Σήμερα στην Τουρκία συγκρούονται τρεις βασικές δομές της οικονομίας που αντανακλώνται σε ολόκληρο τον κοινωνικό κορμό.
Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές στα γκισέ των αεροδρομίων της Τουρκίας γίνεται χαμός.
Χιλιάδες Τούρκοι πολίτες, τουρίστες, ξένοι υπάλληλοι εταιρειών και πρεσβειών προσπαθούν να φύγουν από μια χώρα που είναι μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφιο μέλος της ΕΕ και μια από τις 20 πλουσιότερες χώρες του κόσμου.
Την ίδια ώρα οι οπαδοί των μεγαλύτερων ποδοσφαιρικών ομάδων έχουν συγκέντρωση υποστήριξης του Erdoğan ενώ την ίδια ώρα διαδηλώνει και το Δημοκρατικό Κόμμα των Κούρδων.
Έχουν γραφτεί πολλά για τα αίτια της πολιτικής κρίσης στην Τουρκία και τις βαθιές εθνικές κοινωνικές και θρησκευτικές διαιρέσεις που τη διαπερνούν.
Συνήθως καταλήγουν να θέσουν ερωτήματα όπως:
«Είσαι με τον δημοκρατικά εκλεγμένο και λαοφιλή Erdoğan ή με τους σκοτεινούς πραξικοπηματίες που επιδιώκουν την ανατροπή του;»
«Είσαι με μια αυτόνομη οικονομική ανάπτυξη της Τουρκίας κόντρα στον νεοφιλελευθερισμό και στις επιδιώξεις των ιμπεριαλιστών ή όχι;»
«Να εκδώσει η Ελλάδα τους οχτώ πραξικοπηματίες ή όχι;»
Υπάρχει μια τάση να προσπαθεί κανείς να απαντήσει σε λάθος ερωτήματα καθισμένος σε λάθος θρανίο.
Σήμερα στην Τουρκία συγκρούονται τρεις βασικές δομές της οικονομίας που αντανακλώνται σε ολόκληρο τον κοινωνικό κορμό.
Οι Κεμαλιστές στρατιωτικοί που είναι οι ιδρυτές, ιστορικά, του τουρκικού κράτους και «κατασκευαστές» του καπιταλισμού στην Τουρκία.
Αυτοί ουσιαστικά ηγούνται και ελέγχουν εκτός από το μεγαλύτερο μέρος του στρατού και τη μεγαλύτερη Συνομοσπονδία Βιομηχάνων και επιχειρηματιών της Τουρκίας (TÜSİAD) που έχει διαδραματίσει σημαντικότατο ρόλο στην πρόσφατη ιστορία της γείτονος και θεωρείται ως το κέντρο της εκκοσµικευµένης αστικής τάξης και του μεγάλου βιομηχανικού κεφαλαίου.
Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύσσεται παράλληλα και η λεγόμενη «οικονομία της Ανατολίας» η οποία αρχικά βασίζεται στο μικρομεσαίο κεφάλαιο της συντηρητικής και ισλαμικής Ανατολίας, που τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται ραγδαία σε βασικό οικονομικό παράγοντα της χώρας.
Από τα σπλάχνα της γεννιούνται δύο νέες ενώσεις βιομηχάνων, η «παραδοσιακή – συντηρητική» MÜSİAD, η πρώτη, υψηλών προδιαγραφών και στόχων, εµπορική ένωση του ισλαµικού κεφαλαίου, και η πιο «φιλελεύθερη – φιλοδυτική» İŞHAD/ΤUSKON, ο επιχειρηματικός πυλώνας της κοινότητας Fethullah Gülen.
Η MÜSİAD κινήθηκε στην κατεύθυνση της ενδυνάμωσης των οικονομικών δεσμών με τον μουσουλμανικό κόσμο και έδειξε έντονη επιφυλακτικότητα και «σκεπτικισμό» απέναντι στη Δύση. Με την υποστήριξή της η Τουρκία απέκτησε τον πρώτο ισλαμιστή πρωθυπουργό Necmettin Erbakan.
Απέναντι στον «οικονομικό άνθρωπο» της Δύσης αντιπαραθέτει τον «Ισλαμιστή επιχειρηματία» που έχει σαν πρότυπο τον Προφήτη του Ισλάμ, που υπήρξε ένας πλούσιος έμπορος με επιχειρηματικό πνεύμα αλλά και με ηθικές αξίες οικογενειακές και σύμφωνες με τις θρησκευτικές παραδόσεις απέναντι στον «άπληστο» και «άπιστο» δυτικό καπιταλιστή.
Η ραγδαία εμφάνιση του ισλαμικού κεφαλαίου στο οικονομικό και πολιτικό προσκήνιο της Τουρκίας είναι και η αιτία των αλλεπάλληλων πραξικοπημάτων τις τελευταίες δεκαετίες στην Τουρκία από την πλευρά του κοσμικού κράτους, καθώς και μιας συστηματικής προσπάθειας να αποκλειστούν οι «πράσινες» εταιρείες της MÜSİAD από δημόσιους διαγωνισμούς και να πληγεί η αξιοπιστία τους.
Σήμερα, μετά από 20 χρόνια, η MÜSİAD στηρίζει την κυβέρνηση του ΑΚΡ έχοντας 3.000 μεγάλες επιχειρήσεις μέλη, 30 παραρτήματα σε όλη τη χώρα και οικονομικές σχέσεις με 40 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Παράλληλα, από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 αναπτύχθηκε και η İŞHAD/TUSKON (Türkiye İşadamları ve Sanayiciler Konfederasyonu / Συνομοσπονδία Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών Τουρκίας) ο επιχειρηματικός πυλώνας του κινήματος Gülen.
Η παράλληλη αυτή συνομοσπονδία βιομηχάνων απέκτησε πολλούς υποστηρικτές στους επιχειρηματικούς κύκλους των μεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων της Ανατολίας και αρχικά λειτουργούσε παράλληλα με τη MÜSİAD στα πλαίσια μιας «εμπορικής αδελφικής μουσουλμανικής συνύπαρξης» αντιμετωπίζοντας από κοινού την ανοιχτή εχθρότητα της TÜSİAD και της στρατιωτικής γραφειοκρατίας.
Παρόλο που ο Gülen είχε διαφορετικούς προσανατολισμούς από τη MÜSİAD και ανοιχτά φιλοδυτική κατεύθυνση, βρέθηκαν σύμμαχοι με τον Erdoğan στην ίδια κυβέρνηση. Τα προβλήματα άρχισαν όταν ο Erdoğan και τα οικονομικά συμφέροντα που τον στηρίζουν βρέθηκε σε ανοιχτή ρήξη όχι μόνον με την Δύση αλλά και με τις περισσότερες χώρες της Ανατολής.
Εμφανίστηκαν τα θεμελιώδη προβλήματα στη στρατηγική στόχευση των δύο τμημάτων του «πράσινου», ισλαμικού κεφαλαίου στην Τουρκία σε μια ιστορική στιγμή που το «κοσμικό» Κεμαλικό οικοδόμημα, αν και ισχυρό ακόμα, βρισκόταν σε παρακμή και με σοβαρό έλλειμμα στρατηγικής.
Ο Gülen έγινε αυτομάτως «Τρομοκράτης» και ο Erdoğan προσπαθεί να καθίσει στην έδρα του «υπερασπιστή της δημοκρατίας». Ο πόλεμος εντός και εκτός της Τουρκίας βρίσκεται σε εξέλιξη και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει ασφαλώς την έκβασή του.
Βεβαίως, η Δύση δεν θα εγκαταλείψει μια από τις μεγαλύτερες χώρες της επιρροής της τόσο εύκολα.
Ο κίνδυνος του εμφυλίου πολέμου και του εδαφικού διαμελισμού της Τουρκίας είναι περισσότερο από υπαρκτός.
Καθώς φαίνεται τα προβλήματα με την Τουρκία μόλις έχουν αρχίσει. Σε τέτοιες συνθήκες οι εχθροί και οι φίλοι αλλάζουν από μέρα σε μέρα.
Πόση ευγένεια από την πλευρά των μυστικών υπηρεσιών της Ρωσίας να ειδοποιήσουν τον Erdoğan για το επικείμενο πραξικόπημα 7 μέρες πριν.
Πόση αμέλεια των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών να ξεχάσουν να ειδοποιήσουν την πολιτική τους ηγεσία!
Πόσο γρήγορα ξέχασε ο Πούτιν τον πιλότο που σκότωσαν οι Τούρκοι όταν κατέρριψαν το ρώσικο αεροπλάνο στα σύνορα Τουρκίας – Συρίας!
Πόσο εύκολα έριξε τα μούτρα του ολόκληρος Σουλτάνος και ζήτησε συγνώμη!
Πόσο γρήγορα ξεχάστηκαν τα 80 εκατομμύρια των Ουιγούρων Τούρκων της Κίνας!
Είναι προφανές ότι μετά την απόπειρα πραξικοπήματος των μεν και ύστερα από το πραξικόπημα των δε, θα γίνουν προσπάθειες για μια «ανατολική προσέγγιση» που μπορεί να δημιουργήσει νέα δεδομένα στον κόσμο.
ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
