Τελευταίες παραστάσεις στη Φρυνίχου για το έργο του Τόμας Μπέρνχαρντ που σκηνοθετεί έξοχα ο Γιάννος Περλέγκας
Βρισκόμαστε επάνω σε ένα πολυτελές πλοίο που διασχίζει τον Ατλαντικό. Ο Χρόνος είναι απροσδιόριστος, απλωμένος από τις τελευταίες ημέρες του Διαφωτισμού μέχρι τις μέρες μας. Το έργο ουσιαστικά καλύπτει τη δική μας εποχή, ξεκινώντας από τη στιγμή που η δυτική σκέψη έχει εκτροχιαστεί περιστρεφόμενη γύρω από τον εαυτό της.
Ο φιλόσοφος Καντ, τυπικός θεμελιωτής του Διαφωτισμού, είναι πλέον ημίτυφλος, δεν βλέπει και δεν μπορεί να καταλάβει αυτό τον κόσμο. Ταξιδεύει για την Αμερική μαζί με την κυρία Καντ, τον παπαγάλο και τον υπηρέτη του για να δοκιμάσει την τύχη του με τους εκεί γιατρούς μήπως δει το φως του. Αυτός είναι ο κόσμος που δημιουργεί ο Τόμας Μπέρνχαρντ στο θεατρικό έργο που έγραψε τη δεκαετία του 1970. Βρισκόμαστε πάνω σε ένα πλοίο, που πλέει προς την Αμερική, προς ό,τι κάθε φορά προβάλλει ως καινούργιο, ο άνεμος είναι σταθερά δυτικός βορειοδυτικός, πίνουμε, χορεύουμε, μιλάμε, δεξιωνόμαστε τον καθηγητή, αλλά δεν ξέρουμε γρι από αυτά που έγραψε, κι αυτός δεν μπορεί να αρθρώσει λέξη για να μας διαφωτίσει. Έτσι με ονόματα και αξιώματα νεκρά στις πολυθρόνες τους, με ανάπηρη διανόηση και σκέψη ταξιδεύουμε χωρίς πυξίδα και προορισμό. Ο πνευματικός κόσμος έχει ισοπεδωθεί, δεν υπάρχουν κατηγορίες, όλα είναι ίδια.
Ο Γιάννος Περλέγκας, στο σκηνοθετικό του ντεμπούτο, έστησε έξοχα την παράσταση. Της έδωσε εικόνες και ρυθμό και προσεγμένη εκφορά του λόγου. Η παρουσία του είναι διακριτική και επιβλητική, ξεκινά με ένα σύντομο πρόλογο που ορίζει το πλαίσιο του έργου, και παίρνει τη θέση του παραδίπλα σε ένα πιάνο. Βρίσκεται καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης εκεί από όπου παρακολουθεί τη σκηνική δράση και κάποιες στιγμές τονίζει τη σκηνική εξέλιξη παίζοντας στο πιάνο. Ο Μάκης Παπαδημητρίου υποδύεται έναν άψογο Καντ όπως τον θέλησε η φαντασία του Μπέρνχαρντ και όπως τον έστησε ο σκηνοθέτης. Όλοι οι ηθοποιοί συμμετέχουν εξίσου στη δημιουργία της ατμόσφαιρας του έργου. Δεν υπάρχει στιγμή που να χάνεται το ενιαίο της αφήγησης.
Έργο ποιητικό γραμμένο με καυστικό χιούμορ και γενναίες δόσεις απελπισίας το οποίο η σκηνοθεσία εικονογραφεί με τρόπο ήσυχο και πειστικό. Αυτές τις εικόνες με την κρυμμένη έντασή τους, τις κουβαλάει ο θεατής και του αποκαλύπτονται με τα νοήματά τους μετά την παράσταση. Αυτό σημαίνει ωραίο θέατρο. Με τη μικρή δυσκολία που έχει το ότι πρέπει και να σκεφτείς αυτό που βλέπεις. Να σκεφτείς αυτό που νιώθεις. Όχι μια κι έξω. Όχι πάρε κι αυτό πάρε κι εκείνο – όπως γίνεται τελευταία συχνά σε ένα θέατρο που επινοεί φορμαλιστικά εικόνες πάνω στις εικόνες πυροβολώντας το θεατή και θρυμματίζοντας το κείμενο.
Ο τρόπος της εικονοποιίας που μεταχειρίζεται ο σκηνοθέτης του «Ιμάνουελ Καντ» είναι διαλεκτικός και παραγωγικός. Η εικόνα δεν σκεπάζει το κείμενο, δεν το ισοπεδώνει, δεν πιέζει τα μάτια του θεατή. Ο θεατής απολαμβάνει την εικόνα και δεν χάνει ούτε στιγμή τη δύναμη του κειμένου. Αυτή η εικόνα μεταφέρει και ξεκλειδώνει την αίσθηση του έργου, σε ένα νέο αισθητικό επίπεδο. Και αυτή είναι μια σπουδαία κατάκτηση. Να μην είναι η μορφή αποκομμένη από το περιεχόμενο, να είναι η μορφή το ίδιο ακέραια με το περιεχόμενο στη συνάντησή της με αυτό. Να παράγει ακόμα η μορφή νέο περιεχόμενο.
Βλέπουμε τους χαρακτήρες και τις ιδιομορφίες τους, την ομιλία τους, την κίνησή τους, τις επαναλαμβανόμενες τυπικές εκφράσεις τους, και ενώ τις βλέπουμε γράφονται στη συνείδησή μας, τις μεταφέρουμε, τις απομνημονεύουμε, κι αυτές οι εκφράσεις δεν είναι κενές περιεχομένου, δεν είναι εγκεφαλικές κατασκευές. Είναι φορείς της ατμόσφαιρας του έργου. Όταν ο υπηρέτης παρουσιάζεται σαν μηχάνημα που μιμείται φράσεις και συμπεριφορά υποτακτικού, έχοντας όμως συνείδηση της θέσης του, όπως διατυπώνεται στον πρόλογό του, μεταφέρει μια αλήθεια προς τα έξω με τρόπο συνθηματικό – αυτό για τη φράση που επιστρέφει με τη φωνούλα του παπαγάλου «κυρίες μου και κύριοι», άλλοτε τραβώντας τη φράση, άλλοτε κρατώντας τη.
Όταν ο καπετάνιος φέρει την εικόνα του ανέμου στο κατάστρωμα του πλοίου και δηλώνει την άγνοιά του για οποιαδήποτε κατάκτηση πνευματική, πρωτοστατώντας στο ξέφρενο γλέντι και στις πιο τυπικές καθημερινές κουβέντες με τους επιβαίνοντες, είναι μια ζωντανή εικόνα ενός καθημερινού ανθρώπου της εποχής μας, ενός επιτελικού στελέχους πιο συγκεκριμένα στη σφαίρα της παραγωγής. Όταν η εκατομμυριούχος, φαινομενικά νέα αλλά γερασμένη και με σακατεμένο το δεξί της γόνατο, παριστάνει ότι μπορεί ακόμα να χορέψει Καν-Καν κάνοντας και το λογοπαίγνιο με το όνομα του φιλοσόφου, χάρη στη σωτήρια επέμβαση της αμερικανικής επιστήμης, εκπροσωπεί την άχρηστη πια και άσχετη με τις πνευματικές κατακτήσεις του πολιτισμού αστική τάξη.
Π.Φ.
ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ ΚΑΝΤ, Τόμας Μπέρνχαρντ
Μετάφραση: Γιάννος Περλέγκας & Ισμήνη Θεοδωροπούλου
Σκηνοθεσία: Γιάννος Περλέγκας
Σκηνικά–κοστούμια-κούκλες: Χριστίνα Κάλμπαρη
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Παίζουν: Γιάννης Καπελέρης, Σύρμω Κεκέ, Κατερίνα Λυπηρίδου, Χρήστος Μαλάκης, Μάκης Παπαδημητρίου, Γιάννος Περλέγκας, Μιχάλης Τιτόπουλος
Πρεμιέρα Τετάρτη 4 Φεβρουαρίου
Τετάρτη 4 Φεβρουαρίου – Κυριακή 5 Απριλίου 2015
Ημέρες & ώρες παραστάσεων:
Τετάρτη, 8.00 μ.μ., Πέμπτη, 8.30 μ.μ.
Σάββατο-Κυριακή 6.00 μ.μ.
Πέμπτη: Γενική Είσοδος 10 Ευρώ
Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν - Φρυνίχου
Φρυνίχου 14, Πλάκα
Τηλέφωνα ταμείου: 2103222464 και 2103236732
Καθημερινά 10:00-13:00 και 17:00-22:00
