Για την επέτειο του Μπλόκου της Κοκκινιάς, στις 17 Αυγούστου 1944, μια αναφορά στα κατοχικά Μπλόκα για την αντιμετώπιση της κυριαρχίας του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στις εργατικές-λαϊκές συνοικίες.
Ήδη στα τέλη του 1942, όταν ο ΕΛΑΣ διέθετε πανελλαδικά 6.000 ένοπλους, ο ΕΛΑΣ Αθήνας-Πειραιά αποτελούνταν από 1.600 μαχητές (1). Συγκροτώντας το φθινόπωρο του 1943 το Α΄ Σώμα Στρατού, στα τέλη της χρονιάς είχαν φτάσει τους 18.000 (2). Αριθμός τεράστιος για παράνομη ένοπλη οργάνωση, αν πάρουμε υπόψη ότι ο πληθυσμός του λεκανοπεδίου Αττικής μόλις ξεπερνούσε το ένα εκατομμύριο. Η μεγάλη πλειονότητα αυτών των μαχητών, όπως και συνολικότερα του ΕΛΑΣ στις πόλεις, ήταν μέλη του Εργατικού ΕΑΜ (3).
Η δράση του ΕΛΑΣ και η στήριξη που εξασφάλιζε το ΕΑΜ στις εργατικές συνοικίες, είχε ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση μιας ιδιόμορφης κατάστασης σε μεγάλο τμήμα του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και του Πειραιά, από τις αρχές του 1944 και ακόμη περισσότερο με τον ερχομό της άνοιξης. Σε μια εκτεταμένη περιοχή, στα δυτικά και στα ανατολικά, από το Κερατσίνι και τη Δραπετσώνα μέχρι τη Νέα Ιωνία, και από τη Δάφνη και τον Υμηττό μέχρι την Καισαριανή, οι εργατικές – προσφυγικές συνοικίες ελέγχονταν από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ, με τους Γερμανούς να αποφεύγουν να εμφανίζονται σ’ αυτές και τις δημόσιες υπηρεσίες της δωσιλογικής κυβέρνησης να υπολειτουργούν ή και να έχουν καταργηθεί.
Για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης, οι κατακτητές άρχισαν να εφαρμόζουν την τακτική των Μπλόκων. Τις αιφνιδιαστικές εισβολές στις εργατικές συνοικίες, στις οποίες συμμετείχαν και ταγματασφαλίτες και αστυνομικοί, με το μηχανοκίνητο της Αστυνομίας Πόλεων (τους διαβόητους «μπουραντάδες», από το όνομα του διοικητή τους, Νίκου Μπουραντά), να ξεχωρίζει για τη δολοφονική του δράση.
Στα Μπλόκα, μετά την περικύκλωση της συνοικίας, συγκεντρώνονταν όλοι οι άντρες, από δεκαπέντε μέχρι εξήντα ετών, σε μια κεντρική πλατεία και εκεί ντόπιοι κουκουλοφόροι, συνεργάτες των κατακτητών, υποδείκνυαν αυτούς που σχετίζονταν με το ΚΚΕ και το ΕΑΜ. Αυτοί που καταδίδονταν ως κομμουνιστές και αντιστασιακοί εκτελούνταν επί τόπου ή σε άλλο σημείο της συνοικίας, ενώ, συνήθως, δεκάδες ή και εκατοντάδες άλλοι συλλαμβάνονταν ως όμηροι και αποστέλλονταν για καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία.
Η πρώτη απόπειρα πραγματοποίησης Μπλόκου έγινε στις 4-7 Μαρτίου 1944 στην Κοκκινιά και απέτυχε, χάρη στην απόκρουση των εισβολέων από τον τοπικό ΕΛΑΣ. Η νικηφόρα για τους ελασίτες Μάχη της Κοκκινιάς συνοδεύτηκε από γενική απεργία που παρέλυσε την οικονομική ζωή σε ολόκληρη την περιοχή του Πειραιά. Ως αντίποινα, εκτελέστηκαν 50 κομμουνιστές της συνοικίας, που είχαν συλληφθεί και κρατούνταν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου (4).
Θα ακολουθήσουν τα Μπλόκα της Καλογρέζας, του Δουργουτιού, της Καλλιθέας, του Βύρωνα, της Καισαριανής κ.ά., και ξανά της Κοκκινιάς, στις 17 Αυγούστου 1944, που αυτή τη φορά θα έχει ως συνέπεια την εκτέλεση 350 κατοίκων της εργατικής-προσφυγικής συνοικίας. Τελευταίο Μπλόκο στην περιοχή της πρωτεύουσας θα είναι αυτό της Προύσης στο Αιγάλεω, στις 29 Σεπτεμβρίου.
Τον ίδια περίοδο Μπλόκα πραγματοποιήθηκαν και σε πολλές εργατικές συνοικίες της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας κ.ά. μεγαλουπόλεων, καθώς και σε δεκάδες χωριά.
Το κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Αλεξάτου , “Η εργατική τάξη στην Ελλάδα. Κοινωνική συγκρότηση και ταξικοί αγώνες, 1940-1990” (Κουκκίδα 2024).
- ΚΚΕ: Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, α΄ τόμος 1918-1949 – Ό.π., σ. 401.
- Στο ίδιο, σ. 433.
- Άγγελος Αυγουστίδης, Το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα κατά τη δεκαετία του ’40 και τα περιθώρια της πολιτικής – Καστανιώτης, Αθήνα 1999, σ. 155. Κώστας Θέος, Εργατικά Συνδικάτα. Η πάλη τους ενάντια στο φασισμό και για την ανεξαρτησία τους – Εργατική, Αθήνα 1947, σ. 28. Βασίλης Μπαρτζιώτας, Η Εθνική Αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα – Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1984, σ. 238, 241 και 248.
- Εφημ. «Αθηναϊκά Νέα», 9 Μαρτίου 1944.
