Σποραδικά – αν όχι σπανιότατα – εκδίδονται σε ανώτατο βαθμό δικαστικές αποφάσεις που αντίκεινται σε κυβερνητικές επιλογές και στον ετσιθελισμό ισχυρών οικονομικών συμφερόντων. Όποτε συντελεστούν τέτοια… ανοσιουργήματα (εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα), τα συστημικά μεγάφωνα εκπέμπουν οιμωγές και ακατάσχετη κινδυνολογία.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει εσχάτως με την απόφαση της ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), που έκρινε – στις 11 Δεκεμβρίου 2024 – αντισυνταγματικές πολλές νευραλγικές διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κώδικα (ΝΟΚ, 2012). Αν δεχόταν κανείς άκριτα όσα αφοριστικά ισχυρίζονται – από τις 11 του μήνα ως σήμερα – παράγοντες του κατασκευαστικού τομέα και φιλοκυβερνητικοί «αναλυτές», τότε θα συμπέραινε ότι επίκειται η… κατάρρευση της κτηματαγοράς, αν όχι και σύμπασας της ελληνικής οικονομίας.
Κι όλα αυτά, γιατί; Επειδή η ολομέλεια του ΣτΕ, δικαιώνοντας τις σχετικές προσφυγές και τις απολύτως φυσιολογικές διαμαρτυρίες πολιτών και δημοτικών αρχών, επανέφερε εν μέρει την κοινή λογική και αναστήλωσε βασικούς θεσμοθετημένους κανόνες στην οικοδομική δραστηριότητα. Κανόνες τους οποίους βάναυσα καταργούσε ο ΝΟΚ, με τα περιβόητα «μπόνους» του. Εν ολίγοις, επέτρεπε ο ΝΟΚ να καταστρατηγούνται οι ανά περιοχή καθορισμένοι συντελεστές δόμησης, με «αντιστάθμισμα» την «ενεργειακή αναβάθμιση» των κτηρίων.
Όσο κι αν ο ΝΟΚ του 2012 ήταν «παιδί» της οικονομικής κρίσης και της σκληρής εποχής των μνημονίων, όσο κι αν παρουσιάστηκε ως μοχλός σε μια απέλπιδα προσπάθεια να τονωθεί ένας μισο-λιπόθυμος κατασκευαστικός τομέας, τα «έργα» του άρχισαν να γίνονται με οδυνηρό τρόπο αισθητά στα πολύ πιο κοντινά μας χρόνια. Στα χρόνια, κατά τα οποία ο ΝΟΚ «έγινε ένα» με την Golden Visa και με την τόνωση της οικοδομικής δραστηριότητας.
Άρχισαν, λοιπόν, οι κάτοικοι πολλών περιοχών να διαπιστώνουν ότι πλήθαιναν τα «κτήρια – τέρατα», ενώ κι άλλα τέτοια ετοιμάζονταν. Κτήρια, των οποίων οι διαστάσεις δεν καταστρέφουν απλώς την όποια αισθητική των αντίστοιχων περιοχών, δεν είναι μόνο παράταιρες στο όλο «ανάγλυφο», δεν «κόβουν» μόνον αέρα, ήλιο και πράσινο, αλλά επιπλέον- αθροιστικά – τείνουν να οδηγήσουν σε «νέες μικρές» πόλεις μέσα στις ήδη υπάρχουσες. Έστω κι αν οι υποδομές (πχ δρόμοι, πλατείες, σχολεία) δεν επαρκούν για να σηκώσουν τέτοιο βάρος.
Στον Άλιμο συγκροτήθηκε για αυτό το ζήτημα επιτροπή κατοίκων και άρχισε να κινείται δραστήρια. Η δημοτική αρχή ανταποκρίθηκε θετικά. Γρήγορα τα εργολαβικά – κατασκευαστικά συμφέροντα, που είχαν (κι έχουν) στο πλευρό τους την κυβέρνηση, είδαν απέναντί τους είτε τμήματα τοπικών κοινωνιών είτε δημοτικές αρχές (Αλίμου, Βάρης – Βούλας- Βουλιαγμένης, Γλυφάδας, Κηφισιάς, Παπάγου – Χολαργού, κ.α) είτε αμφότερα. Στα τερατουργήματα του ΝΟΚ αντιτάχθηκε και η Κεντρική Ένωση Δήμων και Κοινοτήτων(ΚΕΔΕ).
Για να γίνει καλύτερα αντιληπτή η… παράνοια που χαρακτηρίζει τα τρικ του ΝΟΚ, ας αναφερθεί ότι, μεταξύ άλλων, εξομοίωνε (άρθρο 19, παράγραφος 2) τις πισίνες με… φυτεμένες επιφάνειες. Οι καλόγεροι του Μεσαίωνα που βάφτιζαν το κρέας ψάρι έπασχαν, τελικά, από μεγάλη έλλειψη τόλμης και φαντασίας.
Προσπερνώντας τους επί μέρους σταθμούς της μάχης που δόθηκε, φθάνουμε στην «φρέσκια» απόφαση της ολομέλειας του ΣτΕ. Η απόφαση αυτή κήρυξε αντισυνταγματικές τις ουσιώδεις διατάξεις του ΝΟΚ, αν και όρισε πως δεν θα ανασταλούν όσες εργασίες έχουν αρχίσει βάσει οικοδομικών αδειών που έχουν ήδη εκδοθεί. Η «φαραωνική» τρέλα που πρόλαβε να πάρει άδεια θα συνεχιστεί, αλλά μελλοντική – λέει το ΣτΕ – δεν θα υπάρξει.
Έστω κι έτσι, πρόκειται για μια πολύ θετική εξέλιξη, για νίκη (από αυτές που δεν παρατηρούνται συχνά στην εποχή μας) αγωνιζόμενων πολιτών. Κι αυτοί ήδη προειδοποιούν ότι έχουν μάτια και αφτιά ανοιχτά, για να ελέγχουν κατά πόσο θα ισχύσει το «ως εδώ και μη παρέκει» του ΣτΕ και για να τσεκάρουν πώς κινηθεί από τούδε και στο εξής το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Για να γίνει ευκρινέστερο ότι το ΣτΕ πρόταξε τα στοιχειώδη, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από όσα είπε ο δήμαρχος Αλίμου, Ανδρέας Κονδύλης, στην τηλεόραση της ΕΡΤ:
«Δεν μπορεί να μετράει ως φυτεμένο δώμα η πισίνα στην ταράτσα… Ήρθε λοιπόν και είπε εχθές το Συμβούλιο της Επικρατείας ότι η πισίνα στην ταράτσα πρέπει να είναι δόμηση κι όχι επειδή κάνεις δήθεν φυτεμένο δώμα να παίρνεις ύψος και να χτίζεις. Ή, παράδειγμα, δεν μπορώ να χτίζω μεζονέτα μέσα στην πολυκατοικία και η μεζονέτα, ο εσωτερικός της όροφος, να μην μετράει καθόλου στον συντελεστή δόμησης. Για να καταλάβετε, με παράδειγμα, έχουμε προσβάλει μία οικοδομή η οποία έγινε σε οικόπεδο που δικαιολογούσε να χτίσει 560 τετραγωνικά μέτρα και το κτήριο που τελικά φτιάχνεται, που έβγαλε άδεια ο κατασκευαστής, είναι σχεδόν 1000 τετραγωνικά μέτρα. Μιλάμε για μία κατάχρηση η οποία διαταράσσει την πολεοδομική οργάνωση της περιοχής».
Δυο… λαμπροί ισχυρισμοί
Αξίζει όμως να δούμε δυο από τους ισχυρισμούς που διανθίζουν αυτό το κράμα κινδυνολογίας και υστερίας, το οποίο «δίνει ρέστα» σε αρκετά ΜΜΕ, μετά την απόφαση του ΣτΕ.
Σύμφωνα με μια γενικόλογη, άνευ συγκεκριμένων επιχειρημάτων (τουλάχιστον εμείς δεν έτυχε να ακούσουμε ή να διαβάσουμε κάποιο) θεώρηση, οι αντιδράσεις σε βάρος του ΝΟΚ είναι «κοντόφθαλμες» και δεν λαμβάνουν υπόψη τα «συνολικά συμφέροντα» των αντίστοιχων περιοχών.
Είναι εντυπωσιακό να βλέπεις ότι οι επιχειρηματίες του κατασκευαστικού τομέα ξέρουν καλύτερα απ’ όλους τις «αναπτυξιακές ανάγκες» τοπικών κοινωνιών… Αν και έχουμε τη φρικτή υποψία ότι νοιάζονται μόνο για τα δικά τους στενά συμφέροντα, παρακάμπτουμε αυτήν την παράμετρο και θυμόμαστε ένα… μικρό συμβάν:
Το 2023, πέντε μέρες πριν από την Κυριακή του Πάσχα και λίγο προτού κλείσει η Βουλή (ακολουθούσαν βουλευτικές εκλογές), «πέρασε» μια τροπολογία στο νόμο 5043/23, ο οποίος αφορούσε τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με την τροπολογία αυτή εξαιρέθηκαν το Ψυχικό, η Φιλοθέη και η Εκάλη από τα «μπόνους» του ΝΟΚ. Προφανώς κάποιοι «δημοτικοί άρχοντες» των περιοχών αυτών ασκούσαν, τότε, ιδιαίτερη επιρροή σε κυβερνητικά κέντρα λήψης αποφάσεων (ή και στο Μαξίμου απ’ ευθείας) κι έτσι πέτυχαν την εξαίρεση που επιθυμούσαν.
Με άλλα λόγια, τα τερατουργήματα του ΝΟΚ κρίνονταν τόσο «ευεργετικά» για τις τοπικές κοινωνίες, ώστε η κυβέρνηση απάλλαξε από αυτά κάποιους «στενούς φίλους» ή και ισχυρούς στις πιέσεις, αφήνοντας τα αποπαίδια άλλων αστικών, μεσοαστικών και μικροαστικών περιοχών να… ευημερήσουν.
Ο δεύτερος ισχυρισμός φιλοκυβερνητικών «παπαγάλων» και… εχόντων συμφέρον: «Το μπλόκο στο ΝΟΚ θα μειώσει την προσφορά κατοικιών, άρα θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη αύξηση ενοικίων». Να αξιώσεις, τώρα, λίγη τσίπα ή μάταιος θα είναι ο κόπος;
Μέχρι χθες δεν πανηγύριζαν για το πόσο έχει τονωθεί η οικοδομική δραστηριότητα; Δεν κόμπαζαν επειδή (στοιχεία δημοσιευμένα στην «Καθημερινή», τον Σεπτέμβριο του 2024) το 2022 -23 εκδόθηκαν άδειες για 18.856 νέες κατοικίες στην Αττική και 64.720 πανελλαδικά, με την κάθε νέα χρονιά να είναι, ως προς αυτόν τον δείκτη, «χορταστικότερη» από την προηγούμενη; Δεν τόνιζαν ότι επρόκειτο για πραγματικό καλπασμό, αφού πχ το 2019 (τελευταίο έτος προ της πανδημίας) στην Αττική είχαν εκδοθεί άδειες για 4.144 κατοικίες, δηλαδή το 49,4% όσων εκδόθηκαν το ’22 και μόλις το 39,6% εκείνων του ’23; Και όλη αυτή η «άνθιση» δεν συνοδευόταν από τη διαρκή άνοδο των ενοικίων; Ασφαλώς ναι. Ποιον νομίζουν λοιπόν ότι κοροϊδεύουν;
Είναι φως – φανάρι ότι, ακόμη κι αν γεμίζαμε από ουρανοξύστες, ακόμη κι αν δεκαπλασιάζονταν οι διαθέσιμες κατοικίες, όσο δεσπόζουν οι «αξίες» του Airbnb και της Golden Visa, τα ενοίκια θα παραμένουν σε εφιαλτικά επίπεδα.
Η αλήθεια είναι ότι το «επιχείρημα» αυτό δείχνει ν’ αντιπροσωπεύει επάξια τη γενική «ηθική» του νεοφιλελευθερισμού: Τα επαχθή αποτελέσματα των πρακτικών εφαρμογών του γίνονται σάλπισμα για… νέες επελάσεις του.
Οι εκφάνσεις αυτής της «ηθικής» πολλαπλασιάζονται: Αφού διαλύθηκε (πώς και γιατί άραγε;) το ΕΣΥ, ας το δώσουμε για τα καλά στους ιδιώτες – και βλέπουμε. Αφού τα σχολεία στερούνται των αναγκαίων κρατικών πόρων, ας βρουν σπόνσορες για να επιβιώσουν – θα πάνε καλά και στην «αξιολόγηση», αν το κάνουν. Κάπως έτσι φθάνουμε και στο προκείμενο: Αφού τα ενοίκια πήγαν «στο Θεό», ας τσιμεντώσουμε τα πάντα ως τον ουρανό, μπας και βρεθεί λύση.
Απατηλό μεν, αλλά έχει το πλεονέκτημα ότι παριστάνει πως ενδιαφέρεται για την επούλωση μιας κοινωνικής πληγής. Κι όποιος …τσιμπήσει, τσίμπησε! Μόνο που τα δολώματα παραείναι κακοφτιαγμένα…
