Εντάξει, υπάρχει η παλιά αναρχοαριστερή σοφία που λέει πως αν οι εκλογές μπορούσαν ν’ αλλάξουν τον κόσμο θα είχαν κηρυχθεί παράνομες. Όπως όλες τις λαϊκές σοφίες κι αυτήν πρέπει να την αναγνώσουμε με τις πολλαπλές της έννοιες, και στην κυριολεξία και στις μεταφορές. Καθότι, ούτως ή άλλως, χωρίς να τις καθιστούν παράνομες οι κυρίαρχοι τις έχουν τόσο αποδυναμώσει στη συνείδηση των ανθρώπων, ώστε η αδιαφορία γι’ αυτές να αγγίζει ποσοστά σχεδόν πλειοψηφικά, κι όχι επειδή οι άνθρωποι-ψηφοφόροι θέλουν ν’ αλλάξουν τον κόσμο και δεν επιλέγουν τις εκλογές γι’ αυτό, αλλά επειδή αδιαφορούν ή θεωρούν πως αυτός ο κόσμος δεν αλλάζει.
Κι ωστόσο, με όλα αυτά, με τόση απαξίωση, τόση αδιαφορία, τόση συκοφάντηση συγκροτούν κάθε φορά μια μεγάλης σημασίας αναμέτρηση που κρίνει πολλά για την κάθε χώρα, και όχι μόνο για τις ισορροπίες μεταξύ των ελίτ, αλλά και για τις συμπεριφορές και τη ζωή των «κάτω». Και σε κάθε περίπτωση αποτυπώνουν με έναν ευκρινή τρόπο τις επιθυμίες και τις διαθέσεις του πληθυσμού. Αρκεί να τις διαβάζει κανείς μα ανοιχτά μάτια και διεισδυτικό μυαλό.
Τουτέστιν, η Γαλλία, με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα, στέλνει το μήνυμα πως η ακροδεξιά είναι η ισχυρή δυναμική εφεδρεία του συστήματος. Αλλά μαζί εκπέμπει μια ασαφή πιθανότητα άμυνας και αντεπίθεσης των κάτω. Με όσα αδιόρατα, αδιευκρίνιστα και αβέβαια χαρακτηριστικά αυτή έχει, χωρίς στρατηγικούς προσανατολισμούς, χωρίς συγκροτημένους πόλους αντίστασης. Κάποιος μπορεί να το θεωρήσει αυτό μια προειδοποίηση για όσα μπορεί να επακολουθήσουν. Μπορεί να δει την προετοιμασία του μέλλοντος. Μπορεί ίσως και την αμηχανία εξ αιτίας του παρελθόντος. Πάντως κάτι δείχνει και για κάτι προειδοποιεί. Και εμάς και τους άλλους.
Τα αποτελέσματα στις 11 μεγαλύτερες πόλεις, λοιπόν, κάτι έχουν να μας πουν:
- Παρίσι (2,1 εκατομ. κάτοικοι)
Μακρόν: 35,3%
Μελανσόν 30,1%
Λε Πεν 5,5%
2) Μασσαλία (794 χιλ.)
Μελανσόν 31.1%
Μακρόν 22.6%
Λε Πεν 20.9%
3) Λυόν (472 χιλ.)
Μακρόν 31.8%
Μελανσόν 31.1%
Λε Πέν 8, 9%
4) Τουλούζη (433 χιλ.)
Μελανσόν 36.9%
Μακρόν 26.4%
Λε Πεν 9.5%
5) Νις (339 χιλ)
Μακρόν 25.1%
Λε Πεν 22.4%
Μελανσόν 21.6%
6) Νάντη (277 χιλ.)
Μελανσόν 33.1%
Μακρόν 29.6%
Λε Πεν 8.1%
7) Στρασβούργο (274 χιλ.)
Μελανσόν 35.5%
Μακρόν 30.2%
Λε Πεν 11.1%
8 ) Μονπελιέ (248 χιλ.)
Μελανσόν 40.7%
Μακρόν 22.4%
Λε Πεν 12.4%
9) Μπορντώ (231 χιλ.)
Μακρόν 33.5%
Μελανσόν 29.1%
Λε Πεν 8.5%
10) Λιλ (228 χιλ)
Μελανσόν 40.5%
Μακρόν 25.6%
Λε Πεν 11.8%
11) Ρεν (209 χιλ.)
Μελανσόν 36.3%
Μακρόν 29.5%
Λε Πεν 7.3%
Βέβαια το 30% σε όλη τη χώρα που πήρε η Ακροδεξιά δεν είναι μια απλή ιστορία. Για την ακρίβεια είναι κρίσιμο μέρος της ιστορίας της Γαλλίας και της Ευρώπης τα τελευταία περίπου 30 χρόνια. Αυτό κάνει χρήσιμη μια αναδρομή και μια εξήγηση.
Οπότε μου φάνηκε καλό, και χρήσιμο, να παραθέσω κάποιες αναφορές και εξηγήσεις που δίνει ο Ντιντιέ Εριμπόν στο βιβλίο του Επιστροφή στη Ρενς (εκδ. Νήσος). Ο Εριμπόν γεννήθηκε εκεί, σε αυτή την πόλη και περιοχή των ανθρακωρυχείων και των μαχητικών εργατών, και ερμηνεύει το γιατί οι «συνειδητοί» εργάτες στράφηκαν στον Μαρί Λεπέν, τότε:
«Τι έγινε και τόσοι άνθρωποι, αυτοί που με τις αυθόρμητες αντιδράσεις τους εξέφραζαν βαθιά αηδία για τα πρόσωπα που έβλεπαν ως ταξικούς εχθρούς και που τους άρεσε να τα χλευάζουν όταν εμφανίζονταν στην τηλεόραση – παράδοξος αλλά αποτελεσματικός τρόπος να διατρανώνει κανείς τα πιστεύω του και την αντίληψη που έχει για τον εαυτό του-, τι έγινε λοιπόν και άρχισαν να ψηφίζουν Εθνικό Μέτωπο;
…
Με έναν ύποπτο ενθουσιασμό η Αριστερά άρχισε να τίθεται υπό την επιρροή νεοσυντηρητικών διανοουμένων οι οποίοι, με το πρόσχημα της ανανέωσης της αριστερής σκέψης, βάλθηκαν να διαγράψουν καθετί αριστερό από την Αριστερά. Επήλθε μια γενική και μεγάλη μεταμόρφωση του ήθους και των διανοητικών αναφορών της. Δεν γινόταν πλέον λόγος για εκμετάλλευση και αντίσταση αλλά για «αναγκαίο εκσυγχρονισμό» και « κοινωνική επανίδρυση». Δεν γινόταν πλέον λόγος για ταξικές σχέσεις, αλλά για «συνύπαρξη». Δεν γινόταν πλέον λόγος για κοινωνικό πεπρωμένο αλλά για «ατομική ευθύνη». Η έννοια της κυριαρχίας και η ιδέα μιας δομικής αντίθεσης ανάμεσα σε κυρίαρχους και κυριαρχούμενους εξαφανίστηκε από το πολιτικό τοπίο της επίσημης Αριστεράς»
…
Κατά βάθος η κατάσταση θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: τα κόμματα της Αριστεράς και οι διανοοούμενοι των κομμάτων και του κράτους άρχισαν να σκέφτονται στη γλώσσα της εξουσίας και όχι στη γλώσσα των εξουσιαζομένων…
Αυτή η μετάλλαξη του πολιτικού λόγου μετέβαλε την αντίληψη για τον κοινωνικό κόσμο, κι επομένως – μ’ έναν επιτελεστικό τρόπο – τον ίδιο τον κοινωνικό κόσμο, καθώς αυτός παράγεται σε μεγάλο βαθμό από τις νοητικές κατηγορίες μέσω των οποίων τον αντικρίζουμε»
…
Μ’ ένα σχεδόν αυτόματο ξαναμοίρασμα της τράπουλας, λοιπόν, ολόκληρα τμήματα των τάξεων που βρίσκονταν στην πλέον μειονεκτική θέση έμελλε να στραφούν στο κόμμα που έμοιαζε να είναι το μόνο που νοιάζεται γι’ αυτά· το μόνο που, εν πάση περιπτώσει, τους απηύθυνε έναν λόγο που επιχειρούσε να ξαναδώσει νόημα στο καθημερινό τους βίωμα
…
Αντίθετα με την ψήφο υπέρ του Κομμουνιστικού Κόμματος, που ήταν συνειδητή, ειλικρινής και διακηρυγμένη, η ψήφος υπέρ της Ακροδεξιάς φαίνεται πως αποτελούσε μια συγκαλυμμένη – ακόμα και απαρνημένη – κίνηση μπροστά στους «εξωτερικούς» επικριτές· παρ’ όλα αυτά, δεν έπαυε να είναι προϊόν ώριμης σκέψης και σταθερής απόφασης. Στην πρώτη περίπτωση, η ψήφος επιβεβαίωνε την ταξική ταυτότητα, αποτελούσε πολιτική πράξη στήριξης του «κόμματος των εργατών». Στη δεύτερη περίπτωση, μέσω της ψήφου του ο κόσμος υποστήριζε σιωπηρά ό,τι είχε μείνει απ’ αυτή την ταυτότητα, την οποία οι ιθύνοντες της επίσημης Αριστεράς περιφρονούσαν, ή και αγνοούσαν ακόμα. Ήταν όλοι τους απόφοιτοι της Ecole National d’ Administration και άλλων αστικών σχολών της τεχνοκρατικής εξουσία – εκεί όπου παραγόταν και διδασκόταν η «κυρίαρχη ιδεολογία», η οποία εν πολλοίς γενικεύτηκε σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα.
…
Από τον πολιτικό λόγο της Αριστεράς διαγράφηκε κάθε ιδέα συγκρουσιακής σχέσης μεταξύ των κοινωνικών ομάδων (σε σημείο ν’ αντικατασταθεί η συστατική παραδοχή της κοινωνικής πάλης, στην οποία όφειλαν να στηρίζονται οι διεκδικήσεις των εργαζομένων, από έναν καταγγελτικό λόγο για τα κοινωνικά κινήματα ως απομεινάρι του παρελθόντος -…)
Στόχος ήταν ν’ αφαιρεθεί τελικά απ’ όσους ψήφιζαν από κοινού η ίδια η δυνατότητα ν’ αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως ομάδα με κοινά συμφέροντα και κοινά προβλήματα. Οι απόψεις τους κατέληξαν να εξατομικευτούν και ν’ αποσυνδεθούν από τη δύναμη που μπορούσαν να έχουν στο παρελθόν, καταδικασμένες να είναι πλέον ανίσχυρες
…
Ο «κοινός τόπος» των «γαλλικών» λαϊκών τάξεων υπέστη ριζική μεταμόρφωση, ακριβώς γιατί η ιδιότητα του «Γάλλου» κατέστη το πρωταρχικό στοιχείο της ταυτότητάς του, αντικαθιστώντας την ιδιότητα του «εργάτη» ή του «αριστερού» και της «αριστερής».
Τα τωρινά αποτελέσματα αποτυπώνουν σαφή απαγκίστρωση και μια τάση διαφορετικής οπτικής. Σαν να επισημαίνουν πως έρχεται η ώρα να ξαναβρούν οι εργάτες και οι καταπιεσμένοι την αυτοπεποίθηση και την έκφραση τους. Μακρύς δρόμος. Με πολλές ασάφειες και σκοτεινά σημεία. Αλλά εν πάση περιπτώσει πολύ λιγότερο σκοτεινός από εκείνη τη σκληρή δεκαετία του 1990.
