Στον απόηχο των δημοτικών εκλογών και των νέων συσχετισμών που διαμορφώνει το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής ξεκίνησε μια συζήτηση στη Κεντρική Ένωση των Δήμων (ΚΕΔΕ) με σκοπό να προταθούν αλλαγές στον «Κλεισθένη Ι» και ειδικότερα στο σύστημα διακυβέρνησης Δήμων και Περιφερειών. Σκοπός της συζήτησης είναι η διατύπωση προτάσεων ρυθμιστικού χαρακτήρα που να ψηφιστούν ως τροποποιήσεις του «Κλεισθένη» πριν την ανάληψη των νέων Διοικήσεων την 1η/9/2019. Η πλειοψηφία της ΚΕΔΕ σε αγαστή συνεργασία με τη ΝΔ (προφανώς και με το ΚΙΝΑΛ) επιδιώκουν να φέρουν στη νέα Βουλή τροποποιήσεις του Ν.4555/18 με σκοπό την αντιμετώπιση του προβλήματος της «μη κυβερνησιμότητας» των Δήμων. Ενός υπαρκτού μεν προβλήματος αλλά και αφορμή για βήματα όπισθεν.
Υπάρχει πρόβλημα «κυβερνησιμότητας» μετά το αποτέλεσμα των πρόσφατων δημοτικών εκλογών;
Πως έχουν τα πράγματα:
Από τους 332 Δήμους σε 101, δηλαδή σε εκείνους που η εκλογή του Δημάρχου έγινε από τη πρώτη Κυριακή, ο Δήμαρχος διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο Δημοτικό Συμβούλιο, ποσοστό 30,4%. Πρόκειται κυρίως για μικρούς Δήμους όπου είτε υπήρξε ένας και μοναδικός υποψήφιος (σε 4 Δήμους) είτε υπήρξαν μόνο 2 και ο εκλεγείς συγκεντρώνει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών (σε 26 Δήμους) είτε (σε 71) ο Δήμαρχος εκλέχτηκε από τη 1η Κυριακή εξασφαλίζοντας την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου.
Στους υπόλοιπους 231 η παράταξη του Δημάρχου δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου, ποσοστό 69,6%. Από αυτούς τους 231 σε 162 ο Δήμαρχος έχει τη σχετική πλειοψηφία των εδρών του ΔΣ, ενώ σε 69 Δήμους ο Δήμαρχος έρχεται τρίτος στις έδρες μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο, έχει δηλαδή ισχνή δύναμη μέσα στο Δημοτικό Συμβούλιο.
Άλλο σημαντικό στοιχείο είναι η διασπορά των εδρών μέσα στα Δημοτικά Συμβούλια. Στις εκλογές του 2019 πήραν μέρος 1.634 συνδυασμοί σε σύγκριση με το 2014, όπου πήραν μέρος 1.441, υπάρχει δηλαδή αύξηση κατά 13,4% του πλήθους των συνδυασμών.
Από την επεξεργασία των στοιχείων 135 Δήμων («δυνατό» δείγμα) προέκυψαν τα εξής:
-Στους Δήμους αυτούς: το 2019 συμμετείχαν 699 συνδυασμοί και έλαβαν έδρες οι 676 συνδυασμοί ενώ αντίστοιχα το 2014 συμμετείχαν 630 συνδυασμοί και έλαβαν έδρες οι 585.
-Οι συνδυασμοί (στο δείγμα αυτό) αυξήθηκαν στις πρόσφατες εκλογές κατά 10% και η κατανομή των εδρών αυξήθηκε από το 93,85% που ήταν το 2014 στο 96,7% των συνδυασμών που έλαβαν μέρος.
Δεν προκύπτει, λοιπόν το πρόβλημα της μη κυβερνησιμότητας από το γεγονός πως στις εκλογές του 2019 έλαβε μέρος υπερβολικά μεγάλος αριθμός συνδυασμών σε σχέση με το 2014 ή ότι έλαβαν έδρες περισσότεροι συνδυασμοί από αυτούς που είχαν λάβει το 2014.
Εκείνο που αλλάζει είναι η αναλογικότητα της κατανομής των εδρών και αυτό βάζει εμπόδιο στη λογική της απόλυτης κυριαρχίας του Δημάρχου και του συνδυασμού που διοικεί.
Εάν συγκρίνουμε τη δυνατότητα άσκησης Διοίκησης που έχει σήμερα ο συνδυασμός που έχει αναδείξει Δήμαρχο με την δυνατότητα που είχε το 2014, όντως υπάρχει ουσιαστική διαφορά και η διαφορά αυτή οφείλεται στο εκλογικό σύστημα.
Το σύστημα της απλής αναλογικής απαιτεί συνεργασίες, συναινέσεις που θα διατυπωθούν στη βάση κοινών σημείων στα προγράμματα των συνδυασμών. Η λήψη αποφάσεων με τους νέους συσχετισμούς δεν μπορεί να γίνεται πλέον με τη λογική της απόλυτης πλειοψηφίας των εδρών, της απόλυτης εξουσίας του Δημάρχου και όντως εδώ η απλή αναλογική «χτυπάει» το Δημαρχοκεντρικό σύστημα.
Οι προτάσεις που διατυπώθηκαν στο ΔΣ της ΚΕΔΕ
Στη συνεδρίαση, λοιπόν της 13/6/2019 υποβλήθηκαν οι παρακάτω βασικές προτάσεις:
-Ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του Δημάρχου.
-Μεταφορά αρμοδιοτήτων από το Δημοτικό Συμβούλιο στην Οικονομική Επιτροπή. Στο σημείο αυτό να δεχθούμε πως για ορισμένα θέματα μικρής σημασίας είναι όντως καλό αυτά να μεταφερθούν στην αρμοδιότητα της Οικονομικής Επιτροπής ώστε να αποκτήσουν ουσία οι συνεδριάσεις του ΔΣ. Όμως στη προκειμένη περίπτωση προτείνεται η μεταφορά σημαντικών αποφάσεων (πχ η ψήφιση προϋπολογισμού) στη περίπτωση που δεν μπορεί να ληφθεί απόφαση από το ΔΣ.
-Επαναφέρεται το σύστημα εκλογής των Επιτροπών (Οικονομική Επιτροπή και Επιτροπή Ποιότητας Ζωής) βάση του «Καλλικράτη» Ν.3852/10, δηλαδή ο συνδυασμός ή συνεργασία συνδυασμών που ασκεί τη Διοίκηση του Δήμου να μπορούν να ορίζουν την απόλυτη πλειοψηφία των μελών των Επιτροπών ανεξάρτητα από το ό,τι είναι μειοψηφία μέσα στο ΔΣ.
-Μέσα από το παραπάνω σχήμα (μεταφορά αρμοδιότητας στην Οικονομική Επιτροπή και έλεγχος της πλειοψηφίας των Επιτροπών από τη Διοικούσα παράταξη) επιτυγχάνεται η «κυβερνησιμότητα».
Είναι προφανές πως ένα τέτοιο «σχήμα» Διοίκησης ενισχύει τον «Δημαρχοκεντρισμό» σε μεγαλύτερο βαθμό από το προηγούμενο εκλογικό σύστημα που ίσχυε. Τα προβλήματα που δημιουργούνται με τις συγκεκριμένες προτάσεις που διατυπώθηκαν στη συνεδρίαση της ΚΕΔΕ αναδείχθηκαν και από μέλη του ΔΣ της Ένωσης που αποτελούν το βασικό πυρήνα της σημερινής της Διοίκησης (Κυρίζογλου) και μάλιστα με συγκροτημένη νομική επιχειρηματολογία. Ο αντισυνταγματικός χαρακτήρας των προτάσεων, η ενίσχυση του Δημαρχοκεντρικού συστήματος οδηγούν σε βήματα πίσω τον ίδιο τον αστικό εκσυγχρονισμό που επιχειρήθηκε να γίνει με το «Κλεισθένη».
Όπως είχαμε αναφέρει και σε παλαιότερο σημείωμα ο «Κλεισθένης» δεν πρόσφερε τίποτα το σημαντικό και από τη σκοπιά των οραμάτων της Αριστεράς για τη Τοπική Αυτοδιοίκηση απλά πρόκειται για μια συνέχεια-προσαρμογή του «Καλλικράτη».
Το εκλογικό σύστημα πάντως αποτελεί θέμα-κλειδί για τη δημοκρατικότητα του θεσμού της Αυτοδιοίκησης. Δεν θέλουν την απλή αναλογική, πρώτον γιατί θέλουν να «κουμαντάρουν» χωρίς εμπόδια τους Δήμους και δεύτερον γιατί η απλή αναλογική συνδυάζεται με σημαντικές αλλαγές στη πολιτική συμπεριφορά των πολιτών.
· Δημιουργεί την ανάγκη συμμαχιών για την άσκηση διοικήσεων στους Δήμους και τις περιφέρειες καθώς δύσκολα μία παράταξη θα έχει τη πλειοψηφία των Δημοτικών-Περιφερειακών Συμβούλων. Αυτό από μόνο του αποτελεί χτύπημα στο συγκεντρωτικό σύστημα που επικρατεί σε τοπικό επίπεδο και προκαλεί αλλαγές στη συμπεριφορά των «τοπικών αρχόντων». Βεβαίως και πρέπει να σημειωθεί πως η άσκηση συμμαχιών αποτελεί βασική επιδίωξη των αστικών δυνάμεων εξουσίας για την άσκηση αντιλαϊκών πολιτικών, όπως επίσης βασική τους επιδίωξη είναι η κάμψη της δύναμης κάθε «μικρού πρωθυπουργού»
· Αναβαθμίζει το ρόλο των Δημοτικών Συμβουλίων τα οποία σήμερα αποτελούν διακοσμητικά όργανα διοίκησης, με τη παντοδυναμία του Δημάρχου και ό,τι αυτό συνεπάγεται (τοπικές σχέσεις εξουσίας με διαπλοκή τοπικών συμφερόντων-παραγόντων-δικτύων κλπ)
· Κυρίως, δίνει τη δυνατότητα πολιτικών παρεμβάσεων και σε μικρότερες μειοψηφικές φωνές σε τοπικό επίπεδο, βοηθά να εμφανιστούν σε τοπικό επίπεδο φωνές διαμαρτυρίας, όπως και φάνηκε με τα αποτελέσματα των πρόσφατων εκλογών.
Οι φωνές για «ακυβερνησία», για «διάλυση των Δήμων» θα ενταθούν και μάλιστα στο νέο περιβάλλον που διαμόρφωσαν οι συσχετισμοί των πρόσφατων εκλογών με τη πλήρη κυριαρχία των συντηρητικών δυνάμεων στους Δήμους. Ίσως πρέπει να μπουν μπροστά οι αγωνιστικές δυνάμεις στους Δήμους για την υπεράσπιση του αναλογικού εκλογικού συστήματος, έχοντας την επίγνωση ότι δεν πρόκειται και για κάποια επαναστατική μεταρρύθμιση, αλλά για ένα δημοκρατικό μέτρο που απειλείται από την υπό εξέλιξη συντηρητική στροφή που στους δήμους συμπυκνώνεται στην εξουσία του «βλαχοδήμαρχου».
