Όσο οι ειδήσεις των 7, των 8, των 9 (έχουμε πλουραλισμό πλέον στο χρόνο καθώς (και γιατί) δεν έχουμε στο περιεχόμενο) πέφτουν στην ανυποληψία, τόσο ανεβαίνει η πυκνότητα των ριάλιτι στις μικρές μας οθόνες, και πιθανόν η θεαματικότητα τους.
Παντός είδους. Σκουπίδια ή λιγότερο σκουπίδια, ακόμη και, σπανίως, αξιοπρεπείς εκπομπές. Μια μαζική παραγωγή και αναπαραγωγή του υποβιβασμού, αντίστοιχη ή κατ’ αναλογία και επίδραση των όσων συμβαίνουν στο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό πεδίο. Ποιο προηγείται ως αιτία και ποιο ακολουθεί ως αποτέλεσμα είναι συζητημένο θέμα το οποίο ωστόσο συσκοτίζεται, μαζί με όλα τα άλλα, μυστικοποιείται και τελικά αποδίδεται σε κάποιους αόρατους νόμους, οι οποίοι καταλήγουν στο απόφθεγμα πως αυτό θέλει το κοινό.
Στους παροικούντες την αριστερή μας Ιερουσαλήμ αυτά είναι κοινός τόπος. Κι αν επανέρχομαι είναι με αφορμή την ατμόσφαιρα αδυσώπητου ανταγωνισμού που κυριαρχεί στη ζωή μας καθώς και με τη ρέουσα αστυνομική βία, απευθείας εμπνευσμένη από τα αμερικανικά μοντέλα της δεκαετίας του 80, εκείνα τα περί μηδενικής ανοχής, που άθροιζαν και αθροίζουν νεκρούς κυρίως μαύρους στα οδοστρώματα των γκρίζων μεγαλουπόλεων της πλανητικής υπερδύναμης. Και παρέχουν ινδάλματα στους εγχώριους «σκληρούς του Μαϊμάμι», οι οποίοι καβαλούν τη μηχανή και εφορμούν κατά παντός…
Η γενική λογική, μαζί αλλά και πέραν της αστυνομικής αντίληψης, είναι πως ο κόσμος έγινε σκληρός. Αν δεν τους φας θα σε φάνε. Αυτό δεν μας διδάσκει η τηλεοπτική …εμπειρία μας; Ο ανταγωνισμός στην οικονομία, στην εργασία, στην παιδεία, στον αθλητισμό, στην μαγειρική, στις διακοπές, στην κηπουρική, στον έρωτα, στην επιβίωση. Δεν υπάρχει ο άλλος. Υπάρχεις εσύ. Να είσαι ο εαυτός σου και να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου.
Η αλληλεγγύη είναι έννοια όχι μόνο οπισθοδρομική αλλά και επικίνδυνη, θανάσιμα επικίνδυνη. Όσο μάλιστα επελαύνει ο κορονοϊός και η καραντίνα πολλαπλασιάζει τη χρήση ψυχοφαρμάκων, τόσο η μοναξιά χρειάζεται επιβεβαίωση και δικαίωση. Ο διπλανός είναι πιθανός φορέας, εχθρός. Όταν τον συναντάς στο δρόμο καλά είναι να απομακρύνεσαι. Δεν έχει ξαναεμφανιστεί ιός ή άλλη φυσική καταστροφή τόσο υποστηρικτική στην κυρίαρχη ιδεολογία.
Υπό αυτή την έννοια κατακτημένοι με κόπους πολιτικοί, κοινωνικοί, αισθηματικοί δεσμοί καταλύονται. Οπότε στην αρμονία του καιρού τα ριάλιτι (και οι καλά επιλεγμένες ταινίες καταστροφής, δεν περνάει βράδυ που σε ένα τουλάχιστον κανάλι να μην υπάρχει ταινία με φυσική καταστροφή, απειλή, εχθρική εισβολή κ.λπ.) συνεισφέρουν ως προπομπός και ως ακόλουθος του μεγάλου κοινωνικού ατομισμού και αυτοματισμού. Χρειαζούμενου και στις επελαύνουσες νέες εργασιακές σχέσεις – κι αυτές βρίσκουν αφορμή τον ιό για να επεκταθούν και να δικαιωθούν ηθικά και κοινωνικά.
Το ρεύμα του ανταγωνισμού είναι συνυφασμένο με τον καπιταλισμό, απ’ όταν ο τελευταίος έκανε την εμφάνισή του στο κοινωνικό στερέωμα. Περίπου πέντε αιώνες την ανθρώπινης πορείας χαρακτηρίστηκαν από αυτή την αδυσώπητη αναμέτρηση, όπου οι πάνω, οι έχοντες την ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και την ιδιοκτησία της εξουσίας, έπρεπε να επιβάλλουν στους κάτω τη λογική του ασυγκράτητου ατομιστικού ανταγωνισμού. Στην πραγματικότητα η ιστορία των καπιταλιστικών αιώνων είναι η ιστορία αυτής της αναμέτρησης. Καθώς οι κάτω αντιπαρέθεταν την αλληλεγγύη τους, την ενοποίηση τους, τη δική τους κουλτούρα, το δικό τους κόσμο, τη δική τους ηθική. Οι εργατικές γειτονιές, οι οικογένειες, οι συνήθειες, τα τραγούδια, οι χοροί, εκδήλωναν αυτή την αλληλεγγύη, και την ηθική της ενότητάς τους. Κυρίως η οργάνωσή τους, συνδικαλιστική και πολιτική. Μια αναμέτρηση ενάντια στους απεργοσπάστες, στην απεργία, ενάντια στους ρουφιάνους του εργοδότη στην καθημερινή δουλειά. Οι ελληνικές ταινίες της δεκαετίας του 50 και του 60 δεν μπορούσαν να μιλήσουν για εργασιακά δικαιώματα μέσα στο ζόφο του μετεμφυλιακού κράτους, αλλά το ρουφιάνο τον είχαν αναγάγει σε σύμβολο απέχθειας.
Αυτή η αδιάκοπη αναμέτρηση ήταν εκείνη που έδωσε όλες τις μεγάλες στιγμές στην ιστορία του εργατικού κινήματος, της κοινωνικής δικαιοσύνης, επέβαλε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές οι οποίες δεν ήταν ποτέ το ζητούμενο του κυρίαρχου μηχανισμού εξουσίας, το οποίο μονίμως επεδίωκε την «ελευθερία της αγοράς», όπως διατυπώθηκε και από τον πατριάρχη της πολιτικής οικονομίας του φιλελεύθερου καπιταλισμού, τον Άνταμ Σμιθ. Κάθε κομμάτι κοινωνικής γης που κατακτήθηκε ήταν αποτέλεσμα σκληρών και αναμετρήσεων διαρκείας, συχνότατα αιματηρών. Ο ήρωας της εργατικής τάξης που τραγουδούσε ο Τζον Λένον (Working Class Hero) δεν είναι μόνο εκείνος που κέρδισε το μεροκάματο του, αλλά κέρδιζε αδιάκοπα τη ζωή του και τη ζωή όλων μας.
Η επίθεση του νεοφιλελευθερισμού είναι η αποκατάσταση του μοντέλου στην παλιά μορφή της επιθυμίας των αφεντικών με τη συνδρομή της νέας τεχνολογίας και των μέσων διαμόρφωσης της ενιαίας μαζικής κουλτούρας. Ο ανταγωνισμός μέχρις εσχάτων. Κατάρρευση του μοντέλου των συνδικάτων, των πολιτικών κομμάτων, της πολιτικής ως διέγερσης της κοινωνικής ευαισθησίας.
Όπως γράφει και ο Ρίτσαρντ Σέννετ στο βιβλίο του «Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος» (εκδ. Πεδίο): «Πως αποφασίζουμε τι έχει μόνιμη αξία στον εαυτό μας σε μια κοινωνία που είναι ανυπόμονη, που εστιάζεται στην τωρινή στιγμή; Πως μπορούμε να επιδιώξουμε μακροπρόθεσμους στόχους σε μια οικονομία προσηλωμένη στο βραχυπρόθεσμο;
Πως μπορούμε να συντηρούμε την αμοιβαία αφοσίωση και τις αμοιβαίες δεσμεύσεις εντός θεσμών που διαλύονται συνεχώς και επανασχεδιάζονται διαρκώς;».
Σ’ αυτή τη δουλειά συνεισφέρουν σημαντικά τα ριάλιτι όπου οι παραγωγοί σιγοντάρουν τους «παίχτες» να προκαλούν, να προσβάλλουν. Ανεβάζουν τη θεαματικότητα έτσι. Οι θεατές στο τηλεοπτικό Κολοσσαίο θέλουν συμβολικό αίμα να νοιώσουν ασφαλείς στην ατομικότητά.
Τώρα ο ρουφιάνος έχει «πρόσωπο», κυκλοφορεί χωρίς το στίγμα, παίρνει τηλεοπτική εκπομπή, δεν είναι ότι γίνεται βουλευτής, υπουργός κ.λπ, αυτό πάντα γινόταν, αλλά τώρα παίρνει θέση στο τραπέζι, στον καναπέ, στη στιγμή που χαλαρώνεις και καταναλώνει η ψυχή σου.
Η ίδια επιθετικότητα και ο ίδιος ανταγωνισμός κυκλοφορεί και στα σόσιαλ μίντια, παρά την δημοκρατική τους επίστρωση. Αυτό αφορά και τις αριστερές κριτικές, όπου, καθώς σπάει η ιδέα της συλλογικότητας, η οποία συναιρεί τις αντιθέσεις και ισορροπεί τις παρορμήσεις, απελευθερώνεται η ατομική «αυθεντία». Καθένας και μια αλήθεια, αδιαμφισβήτητη.
Προφανώς ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη. Δεχόμαστε διαρκή και εκτεταμένη επίθεση. Οι αντιστάσεις δεν είναι λίγες και δεν είναι ευκαταφρόνητες. Ακόμη και στο πεδίο της πολυθρόνας οι τηλεοπτικές ειδήσεις χάνουν (από πέρσι μέχρι φέτος τα δελτία ειδήσεων έχουν χάσει το 29% των θεατών τους), τα περισσότερα ριάλιτι επιβιώνουν μετά βίας. Αν και η τάση γενικά είναι προς τα κάτω, η αντίσταση δεν είναι αμελητέα. Κι η εποχή είναι ούτως ή άλλως στο μεταίχμιο.
Σε αυτή τη μικρή μας χώρα, όπως και αλλού στον κόσμο, ακόμη κι αν υποχώρησαν οι συνεκτικές ιδέες για έναν διάδοχο, σοσιαλιστικό κόσμο, δεν έσβησε ο φωτιά των αντιστάσεων. Οι τελευταίες διαδηλώσεις σε όλη την Ελλάδα το πιστοποιούν.
Η αντίσταση είναι η μόνη δυνατή απάντηση. Η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη η ακριβή αξία. Ας προσπαθήσουμε να ενώνουμε τα πολλά αριστερά κομμάτια μας, τα πολιτικά και τα εσωτερικά. Ο κατακερματισμένος μεταμοντέρνος κόσμος δεν είναι το πεδίο τη δικής μας θητείας. Ας αρνηθούμε να δώσουμε τις μάχες μας σε υπονομευμένο έδαφος. Η αντίσταση είναι μορφή πολιτισμού. Η ενοποιήσεις μας είναι περιεχόμενο της αντίστασης.
