώρα της Νότιας Αμερικής βρέχεται από τη θάλασσα της Καραβαϊκής και συνορεύει Δυτικά με Κολομβία, νότια με Βραζιλία και Ανατολικά με Γουϊάνα. Έχει έκταση 916.445 χλμ², (33η χώρα στον κόσμο )και 28,5 εκατομμύρια κατοίκους. Διακρίνονται τέσσερις περιοχές: η πεδιάδα του Μαρακαΐμπο στα βορειοδυτικά, τα βουνά, τα οποία σχηματίζουν τόξο από τα σύνορα με την Κολομβία μέχρι τις ακτές της Καραϊβικής, τις πεδιάδες της κεντρικής Βενεζουέλας και τα υψίπεδα της Γουιάνας στα νοτιοανατολικά. Τα βουνά στα βορειοδυτικά της χώρας αποτελούν το βορειοανατολικό άκρο των Άνδεων, όπου και η ψηλότερη κορυφή της Βενεζουέλας, το Πίκο Μπολίβαρ, με ύψος 4.979 μέτρα. Στον νότο, τα κατακερματισμένα υψίπεδα της Γουιάνας αποτελούν τις βόρειες άκρες της πεδιάδας του Αμαζονίου όπου και βρίσκονται οι καταρράκτες Άνχελ, οι ψηλότεροι του κόσμου, καθώς και τα τεπούι, μεγάλα τραπεζοειδή όρη. Η κεντρική περιοχή της χώρας χαρακτηρίζεται από το γιάνος (llanos), πεδιάδα η οποία εκτείνεται από τα σύνορα με την Κολομβία μέχρι το δέλτα του Ορινόκο. Ο Ορινόκο είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο ποτάμι σύστημα της χώρας. Ρέοντας σε ένα γιγαντιαίο τόξο από την Κολομβία και τη Βενεζουέλα προς τον Ατλαντικό Ωκεανό, ο Ορινόκο είναι ένας από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Νότιας Αμερικής, 2.400 χμ μήκος. Η λεκάνη του και τα πλημμυρισμένα δάση του φιλοξενούν μια πλούσια φυτική και ζωική ζωή, αρχαίους πολιτισμούς ιθαγενών και αναπτυσσόμενες πόλεις και οικονομίες. Μαζί με το πλήθος των παραποτάμων του έχουν δημιουργήσει το φυσικό υπέργειο οικοσύστημα (από τις πιο πυκνές ζούγκλες του πλανήτη) και τον απίστευτο ορυκτό πλούτο της λεκάνης απορροής του, – που στο νότιο της τμήμα περνάει και ένας κλάδος του Αμαζονίου.
Η Βενεζουέλα με τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου και τα όγδοα μεγαλύτερα φυσικού αερίου στον κόσμο, βρίσκεται διαρκώς ανάμεσα στους δέκα μεγαλύτερους παραγωγούς αργού πετρελαίου. Το 2010 αποδείχθηκε η ύπαρξη του 40,4% των αποθεμάτων πετρελαίου, με αποτέλεσμα η Βενεζουέλα να ξεπεράσει τη Σαουδική Αραβία ως η χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα αυτού του τύπου. Τα κύρια αποθέματα πετρελαίου βρίσκονται γύρω και κάτω από τη λίμνη Μαρακαΐμπο, τον κόλπο της Βενεζουέλας και την κοιλάδα του Ορινόκο. Πέρα από τα συμβατικά αποθέματα και τα δεύτερα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στο δυτικό ημισφαίριο, η Βενεζουέλα διαθέτει και μη συμβατικά αποθέματα πετρελαίου (όπως πετρελαιούχες άμμους και άσφαλτο) τα οποία είναι ίσα με τα παγκόσμια αποθέματα συμβατικού πετρελαίου. Όμως, η Βενεζουέλα είναι μία από τις λίγες χώρες οι οποίες βασίζονται στην υδροηλεκτρική ενέργεια για την παραγωγή ηλεκτρισμού.
Η Βενεζουέλα έχει παρελθόν αποικιοκρατίας
• Το 1498–1499, κατά τη διάρκεια του τρίτου ταξιδιού του στον νέο κόσμο, ο Χριστόφορος Κολόμβος και ο Αλόνσο ντε Οχέδα φτάνουν στη Βενεζουέλα, που κατοικείται από ιθαγενείς ινδιάνους.
• Το 1521 αρχίζει η ισπανική αποίκιση από τις βορειοανατολικές ακτές. Παρά τις αντιστάσεις των ιθαγενών, οι Ισπανοί κατέκτησαν την περιοχή. Αρχικά, οι αποικιακοί οικισμοί δημιουργήθηκαν κοντά στη βόρεια ακτή, αλλά από τα μέσα του 18ου αιώνα, οι Ισπανοί άρχισαν να επεκτείνονται στην ενδοχώρα ακολουθώντας τον ρου του Ορινόκο. Το Καράκας ιδρύθηκε το 1567.
• Δεν είναι γνωστό πόσοι άνθρωποι κατοικούσαν στη Βενεζουέλα πριν την άφιξη των Ισπανών, αλλά υπολογίζεται ότι ήταν περίπου ένα εκατομμύριο. Μετά την κατάκτηση, ο αριθμός τους μειώθηκε αισθητά, κυρίως λόγω των μεταδοτικών ασθενειών που έφτασαν από την Ευρώπη.
• Ακολούθησαν αρκετές δεκαετίες πολιτικής κρίσης και στρατιωτικών καθεστώτων, όπως αυτό του στρατηγού Χουάν Βισέντε Γκόμες (1908–1935) και του Μάρκος Πέρες Χιμένες (1948–1958).
• Το 1859 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος, γνωστός ως Ομοσπονδιακός Πόλεμος.
• Ακολούθησε διαμάχη με το Ηνωμένο Βασίλειο σχετικά με τα εδάφη του Εσεκίμπα της Γουιάνας, έως ότου διεθνής επιτροπή αποφάσισε ότι ανήκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο.
• Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Κιπριανό Κάστρο αρνήθηκε να πληρώσει τα χρέη της χώρας, οδηγώντας σε ναυτικό αποκλεισμό της χώρας από τη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ιταλία από τον Δεκέμβριο του 1902 και μέχρι τον Φεβρουάριο του 1903.
• Η ανακάλυψη των αποθεμάτων πετρελαίου του Μαρακαΐμπο κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν κομβική για τη Βενεζουέλα και μεταμόρφωσε την οικονομία της. Δημιούργησε έντονη οικονομική ανάπτυξη, η οποία συνέχισε μέχρι τη δεκαετία του 1980.
• Το 1958 εξελέγη πρόεδρος ο Ρόμουλο Μπετανκούρτ, επικεφαλής του ιστορικού κόμματος της χώρας Δημοκρατική Δράση (AD).
• Στις 3-5 Ιουνίου του 1962 σημειώθηκαν σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ κυβερνητικών στρατευμάτων και εξεγερμένων αριστερών στους δρόμους του Πουέρτο Καβέγιο, καθώς η χώρα συγκλονιζόταν από κύμα βίας μετά τη διακοπή των διπλωματικών της σχέσεων με την Κούβα τον Νοέμβριο του 1961.
• Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η χώρα γνώρισε τεράστια οικονομική ανάπτυξη χάρη στο πετρέλαιο και την αύξηση των τιμών του πετρελαίου και την πετρελαϊκή κρίση του 1973. Ωστόσο, τα πράγματα άλλαξαν ριζικά από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν η πτώση των διεθνών τιμών του μαύρου χρυσού έφερε οικονομική λιτότητα και κοινωνική αναταραχή.
• Η οικονομική κρίση οδήγησε σε πολιτική κρίση και εκατοντάδες πέθαναν στις ταραχές Καρακάζο το 1989.
• Ακολούθησαν δύο αποτυχημένα πραξικοπήματα το 1992 και η κατηγορία του προέδρου Κάρλος Ανδρές Πέρες για διαφθορά το 1993.
• Το 1994 δόθηκε χάρη στον πραξικοπηματία Ούγκο Τσάβες.
• Το 1998, ο Τσάβες εξελέγη πρόεδρος της Βενεζουέλας και άρχισε την Μπολιβαριανή επανάσταση
• Ο Τσάβες παρέμεινε στην εξουσία παρά το πραξικόπημα του 2002 και τις απεργιακές κινητοποιήσεις το 2002 και το 2003, καθώς και πολλές άλλες πολιτικές δοκιμασίες. Επανεξελέγη το 2006 και το 2012 και πέθανε το 2013.
• Νέος πρόεδρος εξελέγη ο Νικολάς Μαδούρο.
• Το 2014, λόγω των ελλείψεων, της εγκληματικότητας και του πληθωρισμού άρχισαν διαδηλώσεις.
• Στις 16 Ιανουαρίου 2016, ο Μαδούρο ανακοίνωσε ότι η χώρα βρισκόταν σε κατάσταση οικονομικής εκτάκτου ανάγκης, ενώ στις 14 Μαΐου, ανακήρυξε τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης παρακάμπτοντας την Εθνοσυνέλευση.
• Τον Ιούνιο 2016, οι εξεγέρσεις για τρόφιμα έγιναν καθημερινό φαινόμενο, και επίσης το ΔΝΤ προέβλεπε ότι ο πληθωρισμός θα ξεπεράσει το 700% μέσα στο έτος, και το 1.600% στο 2017.
• Ο πρόεδρος Μαδούρο έχει πραγματοποιήσει αυξήσεις μισθών, που σύμφωνα με την αντιπολίτευση επιδεινώνει την κατάσταση στη χώρα.
Η Βενεζουέλα έχει μικτή αγορά η οποία βασίζεται στην οικονομία της αγοράς (κυριαρχεί ο τομέας του πετρελαίου), ο οποίος αποτελεί περίπου το ένα τρίτο του ΑΕΠ, το 80% των εξαγωγών και περισσότερο από το μισό από το εισόδημα της κυβέρνησης. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ το 2009 ήταν 13.000$ (85η). (Σήμερα ο μέσος μισθός είναι 212 δολάρια).
• Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, στην παραγωγή πετρελαίου είχαν εμπλακεί οι αμερικανικές εταιρείες, αρχικά ενδιαφερόμενες μόνο για αγοραστικές παραχωρήσεις.
• Το 1943, η νέα κυβέρνηση εισήγαγε το μοίρασμα των κερδών 50/50 ανάμεσα σε κυβέρνηση και πετρελαιοβιομηχανία.
• Το 1960, με νέα δημοκρατική κυβέρνηση, ο υπουργός υδρογονανθράκων Χουάν Πάμπλο Πέρες Αλφόνσο οδήγησε στη δημιουργία του ΟΠΕΚ.
• Το 1973, η Βενεζουέλα ψήφισε την κρατικοποίηση των πετρελαιοβιομηχανιών, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή το 1976, με την εταιρεία Petróleos de Venezuela (PDVSA). Τα επόμενα χρόνια η Βενεζουέλα δημιούργησε ένα τεράστιο σύστημα διυλιστηρίων και αγορών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
• Σύμφωνα με στοιχεία του 2018, η Βενεζουέλα διαθέτει στην παγκόσμια αγορά το φθηνότερο πετρέλαιο στο κόσμο
• Ο πετρελαϊκός τομέας αποτελεί περίπου ένα τρίτο του Α.Ε.Π. της χώρας και παράγει περίπου το 80% των εξαγωγών. Η κυρίαρχη εταιρεία είναι η Petroleos de Venezuela, PDVSA. Η Βενεζουέλα είναι μία από τις πέντε ιδρυτικές χώρες του Ο.Π.Ε.Κ. Η ίδια η ιδέα του Ο.Π.Ε.Κ, προτάθηκε από τον Βενεζουελανό Χουάν Πάμπλο Πέρες Αλφόνσο, ως απάντηση στις χαμηλές τιμές του πετρελαίου τον Αύγουστο του 1960.
• Το 1943, η νέα κυβέρνηση εισήγαγε το μοίρασμα των κερδών 50/50 ανάμεσα σε κυβέρνηση και πετρελαιοβιομηχανία.
• Το 1960, με νέα δημοκρατική κυβέρνηση, ο υπουργός υδρογονανθράκων Χουάν Πάμπλο Πέρες Αλφόνσο οδήγησε στη δημιουργία του ΟΠΕΚ. Το 1973, η Βενεζουέλα ψήφισε την κρατικοποίηση των πετρελαιοβιομηχανιών, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή το 1976, με την εταιρεία Petróleos de Venezuela (PDVSA). Τα επόμενα χρόνια η Βενεζουέλα δημιούργησε ένα τεράστιο σύστημα διυλιστηρίων και αγορών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
• Σύμφωνα με στοιχεία του 2018, η Βενεζουέλα διαθέτει στην παγκόσμια αγορά το φθηνότερο πετρέλαιο στο κόσμο.
• Η Βενεζουέλα έχει τη δυνατότητα παραγωγής και σημαντικών ποσοτήτων καφέ και κακάο. Κατά το 1970, συναγωνιζόταν την Κολομβία σε παραγωγή καφέ, αλλά σήμερα ο πετρελαϊκός τομέας έχει επηρεάσει αρκετά την αγροτική παραγωγή.
• Ο τομέας των κατασκευών συνεισέφερε το 17% του ΑΕΠ το 2006. Η Βενεζουέλα μπορεί να κατασκευάζει και εξάγει προϊόντα βαριάς βιομηχανίας, (ατσάλι, αλουμίνιο, βωξίτη, νικέλιο, άνθρακα, χρυσό) και τσιμέντο, με την παραγωγή να επικεντρώνεται γύρω από τη Σιουδάδ Γουιάνα, κοντά στο φράγμα Γούρι, ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, το οποίο παρέχει περίπου τα τρία τέταρτα του ηλεκτρισμού της χώρας. Επίσης υπάρχει δυνατότητα κατασκευής ηλεκτρονικών και αυτοκινήτων καθώς και ειδών διατροφής. Η γεωργία συνεισφέρει περίπου το 3% του ΑΕΠ της χώρας, και εξάγει ρύζι, καλαμπόκι, ψάρια, τροπικά φρούτα, βοδινό και χοιρινό κρέας.
• Στη Βενεζουέλα υπάρχουν δύο κυρίαρχοι σχηματισμοί πολιτικών κομμάτων. Ο κυβερνητικός αριστερός σχηματισμός του Ενωτικού Σοσιαλιστικού Κόμματος της Βενεζουέλας (PSUV) και η αντιπολίτευση, η οποία έχει σχηματίσει τον εκλογικό σχηματισμό Τράπεζα για Δημοκρατική Ενότητα.
• Ο πρόεδρος της Βενεζουέλας εκλέγεται άμεσα από τον λαό και είναι τόσο επικεφαλής της κυβέρνησης όσο και της χώρας. Η θητεία του προέδρου είναι έξι χρόνια, και (όσον αφορά το 2009), μπορεί να επανεκλεγεί απεριόριστες φορές.
• Η Βενεζουέλα έχει ένα κοινοβούλιο, την Εθνοσυνέλευση (Asamblea Nacional).
Η Βενεζουέλα είναι από τις πιο αστικοποιημένες χώρες της Λατινικής Αμερικής και η πλειονότητα των Βενεζουελανών κατοικεί στις πόλεις του βορρά, όπου βρίσκεται η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη Καράκας. Περίπου το 93% του πληθυσμού ζει στις αστικές περιοχές της βόρειας Βενεζουέλας και το 73% ζει σε απόσταση μικρότερη των 100 χιλιομέτρων από τις ακτές.
Με το σύνολο του πληθυσμού να αποτελείται από 50% μιγάδες, 41% περίπου λευκούς 5% ιθαγενείς και το υπόλοιπο αφρικάνους και άλλες εθνότητες. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και εξής η Βενεζουέλα – όπως και όλη η Λατινική Αμερική υπήρξε τόπος εγκατάστασης πλήθους ευρωπαίων μεταναστών.
Ακόμη, είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως που κατάργησε τη θανατική ποινή για όλα τα εγκλήματα, το 1863.
Η συνέχεια στο 2ο μέρος…
Πηγές : Διαδικτυακή Έκδοση Lemonde International.fr, Wikipedia.fr
