Το Περού διέρχεται μια έντονη πολιτική κρίση, εδώ και πολύν καιρό, που κορυφώθηκε με την καθαίρεση του Προέδρου Πέδρο Καστίγιο, από το Κοινοβούλιο, στις 7 Δεκέμβρη. Από τότε, η κρίση έχει μεταφερθεί με μεγάλη ένταση στους δρόμους, καταδεικνύοντας τις πολλαπλές πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές διαφορές και εντάσεις που διατρέχουν την περουβιανή κοινωνία.
Οι εντάσεις αυτές απορρέουν από πλήθος παραγόντων που, μέσα στα χρόνια, έχουν εξυφάνει τη σημερινή κατάσταση στο Περού. Κατ’ αρχήν είναι η γεωμορφολογική κατάσταση της χώρας. Το Περού καταλαμβάνει έκταση 1.285.220 km2 έχοντας 2.414 km ακτογραμμής ΚΙ αποτελείται από τρείς διακεκριμένες ζώνες. Στη συνέχεια είναι η ιστορία της. Τέλος, η σύνθεση του πληθυσμού(32.000.000 κάτοικοι) και η κατανομή του: Το 47% είναι μιγάδες (ιθαγενικής καταγωγής σε επιμειξία με ευρωπαίους και κάποιους αφρικάνους ή ασιάτες). Το 15% είναι ευρωπαίοι, και ένα ποσοστό κυμαινόμενο από 30-45 % είναι ιθαγενείς. Οι ιθαγενείς κατοικούν την περιοχή των Άνδεων και την κοιλάδα του Αμαζονίου και οι μιγάδες και οι ευρωπαίοι την περιοχή της ακτής.
Η σημερινή κρίση
Από τις 7 Δεκεμβρίου, ημέρα του αποτυχημένου πραξικοπήματος, του προέδρου του Περού Πέδρο Καστίγιο – ιθαγενικής καταγωγής και συνδικαλιστή δασκάλου- και την συνεπακόλουθη καθαίρεσή του από το Κογκρέσο, ο λαός του Περού -βασικά αγρότες, μαθητές, φοιτητές, δάσκαλοι, εργάτες και γενικά εργαζόμενοι με πρόσκαιρο καθεστώς εργασίας, έχει βγει στους δρόμους. Το πολύ ισχυρό συνδικάτο εργαζομένων του Περού έχει καλέσει σε γενική απεργία.
Οι διαδηλωτές – κινητοποιούνται ιδιαίτερα στις φτωχές περιοχές της χώρας, και είναι αυτοί που ψήφισαν εκεί, μαζικά, τον Πέδρο Καστίγιο το 2021. Σήμερα δεν δέχονται, να είναι ο μόνος που πληρώνει ενώ το Κογκρέσο, έχοντας προσπαθήσει επανειλημμένα να τον παραπέμψει για να τον εμποδίσει να κυβερνήσει από τότε που ανέλαβε την εξουσία, βγάζει την ουρά του απ’ έξω. Οι διαδηλωτές θεωρούν το Κοινοβούλιο όχι απλά συνυπεύθυνο αλλά τον κυρίως υπεύθυνο σε αυτήν την κρίση.
Η αντιπρόεδρος του Καστίγιο, Ντίνα Μπολουάρτε (που είχε εκλεγεί με τον ίδιο συνδυασμό με τον Πρόεδρο Καστίγιο, Peru Libre) αμέσως μετά την καθαίρεση του, ορκίστηκε αρχηγός του κράτους, όρισε το Υπουργικό Συμβούλιο από ανθρώπους βασικά τεχνοκράτες. Πολλοί βουλευτές που στήριζαν τον κυβερνητικό συνασπισμό του Καστίγιο, ο πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου, ο στρατός και η αστυνομία τάχθηκαν κατά του Καστίγιο. Η Μπολουάρτε έτεινε χείρα συνεργασίας προς τη δεξιά αντιπολίτευση, στο κογκρέσο.
Η δεξιά αντιπολίτευση συγκροτείται από εκπροσώπους των συμφερόντων του πλέγματος των μεγάλων ιδιοκτητών γης – απογόνων και συνεχιστών της φεουδαρχικής κυριαρχίας στο Περού, μεγάλων αριστοκρατικών οικογενειών Ίνκας, των μεγαλοαστών ιδιοκτητών –μετά τις ιδιωτικοποιήσεις της δεκαετίας του 1990 και εξής– βιομηχανικών εγκαταστάσεων, και οργανισμών κοινής ωφέλειας, αυτών που συνδέονται με τους ξένους επενδυτές στα ορυχεία, των μεγαλεμπόρων. Με όλους αυτούς ντόπιους και ξένους που έχουν στα χέρια τους τα κοινά αγαθά του νερού, της ενέργειας των τηλεπικοινωνιών και των κοινωφελών υπηρεσιών της παιδείας, της υγείας και λοιπών λαϊκών εξυπηρετήσεων.
Η λαϊκή κινητοποίηση και η βίαιη καταστολή
Από τότε που η Ντίνα Μπολουάρτε ανέλαβε την εξουσία, λένε τα ξένα ειδησεογραφικά πρακτορεία, αφήνει την κατάσταση να κλιμακωθεί και η μόνη της απάντηση είναι να χρησιμοποιήσει τις σφαίρες του στρατού και της αστυνομίας ενάντια στους διαδηλωτές και μετά μερικές μέρες, από την ανάληψη εκ μέρους της, της εξουσίας στις 15 του Δεκέμβρη, να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για 30 ημέρες.
Αλλά η λαϊκή κινητοποίηση υπέρ της διάλυσης του Κογκρέσου και της διοργάνωσης νέων εκλογών αυξάνεται.
Οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα, κλείνουν αεροδρόμια και σταθμούς τραίνων και λεωφορείων, βάζουν φωτιά σε κυβερνητικά κτίρια και τάσσονται υπέρ του Πέδρο Καστίγιο. Διεκδικούν διάλυση του κογκρέσου και εκλογές προέδρου και κοινοβουλίου με αρμοδιότητα συντακτική συνέλευση για αναθεώρηση του Συντάγματος του 1993. Όντως αυτό το Σύνταγμα αναφέρεται στην εποχή όπου, στη λογική της ιδιωτικοποίησης και της απορρύθμισης της οικονομίας που επικράτησαν τότε, τα κοινωνικά δικαιώματα αποδυναμώθηκαν σημαντικά. Η εργασία έγινε πιο επισφαλής, τα πανεπιστήμια και τα σχολεία έχουν γίνει επιχειρήσεις, όπως και η υγεία. Το κράτος δούλευε και δουλεύει μόνο για όσους έχουν λεφτά. Δεν είναι άμοιρος της παντελούς διάλυσης της δημόσιας υγείας ο μεγάλος αριθμός κρουσμάτων και θανάτων στο Περού (ο μεγαλύτερος στην αμερικάνικη ήπειρο) κατά τη διάρκεια της πανδημίας που έπληξε βασικά τα λαϊκά στρώματα.
Η καταστολή, ο ρόλος των ΜΜΕ και οι αντιδράσεις
Οι μερικές φορές όντως βίαιες διαδηλώσεις καταστέλλονται πολύ βάναυσα από την αστυνομία και τον στρατό και προκαλούν πολλούς νεκρούς από πραγματικά πυρά. Στις 22 Δεκέμβρη είχαν ξεπεράσει τους τριάντα.
Δύο υπουργοί παραιτήθηκαν την περασμένη εβδομάδα. «Οι θάνατοι συμπατριωτών δεν μπορούν να δικαιολογηθούν. Η κρατική βία δεν μπορεί να είναι δυσανάλογη», έγραψε η υπουργός Παιδείας Πατρίσια Κορέα στην επιστολή παραίτησής της, ενώ η Διεθνής Αμνηστία απαίτησε «να τερματιστεί άμεσα η κρατική βία».
Αυτές οι αντιδράσεις έρχονται σε αντίθεση με αυτές του εθνικού Τύπου. Τα κύρια μέσα ενημέρωσης, κυρίως στα χέρια του ιδιωτικού ομίλου Ελ Κομέρσιο, που συγκεντρώνει το 80% των τίτλων, πρωτοστάτησαν στην ανάδειξη των κινήσεων του Πέδρο Καστίγιο και στο ότι ο πρώην πρόεδρος τέθηκε υπό κράτηση για 18 μήνες από το Ανώτατο Δικαστήριο, στο πλαίσιο έρευνας για «εξέγερση» μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του. Ενώ το ότι οκτώ διαδηλωτές πέθαναν μέσα σε μια νύχτα πέρασε στα ψιλά.
Αυτή η έλλειψη κάλυψης από τα μέσα ενημέρωσης θεωρήθηκε ως έκφραση της διάκρισης που υπάρχει στην κοινωνία: «Αυτοί οι θάνατοι δεν μετράνε, γιατί δεν είναι από τη Λίμα», θεωρεί η Σεσίλια Μέντεζ, περουβιανή ιστορικός, υπενθυμίζοντας ότι στο Περού οι διαδηλωτές χαρακτηρίζονται γρήγορα «τρομοκράτες και παραβάτες», μια κληρονομιά της ένοπλης σύγκρουσης των δεκαετιών 1980 και 1990.
Οι αυτόχθονες και οι διαδηλώσεις
Η σημερινή πραγματικότητα είναι τώρα ακόμη πιο οδυνηρή για τους κατοίκους του Αγιακούτσο καθώς η περιοχή έχει υποφέρει περισσότερο από κάθε άλλη από τη βία του αντάρτικου Φωτεινού Μονοπατιού και τη σχετική στρατιωτική καταστολή που σκότωσε 70.000 ανθρώπους σε εθνικό επίπεδο, κυρίως αγρότες και ιθαγενείς από τις Άνδεις και την Αμαζονία.
Σε ένα οδόφραγμα στην περιοχή Κούσκο το πρωί της Παρασκευής 22 Δεκέμβρη, διαδηλωτές έδειξαν αλληλεγγύη στα γεγονότα στο Αγιακούτσο (Ayacucho), όπου πολλοί έφηβοι ήταν μεταξύ των νεκρών. «Σκοτώνουν τα αδέρφια μας, Οι ζωές μας δεν έχουν σημασία… Είμαι βαθιά λυπημένος γιατί έχω παιδιά, μπορεί να είναι τα δικά μου», αναφέρουν διαδηλωτές. «Πώς μπορούν να πυροβολούν τόσο νέους, απροετοίμαστους πολίτες για πόλεμο;»
Ο Καστίγιο και η περουβιανή ελίτ
«Πώς είναι δυνατόν σε μια χώρα να σκοτώνονται είκοσι άνθρωποι, κατά τη διάρκεια μιας αστυνομικής και στρατιωτικής καταστολής και η πρόεδρος να μην ζητά να λογοδοτήσει ο Υπουργός Εσωτερικών;» διερωτάται η Σεσίλια Μέντεζ, περουβιανή ιστορικός στο πανεπιστήμιο της Σάντα Μπάρμπαρα στην Καλιφόρνια, και συνεχίζει: «ο Πέδρο Καστίγιο επιχείρησε όντως να διαλύσει το Κογκρέσο χωρίς να περιμένει την ολοκλήρωση των συνταγματικών διαδικασιών, παρεκτρεπόμενος –μέσα στον πανικό και την απειρία του- και μη φροντίζοντας την τήρηση των απαιτουμένων νομικών διαδικασιών»
Ο Πέδρο Καστίγιο κατά τους δεκαεπτά μήνες της θητείας του (από τον Ιούνιο του 2021) δεν έκανε όντως πολλά για τους αγρότες των περιοχών των Άνδεων, τους αυτόχθονες του Αμαζονίου, τους εργάτες και τους φτωχούς των λαϊκών στρωμάτων που τον εξέλεξαν σε μεγάλο βαθμό. Γεγονός που ερμηνεύει και την απόσυρση της εμπιστοσύνης σε αυτόν από τα αστικά λαϊκά στρώματα και διανοούμενους που τον είχαν ψηφίσει. Και αυτό συνέβη στην προσπάθειά του να προσεταιριστεί βουλευτές της αντιπολίτευσης –όλων των εκλογικών αποχρώσεων- και να δημιουργήσει τους δικούς του ανθρώπους έτσι ώστε να μπορέσει να παραμείνει στην εξουσία. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Πέδρο Καστίγιο αρνήθηκε κάποιες από τις εκλογικές του υποσχέσεις για να μην αποξενώσει τους συντηρητικούς εκλεγμένους βουλευτές και τους επιχειρηματικούς κύκλους Ακόμα σε ό,τι αφορά την οικονομική πολιτική, ο Καστίγιο δεν έκανε καμία ουσιαστική αλλαγή, δεν εγκαθίδρυσε τον κομμουνισμό, που ήταν το επιχείρημα του δικαιώματος της καθαίρεσής του.
«Ο Πρόεδρος δεν υποστήριξε καν το σχέδιο φορολογικής μεταρρύθμισης που παρουσίασε ο δικός του Υπουργός Οικονομίας, Πέδρο Φράνκε», αναφέρει ο πολιτικός επιστήμονας Φαρίντ Καχάτ, καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Καθολικό Πανεπσιτήμιο του Περού (PUCP).Ταυτόχρονα, ο Αρχηγός του Κράτους και αρκετοί συγγενείς ή συγγενείς του αποτελούν αντικείμενο σειράς ερευνών για διαφθορά, ιδίως στην ανάθεση δημοσίων συμβάσεων. Και η περίπτωση του Καστίγιο είναι η ίδια με όλη σχεδόν τη σειρά προέδρων που ανέβηκαν στην εξουσία εδώ και 32 χρόνια. Μόνο δύο δεν είναι στη φυλακή ή δεν διώκονται για υπεξαιρέσεις και διαφθορά.
Για τους λαϊκούς όμως ανθρώπους που διαμαρτύρονται, οι συνεχείς επιθέσεις από το Κογκρέσσο και η συνέργεια των μεγάλων ΜΜΕ υπερτερούν των όποιων αποτυχιών και κακών χειρισμών του Καστίγιο.
Είναι σαφές για τους διαδηλωτές ότι:
• αυτό που βασικά ενόχλησε αυτές τις ελίτ με τον Καστίγιο δεν ήταν η διαφθορά ή το επιχείρημα του κομμουνισμού. Η περουβιανή ελίτ –ειδικά αυτή των μεγάλων γαιοκτημόνων του παρελθόντος που κυριαρχούσαν στους τοπικούς πληθυσμούς– απαξιοί και δεν μπορεί να θεωρεί τους αυτόχθονες αγρότες ισότιμους πολίτες και υποκείμενα δικαίου.
• Τους είναι σαφές, ότι αυτή η ελίτ αδιαφορεί μεν για τους αυτόχθονες αλλά μπορεί –και επαίρεται– όντας συνεργάτης αφενός των μεγάλων ξένων μονοπωλιακών οργανισμών που έχουν βάλει στο χέρι τον πλούτο –ιδιαίτερα τον ορυκτό και ευρύτερα φυσικό – του Περού και αφετέρου των χρηματοπιστωτικών εταιρειών που ευθύνονται για την απομύζηση του λαού και τροφοδότηση των υπέρμετρων χρεών του. Ποτέ κανείς δεν άκουσε τις διαμαρτυρίες των αυτοχθόνων και πολλοί πρόεδροι τις έπνιξαν με αίμα.
• Από τη δεκαετία του 2000 υπάρχει αυτή η συζήτηση στο Περού: Η ελίτ πρεσβεύει ότι η χώρα πρέπει να «προχωρήσει» ανεξάρτητα από το κόστος. Οι γηγενείς αντιδρούν γιατί δεν μπορούν να κρατήσουν την πλήρη ιδιοκτησία της γης τους σε εξορυκτικές περιοχές, δεν παίρνουν από τις εξορυκτικές εταιρείες αντισταθμιστικά οφέλη και η εξόρυξη καταστρέφει τα ποτάμια, αλλοιώνει το περιβάλλον με τα κατάλοιπα των εξορύξεων, καταστρέφει αρόσιμη γη των αυτόχθονων, τους οδηγεί στην εξαθλίωση, στην παράνομη καλλιέργεια της κόκας, ή στην εσωτερική μετανάστευση προς τις φαβέλες της Λίμα. Γι’ αυτό και αντιδρούν.
• Ακόμα είναι σαφές στους αυτόχθονες που έχουν επιλέξει να ζήσουν απομονωμένοι σε οικισμούς στη Ζούγκλα της κοιλάδας του Αμαζονίου ότι θέλουν να προστατεύσουν τον τρόπο ζωής τους από την επέλαση των εξορυκτικών πετρελαϊκών εταιρειών και της αποψίλωσης μεγάλων περιοχών δάσους για υλοτόμηση και απόδοση γαιών σε εντατική καλλιέργεια καλαμποκιού. Ενάντια στις προσδοκίες και επιθυμίες αυτής της ελίτ.
Δυστυχώς αυτή η ελίτ δεν έχει παραιτηθεί για να χάσει τον έλεγχο της χώρας. Στους 150 βουλευτές της χώρας ο Καστίγιο –το Peru Libre– είχε μόνο 37 βουλευτές και ως πρόεδρος είχε υπερψηφιστεί μόνο με 44. 000 ψήφους σε σχέση με την Κέικο Φουτζιμόρι –κόρη του δικτάτορα– στις εκλογές του 2021 σε σύνολο 18.000.000 ψηφοφόρων.
Αυτά, δεν δικαιολογούν τον Καστίγιο στα ατοπήματά του, αλλά εξηγεί πως οι φτωχοί και οι αυτόχθονες στο Περού βλέπουν το πρόβλημα στο Κογκρέσο (γιατί όντως εκεί είναι- τουλάχιστον εν πολλοίς) και όχι στον Καστίγιο.
Παρόλο που δεν κυκλοφορούν απτές αποδείξεις, παρά μόνο τα άμεσα συγχαρητήρια της πρεσβευτή των ΗΠΑ στη Λίμα προς την πρόεδρο Μπολουάρτε, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει στην κρίση τον ενεργό δάκτυλο των ΗΠΑ που δεν μπορούν να ανεχθούν τη δημιουργία φιλολαϊκών καθεστώτων στην Αμερικάνικη Υποήπειρο -την εποχή μάλιστα που η Κίνα αρχίζει να τις ανταγωνίζεται σοβαρά στην περιοχή σε οικονομικό επίπεδο
Κατά τη γνώμη και πάλι της (Cecilia Mendez) Σεσίλια Μέντεζ: Ο Καστίγιο είναι απλώς ένα σύμβολο –αυτό ενός προέδρου που κατάγεται από τον λαό .
Οι αδικημένοι ξεσπάνε
Έτσι οι αδικημένοι ξεσπάνε. Θα ‘θελαν να δημιουργηθεί ένα νέο Σύνταγμα –νέοι κανόνες παιγνιδιού- όπου να ακουστούν όλες οι φωνές της χώρας. Είναι ένα συμβολικό και θεμιτό αίτημα.
Πως μπορεί να γίνει, αυτό είναι το διακύβευμα αυτής της φάσης. Η καταστροφή της πολιτικής είναι ανήκουστη. Στην ουσία τα κόμματα εξυπηρετούν μόνο ίδια συμφέροντα. Κανείς δεν έχει ιδέα για το τι μπορεί να γίνει.
Κατά την Περουβιανή ιστορικό, η άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, το τέλος της καταστολής των διαδηλώσεων και η παραίτηση της προέδρου Ντίνα Μπολουάρτε είναι προϋπόθεση για οποιαδήποτε έξοδο από την κρίση, για να υπάρξει νηφαλιότητα απαραίτητη σε ένα διάλογο που θα συμπεριλάβει την μεγάλη πλειοψηφία του λαού του Περού.
Σίγουρα αυτό απαιτείται. Το πώς και πότε θα γίνει όμως είναι το πρόβλημα. Εμείς, από τη μεριά μας αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι είμαστε αλληλέγγυοι και συμπάσχουμε με το λαό του Περού- που μόνο μέσα από την αυτογνωσία του, την πίστη στις δυνάμεις του και τις δικές του οργανώσεις, την αλληλεγγύη με τις όμορες και προοδευτικές χώρες και την αυτοοργάνωσή του μπορεί να αντιπαρατεθεί, στην ταξική ντόπια και διεθνή λαίλαπα και να προασπίσει τα συμφέροντά του.
Πηγές : Διαδικτυακές εκδόσεις: Le Monde.fr, Alternatives Economiques, Wikipedia.fr, Larousse.fr
