Το σπουδαίο θεατρικό έργο του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ «Ελευθερία στη Βρέμη» ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Νάντιας Φώσκολου στο θέατρο Μεταξουργείο με την εξαιρετική Γιασεμί Κηλαηδόνη στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο άντρας διατάζει. Τα παιδιά κλαίνε. Η γυναίκα τρέχει. Ο άντρας έχει ανάγκες και επιθυμίες. Μόνο αυτός επιτρέπεται να έχει επιθυμίες. Η γυναίκα πρέπει να τρέχει να τις ικανοποιήσει. Θα τη χτυπάει, θα τη βιάζει, θα της φέρεται βάναυσα. Αλλά αυτή εκεί. Θα υπομένει και θα προσφέρει τις υπηρεσίες της. Το σκηνικό αυτής της «αγίας οικογένειας» στήνει ο Φασμπίντερ για να αφηγηθεί την ιστορία της Γκέσε Γκότφριντ, της γυναίκας που έφτασε να δηλητηριάσει 15 άτομα, ξεκινώντας από τον άντρα της, για να οδηγηθεί τελικά στη λαιμητόμο στην τελευταία δημόσια εκτέλεση που έγινε στην πόλη της Βρέμης εκεί γύρω στο 1830.
Στο κείμενο του Φασμπίντερ το πάνω χέρι έχει ο μαρξισμός. Βρισκόμαστε στην εποχή που η γυναίκα δεν έχει μπει μαζικά στην παραγωγή. Είναι ένα αντικείμενο, ένα εργαλείο για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης του άντρα. Η απλήρωτη εργασία που προσφέρει στο σπίτι προστίθεται στην υπεραξία που ο άντρας εργοδότης κλέβει από τον υπάλληλό του. Ο πατέρας και ο σύζυγος είναι οι δύο μάνατζερ που κατευθύνουν και χρησιμοποιούν το εργαλείο γυναίκα για την αναπαραγωγή της θέσης τους στην κοινωνία.
Το βάρος δεν πέφτει στα εγκλήματα της γυναίκας. Αλλά στη βία και στην καταπίεση που δέχτηκε από όλο το σύστημα της κοινωνίας της εποχής της. Στο τέλος η γυναίκα μεταμορφώνεται σε μηχανή θανάτου και το διασκεδάζει. Αφανίζει τους καταπιεστές της γιατί δεν μπορεί να αφανίσει τις σχέσεις καταπίεσης που τη δυναστεύουν. Εκδικείται, δεν ελευθερώνεται. Κάθε φορά που στέλνει στον άλλο κόσμο κάποιον δυνάστη, ένας καινούργιος δυνάστης εμφανίζεται στη θέση του.
Η Γκέσε στο Μεταξουργείο περνά από το φύλο της γυναίκας δούλας που δεν ξέρει πού πάνε τα τέσσερα από οικονομία και εξουσία σε ένα νέο φύλο που στην όψη και στις εκφράσεις μοιάζει περισσότερο με άντρα που ξέρει πολύ καλά τι κάνει. Κόβει τους δεσμούς με την οικογένειά της και με την κοινωνία. Κόβει τους δεσμούς με την εκκλησία και την ηθική. Αλλά δεν υπάρχει πια κανένας τόπος για αυτήν επάνω στη γη. Η εκτέλεσή της στήνεται σαν ανάληψη στους ουρανούς. Ένας θηλυκός Χριστός που σταυρώθηκε γιατί απάντησε στα χτυπήματα.
(Δεν μιλάει μόνο για τη γυναικεία καταπίεση το έργο, μιλά για την αλλαγή της κοινωνίας. Δεν γίνεται αν δεν ξεριζώσουμε τη μήτρα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Θα φεύγει ο ένας καταπιεστής – θα φεύγει η μία κυβέρνηση, τολμώ να προεκτείνω – και θα έρχεται ένας άλλος στη θέση του.)
Η σκηνοθεσία της Νάντιας Φώσκολου ρίχνει φως στις διαπροσωπικές σχέσεις όπως τις διαμορφώνουν οι κοινωνικές οικονομικές δομές εξουσίας – εκεί ακριβώς που βρίσκεται η δύναμη του κειμένου. (Να σημειωθεί η αξία της μετάφρασης της Άννυς Κολτσιδοπούλου.) Μοιράζει πολύ ωραία τη σκηνή σε τρία μέρη. Στο κέντρο ο ναός της αγίας οικογένειας. Αριστερά ο χώρος αναμονής και χώρος εισόδου των ηθοποιών. Εδώ και η αθωότητα των καινούργιων μελών της κοινωνίας (οι ηθοποιοί παίζουν στα καθίσματα αυτής της πλευράς το κλάμα των παιδιών). Δεξιά η έξοδος. Εδώ παίρνουν τη θέση τους ένα ένα τα θύματα της Γκέσε. Με τη δική του κίνηση, με το δικό του χιούμορ ο κάθε ηθοποιός. Ο κόσμος των νεκρών. Που επιστρέφουν στη σκηνή με άλλο όνομα και άλλα ρούχα γιατί δεν πέθαναν οι κοινωνικές συνθήκες που τους γέννησαν.
Το σκηνικό που επινόησε η Μικαέλα Λιακατά δίνει ύψος στη σκηνή τυλίγοντας τον κεντρικό χώρο, το ναό της οικογένειας, με έναν διάφανο πλαστικό πέπλο που κρέμεται κάτω από ένα στεφάνι. Ένας μεγάλος ξύλινος σταυρός στο κέντρο ενοχλεί σκοπίμως το βλέμμα του θεατή, προοικονομώντας τα δεινά και τα πάθη της ηρωίδας πριν φτάσει στη δική της σταύρωση. Η Γιασεμί Κηλαηδόνη, κορυφαία στο ρόλο της Γκέσε, μας δείχνει με τη σειρά: το θύμα της ανδρικής εξουσίας και βίας, την ταραγμένη εκδικήτρια, την ψύχραιμη εκτελέστρια των σκοπών της που πια έχει μεταμορφωθεί σχεδόν σε άνδρα. Το παίξιμό της εξαιρετικό σε όλες αυτές τις μεταμορφώσεις. Τα κοστούμια της Βασιλικής Σύρμα, κρατούν στο ρόλο την ηθοποιό, συμμετέχοντας στις μεταμορφώσεις.
Παναγιώτης Φραντζής
___________________
Ελευθερία στη Βρέμη
Του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ
Σκηνοθεσία: Νάντια Φώσκολου
Μετάφραση: Άννυ Κολτσιδοπούλου
Σκηνικά: Μικαέλα Λιακατά
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Χρήστος Τζιόκας
Μουσική: Γιάννης Καραγιάννης
Παίζουν:
Τίνα Γιωτοπούλου
Γιασεμί Κηλαηδόνη
Δημήτρης Πλειώνης
Χρήστος Ροδάμης
Στράτος Σωπύλης,
Αλέξανδρος Σωτηρίου
___________________
Θέατρο Μεταξουργείο
Ακαδήμου 14
Τηλ : 2105234382
Τετάρτη 7 μ.μ. Πέμπτη – Παρασκευή 9 μ.μ.
